Vụ buôn lậu đất hiếm sang Trung Quốc: Hai chủ doanh nghiệp lĩnh hơn 30 năm tù

Cựu thứ trưởng nhận án phạt 3 năm tù

Sau 10 ngày xét xử và nghị án, sáng 21/5, TAND TP Hà Nội tuyên bị cáo Nguyễn Linh Ngọc, cựu Thứ trưởng Bộ TN&MT, mức án 3 năm tù tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí”.

Cùng tội, tòa tuyên ông Nguyễn Văn Thuấn, cựu Tổng cục trưởng Địa chất và Khoáng sản, 5 năm tù; các bị cáo Hoàng Văn Khoa, cựu Vụ trưởng Vụ Khoáng sản, lĩnh án 42 tháng tù; Lê Duy Phương, cựu chuyên viên chính Vụ Khoáng sản, 4 năm tù; Hồ Đức Hợp, cựu Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Yên Bái, 4 năm tù; Lê Công Tiến, cựu Phó giám đốc Sở, 3 năm tù; Bùi Đoàn Như, cựu Phó chi cục Bảo vệ môi trường, Sở TN&MT tỉnh Yên Bái, lĩnh 2 năm 6 tháng tù giam.

Bị cáo Đoàn Văn Huấn.

Riêng bị cáo Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch HĐQT Công ty Thái Dương, bị tuyên tổng mức án 14 năm 6 tháng tù cho 3 tội “Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên; Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; Gây ô nhiễm môi trường”.

Người lĩnh án cao nhất là Lưu Anh Tuấn, Chủ tịch Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam, bị phạt 16 năm cho 2 tội “Buôn lậu” và “Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng”.

Các bị cáo còn lại bị tuyên từ 24 tháng tù nhưng cho hưởng án treo đến cao nhất 8 năm 6 tháng tù về các tội danh như: "Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; Gây ô nhiễm môi trường; Buôn lậu; Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có".

Về dân sự, tòa cho rằng trong giai đoạn điều tra, truy tố, bị cáo Đoàn Văn Huấn đã nộp khắc phục một phần hậu quả, song còn phải nộp thêm hơn 665 tỷ đồng; bị cáo Lưu Anh Tuấn phải nộp lại hơn 200 tỷ đồng.

Hành vi phạm tội nguy hiểm

Tòa sơ thẩm đánh giá, hành vi của các bị cáo là rất nghiêm trọng, xâm phạm đến trật tự trị an, an toàn quản lý kinh tế về thuế; xâm phạm đến uy tín danh dự của các cơ quan tổ chức liên quan; gây thiệt hại thất thoát lãng phí rất nghiêm trọng nguồn tài nguyên của đất nước.

Hành vi đó, còn gây ảnh hưởng xấu đến môi trường đầu tư; Gây bức xúc, bất bình trong dư luận xã hội. Do đó, đòi hỏi phải xử lý nghiêm, áp dụng hình phạt nghiêm minh đối với từng bị cáo là cần thiết, nhằm trừng trị những cá nhân có hành vi đi ngược lợi ích của Nhà nước, của nhân dân và xã hội.

Các bị cáo tại phiên tòa.

Theo nội dung vụ án, Bộ TN&MT chịu trách nhiệm trước Chính phủ liên quan quản lý nhà nước về khoáng sản trên cả nước. Trong đó, có trách nhiệm cấp, gia hạn, thu hồi giấy phép khai thác khoáng sản. Cựu Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc là người được giao phụ trách lĩnh vực này.

Ngày 24/5/2011, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, thuộc Bộ TN&MT nhận được hồ sơ xin cấp phép khai thác đất hiếm tại mỏ Yên Phú, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái của Công ty CP Tập đoàn Thái Dương của bị cáo Đoàn Văn Huấn. Doanh nghiệp đã lập và được phê duyệt dự án đầu tư xây dựng công trình khai thác, chế biến quặng đất hiếm.

Thời điểm này do có sự thay đổi về Luật Khoáng sản, Chính phủ chỉ đạo tạm dừng cấp phép khai thác khoáng sản trên cả nước để chờ hướng dẫn.

Sau khi được xét cấp phép lại, Công ty CP Tập đoàn Thái Dương phải lập, bổ sung dự án "đầu tư xây dựng tổ hợp chế biến sâu gồm hai nhà máy thủy luyện, chế biến ôxít”.

Hồ sơ vụ án xác định, dù biết doanh nghiệp có giấy phép hết hạn và chưa có giấy chứng nhận với hai dự án nhà máy thủy luyện, chế biến ôxít nhưng vẫn được các cán bộ thuộc Bộ TN&MT ký duyệt, cấp phép.

Hậu quả, Công ty CP Tập đoàn Thái Dương đã khai thác trái phép quặng, đất hiếm thu lợi bất chính hơn 736 tỷ đồng.

Ngoài ra, Chủ tịch Công ty CP Tập đoàn Thái Dương Đoàn Văn Huấn còn chỉ đạo cấp dưới gian dối hóa đơn bán quặng, để ngoài sổ kế toán gây thiệt hại cho Nhà nước 9,6 tỷ đồng thuế.

Bị cáo Lưu Anh Tuấn.

Ông Huấn còn bị cho rằng không xây dựng các công trình bảo vệ môi trường, không thực hiện các biện pháp xử lý chất thải đạt tiêu chuẩn theo quy định, xả thải hơn 35.000 tấn chất thải ra môi trường.

Công ty của ông ta cũng bị cáo buộc xuất bán tinh quặng sắt sang Trung Quốc, trong khi quy định phải bán cho các cơ sở luyện gang thép trong nước.

Đối với bị cáo Lưu Anh Tuấn, từ 2019 - 2023 Công ty Cổ phần Đất hiếm Việt Nam của Tuấn đã mua của Công ty CP Tập đoàn Thái Dương hơn 3.500 tấn quặng đất hiếm, tổng 142 tỷ đồng, đơn giá 40.622 đồng/kg. Tuy nhiên, hóa đơn chỉ thể hiện 765 tấn, trị giá ghi trên hóa đơn là 10,7 tỷ đồng, đơn giá 14.000 đồng/kg.

Từ thương vụ mua bán khiến lợi nhuận doanh nghiệp tăng cao trong khi nguồn nguyên liệu mua của Thái Dương không có hóa đơn, do đó ông Lưu Anh Tuấn chỉ đạo nhân viên mua hóa đơn "khống".

Ngoài ra, theo cáo buộc, sau khi mua hơn 3.500 tấn quặng đất hiếm của Thái Dương, với lượng Tổng ôxit đất hiếm (TREO) chỉ 18-20%, khi chế biến, bị cáo Tuấn chỉ đạo thêm Muối Carbonate nhập từ Trung Quốc để nâng hàm lượng TREO lên 95% và xuất khẩu 474 tấn cho các công ty nước ngoài, tổng trị giá 379 tỷ đồng.

Hoàng An