VKSND Tối cao yêu cầu kiểm điểm nghiêm vụ cho miễn trách nhiệm hình sự không đúng

Mới đây (ngày 12-3), VKSND Tối cao ban hành thông báo rút kinh nghiệm đối với cách giải quyết vụ án bị can Trần Thị Khánh Vân bị khởi tố về tội “Vi phạm quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”, xảy ra tại TP Kom Tum, tỉnh Kon Tum.

Văn bản được gửi cho Viện trưởng VKSND tỉnh Kon Tum.

Hình minh họa.

Nội dung vụ án

Ngày 2-10-2017, UBND TP Kon Tum, tỉnh Kon Tum ban hành Quyết định số 2456/QĐ-UBND về việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ cho các hộ gia đình khi thu hồi đất để xây dựng dự án công trình trụ sở làm việc các sở, ban ngành thuộc khối văn hóa xã hội (giai đoạn 1): Bồi thường, hỗ trợ cho 73 hộ gia đình, số tiền hơn 33 tỉ đồng.

Để có căn cứ quyết định việc bồi thường hỗ trợ nêu trên, từ tháng 4-2017 đến tháng 8-2017, nhân viên Trung tâm Phát triển quỹ đất TP Kon Tum tự lập mẫu đơn xin xác nhận hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp rồi phát cho 73 hộ gia đình bị thu hồi đất ở giai đoạn 1 để họ tự điền thông tin; sau đó tự đưa hoặc nhờ người khác đưa cho Trần Thị Khánh Vân (khi đó là phó chủ tịch UBND phường Thống Nhất, TP Kon Tum) ký xác nhận vào đơn.

Trong số 73 hộ gia đình được bồi thường hỗ trợ nêu trên, có 16 hộ gia đình được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề số tiền hơn 1,8 tỉ đồng nhưng các hộ này chỉ cho thuê đất mà không trực tiếp sản xuất nông nghiệp.

Kết luận giám định Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Kon Tum xác định đối với nội dung hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm, trường hợp đã có cơ sở xác định các hộ gia đình không trực tiếp sản xuất nông nghiệp thì không có cơ sở để xem xét hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm...

Như vậy, có căn cứ xác định hành vi của Trần Thị Khánh Vân đã vi phạm quy định tại khoản 2 Điều 2 Nghị định 01/2017 (hướng dẫn chi tiết thi hành Luật Đất đai năm 2013) gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước hơn 1,8 tỉ đồng.

Ngày 16-8-2023, Cơ quan ANĐT Công an tỉnh Kon Tum quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và áp dụng biện pháp ngăn chặn đối với Trần Thị Khánh Vân về tội “Vi phạm quy định về bồi thường hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”. Quá trình điều tra bị can Vân và đơn vị liên quan đã nộp khắc phục thiệt hại số tiền hơn 1,3 tỉ đồng, còn lại hơn 481 triệu đồng.

Ngày 1-8-2024, Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực thi hành. Ngày 30-7-2024, Chính phủ ban hành Nghị định số 102/2024/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều luật của Luật Đất đai năm 2024. Nghị định này có hiệu lực thi hành từ ngày 1-8-2024, đồng thời Nghị định số 01/2017/NĐ-CP hết hiệu lực thi hành. Do vậy, Liên ngành tố tụng tỉnh Kon Tum có văn bản xin thỉnh thị.

Cơ quan ANĐT (A09) Bộ Công an trả lời tại Văn bản số 209/ANĐT ngày 4-9-2024 như sau: “Pháp luật đất đai hiện hành không quy định UBND cấp xã nơi có đất thu hồi phải xác nhận cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp, hộ gia đình trực tiếp sản xuất nông nghiệp có nguồn thu nhập từ sản xuất nông nghiệp để thực hiện hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm mà chỉ quy định UBND cấp xã nơi có đất thu hồi phối hợp với đơn vị, tổ chức được giao nhiệm vụ chủ trì thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư điều tra, xác định thu nhập từ việc sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất thu hồi.

Căn cứ quy định tại khoản 6 Điều 3 và khoản 1 Điều 86, khoản 2 và khoản 3 Điều 87 Luật Đất đai năm 2024; Điều 3 và Điều 28 Nghị định 102/2024; Điều 3, Điều 22 Nghị định 88/2024 thì UBND cấp huyện là cơ quan có trách nhiệm chỉ đạo và tổ chức, phân công các đơn vị, tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư: có trách nhiệm chỉ đạo, phân công các đơn vị, tổ chức thực hiện đối với nội dung trong kế hoạch thu hồi đất, trong đó có việc cung cấp thông tin theo quy định của pháp luật để xác định cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp và phục vụ việc lập, thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trình UBND cấp huyện quyết định phê duyệt".

Cạnh đó, một số quy định của pháp luật đất đai như sau:

- Khoản 1 Điều 86 Luật Đất đai 2024: UBND huyện có trách nhiệm chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

- Điểm d Khoản 2 Điều 87 Luật Đất đai 2024 quy định: UBND cấp xã nơi có đất thu hồi phối hợp với đơn vị, tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư điều tra, xác định... thu nhập từ việc sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất thu hồi, nguyện vọng tái định cư, chuyển đổi nghề.

- Điều 22 Nghị định 88/2024 (hướng dẫn thi hành Luật Đất đai năm 2024) quy định: Cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm quy định tại điểm a khoản 1 Điều 109 Luật Đất đai là cá nhân đang sử dụng đất nông nghiệp mà tại thời điểm phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư có thu nhập từ sản xuất nông nghiệp trên đất đó...

Hộ gia đình trực tiếp sản xuất nông nghiệp được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm quy định tại điểm a khoản 1 Điều 109 Luật Đất đai là hộ đang sử dụng đất nông nghiệp có ít nhất một thành viên có thu nhập từ sản xuất nông nghiệp trên đất đó....

Từ các quy định viện dẫn trên kết luận: pháp luật đất đai hiện hành không loại trừ trách nhiệm của UBND cấp xã trong việc xác định cá nhân, hộ gia đình có thu nhập từ sản xuất nông nghiệp trên đất bị thu hồi.

Yêu cầu viện trưởng VKSND tỉnh Kon Tum tổ chức rút kinh nghiệm

Theo VKSND Tối cao, tại cuộc liên ngành tố tụng tỉnh Kon Tum ngày 19-12-2024, Cơ quan điều tra và TAND tỉnh Kon Tum thống nhất quan điểm là hành vi của Trần Thị Khánh Vân ký xác nhận hộ gia đình trực tiếp sản xuất trên đất nông nghiệp bị thu hồi không đúng gây thất thoát tài sản nhà nước nên vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự.

Tuy nhiên, VKSND tỉnh Kon Tum vẫn nêu quan điểm như sau: Pháp luật đất đai hiện hành không quy định UBND cấp xã phải xác nhận cá nhân, hộ gia đình trực tiếp sản xuất nông nghiệp, mà chỉ quy định UBND cấp xã phối hợp với đơn vị, tổ chức được giao nhiệm vụ chủ trì thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ. Trong khi đó, việc quy định UBND cấp xã phối hợp như thế nào thì chưa được hướng dẫn cụ thể, nên bị can Trần Thị Khánh Vân thuộc trường hợp miễn trách nhiệm hình sự theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 29 BLHS.

Theo VKSND Tối cao, quan điểm này là không có căn cứ và trái với quy định của Luật Đất đai năm 2024 và hướng dẫn thi hành luật đã viện dẫn ở trên, gây ảnh hưởng đến việc thực hiện vai trò, chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra vụ án của VKSND tỉnh Kon Tum.

VKSND Tối cao yêu cầu Viện trưởng VKSND tỉnh Kon Tum tổ chức rút kinh nghiệm, kiểm điểm nghiêm trách nhiệm của tập thể, cá nhân có liên quan và thông báo kết quả đến Vụ 3 để báo cáo lãnh đạo VKSND Tối cao.

YẾN CHÂU