Xanh hóa giao thông

Đó là kiểm soát khí thải xe cũ và thiết lập các phân vùng xanh.

TP HCM đang triển khai đề án kiểm soát khí thải và phân vùng giao thông xanh nhằm giải quyết ô nhiễm và thúc đẩy phát triển bền vững. Đề án này ưu tiên các phương tiện năng lượng sạch và hạn chế xe dùng nhiên liệu hóa thạch, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong quá trình xanh hóa giao thông của thành phố.

Phân vùng xanh

TP HCM đang đối mặt với áp lực nặng nề từ hơn 8,5 triệu phương tiện, chủ yếu là xe máy. Tình trạng này không chỉ gây ùn tắc triền miên mà còn là nguyên nhân chính của ô nhiễm không khí, khi khí thải giao thông chiếm gần 70% tổng lượng phát thải toàn thành phố. Nồng độ bụi mịn PM2.5, cùng các khí độc CO2, NOx, SO2 thường xuyên ở mức báo động, đe dọa nghiêm trọng sức khỏe người dân và môi trường.

Trước thực trạng đó, UBND TP HCM đã phê duyệt đề án kiểm soát khí thải và "phân vùng xanh", một bước đi đột phá nhằm xanh hóa giao thông. Đề án triển khai theo 2 hướng chính.

Đó là kiểm soát khí thải bắt buộc đối với xe máy, ô tô cũ. Các phương tiện không đạt chuẩn sẽ bị hạn chế hoạt động hoặc buộc phải nâng cấp. Lộ trình kiểm tra sẽ bắt đầu từ khu vực trung tâm rồi lan rộng ra các quận, huyện khác.

Tiếp đó là thiết lập "phân vùng xanh" tại các quận trung tâm (quận 1, 3, 5) và các khu vực sinh thái như Cần Giờ. Trong các vùng này, thành phố sẽ ưu tiên phương tiện năng lượng sạch (xe điện, hybrid) và hạn chế dần xe chạy xăng, dầu, có thể thông qua việc thu phí môi trường.

Để khuyến khích người dân chuyển đổi, thành phố sẽ ban hành các chính sách hỗ trợ mạnh mẽ như: miễn, giảm thuế, phí trước bạ cho xe điện; cung cấp các gói vay ưu đãi; đồng thời đẩy mạnh xây dựng mạng lưới trạm sạc công cộng. Đây là giải pháp toàn diện, hứa hẹn tạo tiền đề cho một thành phố xanh, sạch và phát triển bền vững.

TP HCM đang triển khai đề án kiểm soát khí thải và phân vùng giao thông xanhẢnh: HOÀNG TRIỀU

Hướng tới tương lai bền vững

Dù các chính sách đã được xây dựng bài bản, việc hiện thực hóa phân vùng xanh và kiểm soát khí thải tại TP HCM đang đối mặt với nhiều thách thức như:

Hiện mạng lưới trạm sạc điện tại TP HCM còn rất hạn chế. Số lượng điểm sạc chưa đáp ứng đủ nhu cầu của người dân, nhất là tại các khu vực ngoài trung tâm. Đây là rào cản lớn khiến nhiều người ngần ngại chuyển sang sử dụng xe điện.

Chi phí phương tiện điện vẫn cao, dẫn đến giá thành xe điện và các phương tiện năng lượng sạch vẫn cao hơn nhiều so với phương tiện chạy xăng dầu, làm giảm sức hấp dẫn với người tiêu dùng. Đặc biệt, phần lớn người dân vẫn còn thói quen sử dụng xe máy xăng cũ giá rẻ.

Một bộ phận người dân vẫn chưa thực sự nhận thức được lợi ích của phương tiện xanh và tác hại từ khí thải giao thông. Việc thay đổi thói quen di chuyển, chấp nhận chi phí đầu tư ban đầu cho xe điện vẫn còn là trở ngại.

Việc kiểm soát khí thải và phân vùng giao thông xanh đòi hỏi hệ thống pháp lý chặt chẽ, đồng bộ, từ tiêu chuẩn kỹ thuật đến chế tài xử phạt. Tuy nhiên, hiện nay, các văn bản pháp luật vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, chưa đủ mạnh để triển khai hiệu quả.

Để khắc phục các thách thức trên, TP HCM cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, cụ thể: Đầu tiên là ban hành những quy định cụ thể về kiểm soát khí thải, tiêu chuẩn phương tiện xanh; xây dựng khung pháp lý về phân vùng giao thông, xác định rõ phạm vi áp dụng và chế tài; tích hợp các chính sách hỗ trợ thuế, phí, tài chính vào hệ thống pháp luật để tạo hành lang pháp lý ổn định.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh phát triển hạ tầng sạc điện. Thực hiện việc hợp tác công - tư (PPP) để đầu tư xây dựng mạng lưới trạm sạc nhanh phủ khắp thành phố. Cần đa dạng hóa loại hình trạm sạc, từ sạc nhanh tại các điểm công cộng đến sạc tiêu chuẩn tại nhà. Tích hợp trạm sạc vào các bãi đỗ xe thông minh, trung tâm thương mại.

Bên cạnh đó là hỗ trợ tài chính, thúc đẩy tiêu dùng xanh. Tăng mức hỗ trợ mua xe điện cho người dân, đặc biệt nhóm thu nhập thấp. Khuyến khích doanh nghiệp trong nước sản xuất, lắp ráp phương tiện điện, giảm giá thành sản phẩm. Triển khai chính sách thu mua xe cũ đổi xe điện với ưu đãi hấp dẫn.

Tiếp đó là tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng. Tổ chức chiến dịch truyền thông về lợi ích của phương tiện xanh, tác hại của khí thải. Tổ chức sự kiện giới thiệu, trưng bày phương tiện điện, trải nghiệm lái thử. Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường, giao thông xanh vào chương trình học phổ thông.

Cuối cùng là học hỏi kinh nghiệm quốc tế. TP HCM có thể tham khảo mô hình "vùng xanh" của Na Uy, Hà Lan, Nhật Bản, nơi chính sách kiểm soát khí thải được kết hợp với phát triển hạ tầng đồng bộ, tạo nên hệ sinh thái giao thông sạch. Tích hợp giao thông công cộng xanh (xe buýt điện, metro) vào hệ thống vận tải thành phố.

Việc TP HCM triển khai "phân vùng xanh" kết hợp kiểm soát khí thải và ưu tiên phương tiện sạch không chỉ là giải pháp giảm ô nhiễm, mà còn là bước đi quyết liệt hướng tới thành phố không khí sạch, giao thông hiện đại và phát triển bền vững.

ThS NGUYỄN VĂN QUANG, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính