'Vũ khí bí mật' của Trung Quốc trong cuộc chiến thuế quan

Thúc đẩy tự động hóa

Robot hình người ở Trung Quốc. Ảnh: Trung tâm Đổi mới sáng tạo hợp tác về Robot hình người giữa Trung ương và Địa phương

Theo tờ The New York Times ngày 23/4, vũ khí bí mật của Trung Quốc trong cuộc chiến thương mại là một đội quân robot trong các nhà máy, được vận hành bằng trí tuệ nhân tạo, đang làm thay đổi hoàn toàn ngành sản xuất.

Tốc độ tự động hóa trong các nhà máy tại Trung Quốc đang diễn ra chóng mặt. Với đội ngũ kỹ sư và thợ điện vận hành hàng loạt robot, các dây chuyền sản xuất này đang giúp giảm chi phí sản xuất đồng thời nâng cao chất lượng sản phẩm.

Kết quả là các nhà máy Trung Quốc có thể giữ giá thành nhiều mặt hàng xuất khẩu ở mức thấp, tạo lợi thế trong cuộc chiến thuế quan với Mỹ. Trung Quốc cũng đang đối mặt với các rào cản thương mại mới từ Liên minh châu Âu (EU) và các nước như Brazil, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Thái Lan.

Tỷ lệ tự động hóa trong nhà máy tại Trung Quốc hiện vượt qua cả Mỹ, Đức và Nhật Bản. Theo Liên đoàn Robot Quốc tế, Trung Quốc có số lượng robot công nghiệp trên mỗi 10.000 công nhân sản xuất nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác, ngoại trừ Hàn Quốc và Singapore.

Chiến dịch tự động hóa của Trung Quốc có định hướng từ các chỉ thị từ chính phủ và hậu thuẫn bởi nguồn vốn đầu tư khổng lồ. Khi robot thay thế con người, Trung Quốc có thể duy trì vị thế dẫn đầu trong sản xuất hàng loạt, ngay cả khi lực lượng lao động già đi và không còn muốn làm các công việc trong ngành công nghiệp.

Theo ông He Liang, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành công ty Yunmu Intelligent Manufacturing - một trong những nhà sản xuất robot hình người hàng đầu Trung Quốc, Trung Quốc đang nỗ lực biến lĩnh vực robot thành một ngành kinh doanh hoàn toàn mới. Ông nói: “Dự báo robot hình người sẽ tạo ra một ngành công nghiệp mới như xe điện. Từ góc độ này, đây là một chiến lược quốc gia”.

Robot không chỉ thay thế công nhân tại các nhà máy ôtô, mà còn xuất hiện ở hàng ngàn xưởng nhỏ ven đường trên khắp Trung Quốc.

Xưởng cơ khí nhỏ bên lề đường của ông Elon Li ở Quảng Châu hiện có 11 công nhân cắt và hàn kim loại để chế tạo lò nướng và thiết bị BBQ giá rẻ. Ông đang chuẩn bị chi 40.000 USD để mua một cánh tay robot tích hợp camera của một công ty Trung Quốc. Thiết bị này dùng trí tuệ nhân tạo để quan sát cách công nhân hàn, sau đó tự động thực hiện công việc với sự can thiệp tối thiểu từ con người.

Chỉ bốn năm trước, hệ thống này chỉ có ở các công ty robot nước ngoài và có giá gần 140.000 USD. Ông Li nói: “Trước đây, tôi chưa bao giờ nghĩ đến việc đầu tư vào tự động hóa. Một nhân công chỉ làm được 8 tiếng một ngày, còn máy móc thì làm việc suốt 24 giờ”.

Tại Ninh Ba, một nhà máy lớn của hãng xe điện Trung Quốc Zeekr đã có 500 robot khi khai trương bốn năm trước. Hiện con số này đã lên tới 820 và sẽ tiếp tục tăng.

Các robot kéo hàng chở thỏi nhôm đến thang máy tự động, phát nhạc Kenny G để cảnh báo cho người xung quanh. Thang máy đưa các khối kim loại lên lò nung cao 12 mét do Trung Quốc chế tạo. Khi nhôm nóng chảy, chúng được đúc thành các bộ phận thân xe và linh kiện khác. Sau đó, robot tiếp tục vận chuyển linh kiện đến kho.

Ở dây chuyền lắp ráp, các cánh tay robot hoạt động theo nhóm 16 chiếc, phối hợp hàn thân xe trong khu vực gọi là “nhà máy tối”, nơi robot có thể làm việc mà không cần ánh sáng hay công nhân.

Vai trò của con người

Tuy nhiên, các nhà máy Trung Quốc vẫn cần nhiều lao động. Dù tự động hóa cao, nhưng con người vẫn cần kiểm tra chất lượng và lắp đặt những bộ phận đòi hỏi sự khéo léo, như hệ thống dây điện. Trước khi xe được sơn, công nhân vẫn dùng tay đeo găng rà soát và làm nhẵn những khiếm khuyết nhỏ.

Tuy nhiên, nhiều khâu kiểm tra chất lượng cuối cùng cũng đang được tự động hóa nhờ trí tuệ nhân tạo.

Gần cuối dây chuyền của Zeekr, 12 camera độ phân giải cao chụp ảnh từng chiếc xe. Máy tính so sánh hình ảnh với cơ sở dữ liệu xe được lắp ráp chính xác và cảnh báo nếu phát hiện sai sót. Toàn bộ quá trình chỉ mất vài giây.

“Hầu hết đồng nghiệp của tôi ngồi trước màn hình máy tính”, bà Pinky Wu, nhân viên của Zeekr cho biết.

Zeekr và các hãng xe Trung Quốc khác cũng đang dùng trí tuệ nhân tạo để thiết kế xe và tính năng hiệu quả hơn.

Các nhà máy ôtô ở Mỹ cũng dùng tự động hóa, nhưng phần lớn thiết bị đến từ Trung Quốc. Hầu hết các nhà máy lắp ráp ô tô xây trong 20 năm qua đều đặt tại Trung Quốc và kéo theo sự phát triển của ngành tự động hóa nội địa.

Các công ty Trung Quốc cũng mua lại các nhà cung cấp robot tiên tiến ở nước ngoài như Kuka của Đức và chuyển phần lớn hoạt động về Trung Quốc. Khi Volkswagen mở nhà máy xe điện tại Hợp Phì năm 2024, họ chỉ dùng một robot của Đức và 1.074 robot sản xuất ở Thượng Hải.

Định hướng chiến lược

Robot hình người của Trung Quốc. Ảnh: newatlas.com

Trung Quốc tiến nhanh trong lĩnh vực robot nhờ định hướng từ trên xuống. Sáng kiến “Made in China 2025” khởi động một thập kỷ trước đặt mục tiêu giúp Trung Quốc cạnh tranh toàn cầu trong 10 lĩnh vực, trong đó có robot.

Để thúc đẩy ngành ô tô nghĩ đến việc ứng dụng robot hình người có hai tay hai chân, năm 2024, các quan chức Bắc Kinh yêu cầu các hãng lớn thuê robot và nộp video ghi lại cảnh chúng làm việc trong nhà máy.

Các video mất nhiều lần quay mới hoàn chỉnh. Robot chỉ thực hiện những tác vụ đơn giản như phân loại linh kiện. Tuy nhiên, sáng kiến này đã tạo động lực cho các hãng xe.

Để quảng bá cho làn sóng tự động hóa, chính quyền thành phố Bắc Kinh vừa tổ chức giải bán marathon ngày 19/4 có 12.000 người và 20 robot hình người tham gia. Chỉ sáu robot hoàn thành đường chạy và robot nhanh nhất cũng mất thời gian gấp ba lần vận động viên. Tuy nhiên, sự kiện này đã thu hút sự chú ý về robot.

Tháng trước, Thủ tướng Lý Cường tuyên bố trong báo cáo thường niên trước Quốc hội rằng nước này sẽ phát triển mạnh mẽ robot thông minh trong năm nay.

Các ngân hàng nhà nước ở Trung Quốc đã tăng cho vay đối với lĩnh vực công nghiệp thêm 1.900 tỷ USD trong bốn năm qua. Khoản tiền này được dùng để xây dựng nhà máy mới cũng như nâng cấp thiết bị ở các nhà máy hiện có.

Mỗi năm, các trường đại học Trung Quốc đào tạo khoảng 350.000 kỹ sư cơ khí, cùng hàng loạt thợ điện, thợ hàn và kỹ thuật viên tay nghề cao. Trong khi đó, các trường đại học Mỹ chỉ đào tạo khoảng 45.000 kỹ sư cơ khí mỗi năm.

Một yếu tố thúc đẩy tự động hóa tại Trung Quốc là khủng hoảng nhân khẩu học.

Số trẻ em sinh ra hàng năm đã giảm gần 2/3 kể từ năm 1987. Trong khi đó, 2/3 số người bước sang tuổi 18 hiện theo học đại học, hướng tới những nghề nghiệp ngoài lao động nhà máy.

Ông Stephen Dyer, lãnh đạo bộ phận công nghiệp châu Á tại công ty tư vấn AlixPartners nhận định: “Trung Quốc đã hết lợi thế dân số. Giờ đây họ đang rơi vào khủng hoảng dân số và cách duy nhất để vượt qua là nâng cao năng suất”.

Thùy Dương/Báo Tin tức và Dân tộc