Xây dựng chính sách thuế đồng bộ tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo lợi ích quốc gia

Việt Nam có quyền thu toàn bộ phần thuế bổ sung khi tham gia quy định thuế tối thiểu toàn cầu. Ảnh Tuấn Nguyễn

Tạo cơ sở pháp lý quản lý thuế thu nhập doanh nghiệp

Ngày 8/10/2021, Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) đưa ra tuyên bố Khung giải pháp 2 trụ cột nhằm giải quyết các thách thức về thuế phát sinh trong quá trình số hóa nền kinh tế. Trong đó, Trụ cột thứ 2 đặt ra mức thuế thu nhập doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu 15% đối với các công ty đa quốc gia nhằm ngăn các công ty này chuyển lợi nhuận sang quốc gia có thuế suất thấp để tránh thuế.

Đến nay, Khung giải pháp Hai trụ cột đã nhận được sự đồng thuận của 142/142 nước thành viên Diễn đàn Hợp tác toàn cầu về BEPS (IF) (Việt Nam là thành viên thứ 100 của Diễn đàn). Thuế tối thiểu toàn cầu có các quy định đánh thuế, bao gồm: (i) Quy định tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu (IIR), (ii) Quy định lợi nhuận chịu thuế dưới mức tối thiểu (UTPR), (iii) Quy định thuế khấu trừ tại nguồn tối thiểu (STTR) và (iv) Thuế bổ sung tối thiểu nội địa đạt chuẩn (QDMTT).

Nghị quyết số 107/2023/QH15 quy định áp dụng 2 quy định của thuế tối thiểu toàn cầu tại Việt Nam từ năm tài chính 2024 là: Quy định IIR áp dụng cho các tập đoàn đa quốc gia của Việt Nam có dự án đầu tư ở nước ngoài và quy định QDMTT áp dụng cho các tập đoàn đa quốc gia có hoạt động sản xuất kinh doanh tại Việt Nam, cho phép Chính phủ nội luật hóa các quy định cụ thể của bộ quy định về thuế tối thiểu toàn cầu của OECD bao gồm: Quy tắc mẫu, Tài liệu diễn giải và các hướng dẫn hành chính.

Bộ Tài chính cho biết, bộ quy định về thuế tối thiểu toàn cầu được sử dụng chủ yếu cho các quốc gia có đầu tư ra nước ngoài nên tập trung hướng dẫn về IIR mà không có hướng dẫn về QDMTT. Bộ quy định này cho phép các nước tự xây dựng quy định QDMTT với điều kiện đảm bảo tính nhất quán với IIR. Với vai trò là nước nhận đầu tư, Việt Nam tập trung hướng dẫn QDMTT.

Theo hướng dẫn của OECD, quá trình rà soát đồng cấp sẽ được thực hiện để xem xét liệu quy định tại nội luật của một nước có đạt chuẩn hay không. Chỉ khi quy định tại nội luật về thuế tối thiểu toàn cầu của một nước được xác nhận là đạt chuẩn thì các quy định mới có tính ràng buộc với các nước khác.

Đến tháng 12/2024, trên cơ sở nội dung Nghị quyết số 107/2023/QH15, Việt Nam đã thực hiện xong giai đoạn 1 của quá trình rà soát đồng cấp. Theo đó, quy định về thuế tối thiểu toàn cầu của Việt Nam đã được xác định là đạt chuẩn trong giai đoạn chuyển tiếp (năm 2024 và năm 2025). Giai đoạn 2 của quá trình rà soát đồng cấp sẽ được thực hiện trước ngày 1/1/2026.

Theo Bộ Tài chính, việc ban hành Nghị định nhằm phù hợp với quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu thuộc Trụ cột 2 và các hướng dẫn của OECD; không vi phạm các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Tạo khuôn khổ pháp lý rõ ràng, đồng bộ, thể hiện sự tiến bộ và minh bạch trong hệ thống quản lý thuế và môi trường đầu tư kinh doanh tiệm cận với các chuẩn mực quốc tế. Tạo cơ chế thuận lợi để khuyến khích các doanh nghiệp nộp thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung tại Việt Nam. Đồng thời, góp phần ngăn ngừa các hành vi trốn thuế, tránh thuế, chuyển giá, chuyển lợi nhuận.

Chủ động giành quyền đánh thuế bảo vệ lợi ích quốc gia

Trong báo cáo đánh giá tác động, Bộ Tài chính cho biết, đến nay, hiện có 144 quốc gia, vùng lãnh thổ có dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam. Trong đó, đứng đầu là Hàn Quốc với tổng vốn đăng ký gần 85,87 tỷ USD (chiếm 18,3% tổng vốn đầu tư); Singapore đứng thứ hai với gần 74,52 tỷ USD (chiếm 15,9% tổng vốn đầu tư). Tiếp theo lần lượt là Nhật Bản, Đài Loan, Hồng Kông...

Theo rà soát của Tổng cục Thuế, hiện có 619 tập đoàn đa quốc gia (MNE) (khoảng 1.017 công ty thành viên tại Việt Nam) có doanh thu hợp nhất trong năm 2021 đạt khoảng 750 triệu EUR trở lên, trong đó có 438 tập đoàn có một công ty thành viên tại Việt Nam và 181 tập đoàn có nhiều công ty thành viên tại Việt Nam (576 công ty thành viên).

Theo số liệu quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2023, Tổng cục Thuế tính toán sơ bộ có khoảng 119 tập đoàn nước ngoài đầu tư vào Việt Nam chịu ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu nếu thuế này được áp dụng từ năm 2024. Theo đó, nếu các quốc gia khác đều áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu bắt đầu từ năm 2024, các quốc gia có công ty mẹ sẽ được thu thêm phần thuế chênh lệch năm 2024 ước tính khoảng 12.600 tỷ đồng. Trong đó: Hàn Quốc có 25 tập đoàn MNE đầu tư tại Việt Nam, với số thuế chênh lệch phải nộp ở Hàn Quốc năm 2024 hơn 9.600 tỷ đồng.

Nhật Bản 36 tập đoàn MNE đầu tư tại Việt Nam, với số thuế chênh lệch phải nộp ở Nhật Bản năm 2024 hơn 256 tỷ đồng. Một số nước khác có vốn đầu tư lớn vào Việt Nam (Singapore, Đài Loan, Trung Quốc, Thái Lan, Hoa Kỳ, Canada, Hồng Kông, Hà Lan, Malaysia, British Virgin Islands, Vương quốc Anh) có 58 tập đoàn MNE, với số thuế chênh lệch phải nộp ở nước đầu tư hơn 2.733 tỷ đồng.

Trường hợp Việt Nam quy định chi tiết việc áp dụng quy định QDMTT đảm bảo theo hướng dẫn của OECD, Việt Nam có quyền thu toàn bộ phần thuế bổ sung này mà doanh nghiệp không bị tính lại thuế bổ sung tại nước có công ty mẹ.

Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) đã và đang phối hợp chặt chẽ với các chuyên gia của OECD trong việc rà soát các văn bản của các nước về áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu và các chuyên gia của Quỹ Tiền tệ quốc tế và Viện Nghiên cứu IBFD (Hà Lan) về việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu của Việt Nam và các nước trên thế giới, cùng với việc tham vấn, khai thác các thông tin về các tập đoàn thuộc đối tượng áp dụng của thuế tối thiểu toàn cầu.

Văn Tuấn