'Vươn ra biển' - xu thế lớn của các quốc gia có biển

Dự án đảo nhân tạo hình cây cọ Palm Jumeirah trở thành niềm tự hào của Dubai. Ảnh: ST

Hành trình vươn ra biển lớn

Kinh nghiệm trên thế giới cho thấy, hoạt động lấn biển có từ rất sớm. Từ thế kỷ XIII, Hà Lan đã bắt đầu lấn biển. Nhật Bản lấn biển từ thế kỷ XV. Chỉ tính từ năm 2000 đến nay, diện tích lấn biển của thế giới đã đạt tới 2.500km2, tương đương diện tích của Luxembourg - một quốc gia tại Tây Âu. Vượt qua vấn đề chi phí lớn và những thách thức về mặt kỹ thuật, hoạt động lấn biển đã mang lại những lợi ích đáng kể cho các quốc gia.

Có thể kể đến Hà Lan - đất nước của nhiều công trình lấn biển nhất trên thế giới. Ngay từ những năm 50 của thế kỷ trước, quốc gia này đã lên kế hoạch xây dựng hàng loạt công trình chống ngập lụt. Nổi bật trong số này là hệ thống 13 con đê có tổng chiều dài 16.496km, với 300 rào chắn sóng, kênh thoát nước, cửa cống, kè ngăn nước và đất bồi. Với 26% diện tích quốc gia nằm dưới mực nước biển, Hà Lan đã nghĩ đến phương pháp “đất lấn biển”, xây đê chắn biển rồi khi nước rút sẽ tạo ra những vùng đất mới. Còn tại Trung Quốc, nước này đã bắt đầu lấn biển quy mô lớn từ năm 1949. Tính đến năm 1990, tổng diện tích lấn biển đạt khoảng 13.000km2 dọc theo đường bờ biển các tỉnh như Quảng Đông, Giang Tô, Liêu Ninh, Thượng Hải, Chiết Giang và các đặc khu hành chính kinh tế như Hong Kong, Ma Cao…

Đặc biệt nhắc đến Dubai, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến dự án đảo nhân tạo lớn nhất thế giới Palm Jumeirah. Đây là công trình lấn biển nổi tiếng được khởi công xây dựng năm 2001. Sau 7 năm xây dựng với số vốn lên tới 12,3 tỷ USD, Palm Jumeirah trở thành nơi vui chơi, nghỉ dưỡng thu hút lượng lớn khách du lịch và người dân. Với Dubai, mỗi mét vuông bờ biển là mỗi “khối vàng” và việc lấn biển, xây dựng các hòn đảo nhân tạo là một trong những chiến lược phát triển kinh tế giúp quốc gia này đa dạng hóa nền kinh tế, thu hút giới đầu tư toàn cầu và có thể trụ vững trước những biến động khó lường của nguồn tài nguyên “vàng đen”.

Hay với Singapore, quốc gia này cũng mở mang lãnh thổ bằng cách lấn biển. Diện tích của “đảo quốc sư tử” đã tăng từ 581,5km2vào những năm 1960 lên 697,35km2 vào năm 2017 và có thể sẽ tăng thêm 100km2 vào năm 2030. Khu nghỉ dưỡng Marina Bay Sands nổi tiếng - tổ hợp khu kinh doanh, nghỉ dưỡng kết hợp casino, điểm thu hút du lịch bậc nhất của Singapore - cũng được xây dựng nhờ lấn biển. Tạp chí Nikkei Asia cho hay, cùng với Resorts World Sentosa, khu nghỉ dưỡng kết hợp casino này được mở cửa vào năm 2010 để thúc đẩy du lịch và mang lại lợi ích kinh tế đáng kể. Năm 2019, Bộ Thương mại và Công nghiệp Singapore cho biết, 2 khu nghỉ dưỡng đã đóng góp 1-2% GDP hằng năm. Lượng khách quốc tế đến Singapore cũng tăng gấp đôi, lên 19,1 triệu lượt khách sau 10 năm…

Thực tiễn cho thấy, các dự án lấn biển quy mô lớn với ý tưởng thiết kế độc đáo không chỉ tạo “cú huých” cho phát triển kinh tế mạnh mẽ, mà còn là biểu tượng giúp các quốc gia ghi dấu ấn với thế giới. Hầu hết các quốc gia đều triển khai dự án lấn biển theo quy trình bài bản, có quy chuẩn để tránh tác động đến hệ sinh thái biển. Một số quốc gia đã ban hành luật quy định chi tiết về quản lý hoạt động lấn biển, như: Hà Lan ban hành Luật Đê, đập và lấn biển từ năm 1904, Australia ban hành Luật Cải tạo đất từ năm 1930… Một số nước không ban hành luật riêng nhưng có quy định về lấn biển là một phần trong các luật khác như Nam Phi, Trung Quốc… Tại Hàn Quốc, để có thể lấn biển, các đơn vị có liên quan phải lên kế hoạch mô tả chi tiết về dự án, xin ý kiến trước của chính quyền. Kế hoạch lấn biển cũng phải được lập trước trong thời hạn 5 năm. Còn tại Hà Lan, các công trình lấn biển được các kỹ sư tính toán rất kỹ về vấn đề thích ứng, chống chọi với thủy triều và ngập lụt…

Hướng tới phát triển bền vững hoạt động lấn biển

Tại Việt Nam, với lợi thế hơn 3.260 km bờ biển trải dài từ Bắc vào Nam, hầu hết các tỉnh/thành phố ven biển đều có nhu cầu phát triển và lấn biển. Số liệu thống kê cho thấy, khoảng 10 năm gần đây (2010-2021), hoạt động lấn biển diễn ra ở ít nhất 16 tỉnh/thành phố ven biển trên cả nước. Tiêu biểu: Dự án đầu tư xây dựng, kinh doanh cơ sở hạ tầng khu công nghiệp - cảng biển - phi thuế quan Nam Đình Vũ (Hải Phòng) 1.329ha; Khu đô thị du lịch Hùng Thắng 224ha; Khu đô thị mới Hạ Long Marina (Hạ Long - Quảng Ninh) 230ha; Khu đô thị quốc tế Đa Phước (Đà Nẵng) 210ha; Khu đô thị mới Rạch Giá (Kiên Giang) 420ha; Dự án Saigon Sunbay (Cần Giờ, TP. Hồ Chí Minh) 2.870ha…

Trong đó, một số tỉnh đã có những dự án lấn biển thành công, đóng góp lớn cho sự phát triển kinh tế địa phương, đặc biệt về du lịch. Đơn cử, Quảng Ninh có hơn 40 dự án đô thị lấn biển và nhiều dự án thành công. Chuyên gia đô thị - PGS,TS. Lưu Đức Hải - đánh giá, nếu không có những dự án này, Quảng Ninh không thể thu hút lượng khách du lịch lớn như hiện nay. “Điều quan trọng là việc lấn biển phải phù hợp với quy hoạch chung của quốc gia, chẳng hạn liên quan đến quy hoạch không gian biển quốc gia, của mỗi đô thị, sau đó mới đến quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết và các quy hoạch khác. Sự phối kết hợp với các quy hoạch cụ thể ở các tỉnh, thành phố có biển phải đồng bộ. Tất cả đều xuất phát từ nền tảng tư duy, hoạch định chính sách, quy hoạch tổng thể, rồi triển khai thực hiện. Điều này phải phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế biển của quốc gia” - ông Hải nêu rõ.

TS. Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam - nhấn mạnh, hiện nay, khung pháp lý đã rõ ràng. Tuy nhiên, lấn biển là hoạt động phức hợp, tích hợp nhiều yếu tố, cho nên cần được nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi triển khai từng dự án cụ thể. “Hoạt động lấn biển phải phù hợp với quy hoạch địa phương cũng như tuân thủ quy hoạch quốc gia. Trong kinh tế biển có du lịch biển, vận tải biển, nuôi trồng thủy sản... Làm sao chúng ta liên kết được các loại hình kinh tế thì cần phải quy hoạch bài bản, có tầm nhìn” - ông Nghiêm lưu ý.

Giới chuyên gia đánh giá, sự phát triển kinh tế biển của nước ta chưa xứng tầm điều kiện và lợi thế sẵn có. Quy mô kinh tế biển của Việt Nam hiện mới chỉ đạt khoảng hơn 10 tỷ USD, trong khi sản lượng kinh tế biển của thế giới ước đạt 1.300 tỷ USD (trong đó, Nhật Bản 468 tỷ USD, Hàn Quốc 33 tỷ USD). Bài học thành công của các nước trên thế giới là cơ sở để Việt Nam hoạch định phương hướng triển khai các dự án lấn biển trong thời gian tới, đặc biệt khi hành lang pháp lý, bao gồm Luật Đất đai 2024 đã “mở cửa” cho hoạt động này trên hành trình đưa quốc gia vươn ra biển lớn./.

HỒNG NHUNG