Việt Nam và cơ hội khẳng định thương hiệu made in VIETNAM

Samsung đã đặt mục tiêu chuyển đổi tất cả các địa điểm kinh doanh của mình sang năng lượng tái tạo vào năm 2027

Tổng thống đắc cử Donald Trump đã tuyên bố kế hoạch áp thuế quan nặng đối với hàng hóa nhập khẩu vào Hoa Kỳ nhằm thu hẹp thâm hụt liên bang, hạ giá thực phẩm và tạo ra nhiều việc làm hơn trong nước.

Trong chiến dịch tranh cử tại Savannah, Georgia, ông đã thề sẽ “di dời toàn bộ các ngành công nghiệp” sang Hoa Kỳ “Bạn sẽ thấy một cuộc di cư hàng loạt của ngành sản xuất từ Trung Quốc sang Pennsylvania, từ Hàn Quốc sang Bắc Carolina, từ Đức đến ngay tại Georgia”, ông nói vào tháng 9/2024.

CƠ HỘI HIẾM CÓ

Nhưng việc “hồi hương” như vậy khó có thể xảy ra, chắc chắn không phải ở quy mô và tốc độ mà ông Trump mong muốn, nếu có. Thay vào đó, theo các nhà quan sát, Việt Nam dường như sẽ được hưởng lợi lớn từ các chính sách của ông Donald Trump.

“Nếu trước đây một sản phẩm được sản xuất tại Trung Quốc, thì bây giờ nó sẽ được sản xuất tại Việt Nam”, Jason Miller, giáo sư Khoa Quản lý chuỗi cung ứng tại Đại học bang Michigan nhấn mạnh “Sản xuất đó sẽ không quay trở lại Mỹ”.

Trên thực tế, ngay từ nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump, các tập đoàn nước ngoài lớn, bao gồm Apple, Foxconn và Intel đã bắt đầu chuyển hướng sang Việt Nam như một cách để đa dạng hóa danh mục sản xuất của họ. Ngay cuối tháng 9, SpaceX cũng đã công bố khoản đầu tư 1,5 tỷ USD vào Việt Nam. Đáng chú ý, ngay sau đó cả Trump Organization cũng đang đầu tư vào Việt Nam, với một thỏa thuận bất động sản hạng sang trị giá 1,5 tỷ USD được công bố.

Và hiện tại, Việt Nam được xem là đang ở vị thế thuận lợi để hưởng lợi nhiều hơn từ tâm lý diều hâu của chính quyền Tổng thống Trump đối với Trung Quốc nhanh chóng hành động để tinh giản hơn nữa các quy định để các doanh nghiệp có thể nhanh chóng chuyển vào hoạt động thì họ sẽ tận dụng được cơ hội này” một chuyên gia nhận định.

Maersk nhà vận tải lớn thứ 2 thế giới đã công bố mở kho ngoại quan đầu tiên tại Hải Phòng

Theo đánh giá, Việt Nam có một số lợi thế so với các đối thủ khu vực khác như Ấn Độ. Đầu tiên, với sự ổn định chính trị hiện tại, Việt Nam có thể và thực sự thiết lập chính sách thân thiện với doanh nghiệp mới một cách nhanh chóng.

Ngoài ra, Việt Nam còn có vị trí địa lý thuận lợi: hiện đã có ba trong số 50 cảng bận rộn nhất thế giới và nằm ngay cạnh Trung Quốc, giúp cho hoạt động thương mại và hậu cần giữa hai nước trở nên dễ dàng hơn.

Quan trọng hơn, Việt Nam cũng có một hiệp định thương mại tự do với Liên minh châu Âu - quốc gia duy nhất trong khu vực ngoài Singapore có một hiệp định như vậy. (Ấn Độ hiện đang đàm phán một thỏa thuận như vậy, điều này sẽ giúp hoạt động nhập khẩu và xuất khẩu giữa EU và quốc gia đông dân nhất thế giới trở nên dễ dàng hơn).

NHANH CHÓNG “DỌN Ổ”

Việt Nam cũng đang hành động nhanh chóng để cải thiện cơ sở hạ tầng cần thiết để hỗ trợ các dự án lớn, như việc ban hành Nghị định số 80/2024/NĐ-CP ngày 3/7/2024 cho phép các công ty mua năng lượng xanh trực tiếp (DPPA) từ các nhà sản xuất điện mặt trời, thay vì thông qua công ty điện lực nhà nước truyền thống. Động thái này, giúp các công ty dễ dàng đạt được mục tiêu khí hậu của mình hơn, đã được Apple, Samsung, nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của đất nước, và Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội hoan nghênh.

Samsung đã đặt mục tiêu chuyển đổi tất cả các địa điểm kinh doanh của mình sang năng lượng tái tạo vào năm 2027 và Việt Nam là cơ sở sản xuất điện thoại di động lớn nhất của công ty, chiếm hơn một nửa tổng sản lượng. Đại diện Samsung nhận xét đây là “Nghị định mang tính bước ngoặt”. Các nhà máy của Samsung đã chuyển sang năng lượng tái tạo vào năm 2022 bằng cách mua tín dụng năng lượng tái tạo.

“Hiện tại, với cơ chế DPPA, chúng tôi có nhiều lựa chọn hơn để mua năng lượng tái tạo và mong muốn được hợp tác với chính phủ Việt Nam để phát triển và triển khai PPA hơn nữa”, đại diện Samsung cho biết.

Ông Donald Trump đã nhiều lần nói rằng ông muốn thúc đẩy sản xuất của Mỹ và khiến hàng hóa sản xuất ở nước ngoài đắt hơn khi nhập khẩu. Ông đã chỉ đích danh Mexico cũng như Trung Quốc, khi tuyên bố rằng ông sẽ áp dụng mức thuế từ 25% đến 100% đối với các sản phẩm được sản xuất ở phía nam biên giới.

Trước đó, ông đã nói rằng hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc sẽ bị đánh thuế 60%, trong khi bất kỳ sản phẩm nào được sản xuất ở nước ngoài sẽ bị đánh thuế chung 20% - bao gồm cả Việt Nam. Tuy nhiên, với chính sách ấy, Việt Nam vẫn là quốc gia có được cơ hội tăng trưởng.

Nhận xét về vấn đề này, Giáo sư Trần Ngọc Anh của Đại học Indiana cho rằng “Việt Nam có thể thành công ở mức độ vừa phải hoặc có thể thành công to lớn tùy thuộc vào cách tạo điều kiện cho làn sóng FDI này”.

Giáo sư Trần Ngọc Anh, Đại học Indiana

Theo ông Trần Ngọc Anh cho biết ông cũng đang chuẩn bị một số ý kiến tư vấn cho chính phủ Việt Nam về cách có thể tận dụng các quy tắc thương mại mới nghiêm ngặt này, để tận dụng dòng vốn nước ngoài khổng lồ giúp biến Việt Nam thành một quốc gia phát triển, có thu nhập cao vào năm 2045. Đứng đầu danh sách ấy là nhắm mục tiêu đến các tập đoàn đa quốc gia sẽ mang theo hệ sinh thái nhà cung cấp của riêng họ và tập trung vào các mặt hàng có giá trị cao hơn.

“Việt Nam nên ưu tiên các công ty sẽ đưa các công ty khác đến Việt Nam”, ông nói. “Nếu bạn đưa Apple đến, sẽ có rất nhiều nhà cung cấp khác muốn gần gũi với Apple – các công ty cho phép Việt Nam chuyển sang một lĩnh vực công nghệ cao hơn. Thay vì tập trung vào sản xuất giày dép và dệt may, Việt Nam nên hướng đến công nghệ sinh học, AI và chất bán dẫn”, GS Trần Ngọc Anh nhấn mạnh.

Có thể nhận thấy rằng con đường đó cũng là quyết tâm thay đổi từ gốc rễ của Đảng và Chính phủ Việt Nam. Việt Nam đã rất thành công trong những năm 1990 với vai trò sản xuất giày dép và dệt may cho các tập đoàn đa quốc gia nước ngoài như Nike và Adidas.

Nhưng đến những năm 2000, các công ty điện tử lớn bắt đầu chuyển ra khỏi Trung Quốc để tận dụng chi phí lao động thấp hơn và các hiệp định thương mại thuận lợi tại Việt Nam. Samsung đã mở nhà máy sản xuất đầu tiên tại Việt Nam vào năm 2008, và các công ty đa quốc gia lớn khác, bao gồm LG và Intel, cũng nhanh chóng theo chân. Làn sóng các thỏa thuận trị giá hàng tỷ đô này đã thúc đẩy các nhà cung cấp nhỏ hơn cho các công ty lớn hơn đó cũng thành lập chi nhánh tại Việt Nam.

"ĐẠI BÀNG" LÀM TỔ, "CHIM ƯNG" SẼ ĐẾN THEO

Khi chính quyền“Trump 1.0”áp thuế đối với một số mặt hàng cụ thể được sản xuất tại Trung Quốc, như tấm pin mặt trời và máy giặt, vào năm 2018, họ đã không thu hút các công ty đưa hoạt động sản xuất về nước.

Thay vào đó, hoạt động sản xuất chỉ chuyển sang Việt Nam, cũng như các quốc gia châu Á khác, bao gồm Thái Lan, Malaysia và Ấn Độ. Và GDP của Việt Nam đã tăng trưởng nhanh hơn bất kỳ nước láng giềng châu Á nào ngoại trừ Trung Quốc, với mức tăng trưởng trung bình 6,2% mỗi năm.

Đến tháng 5/2020 , Apple bắt đầu chuyển hoạt động sản xuất AirPods ra khỏi Trung Quốc và đưa sang Việt Nam. Vài tháng sau, Foxconn được cho là đã bắt đầu chuyển một số hoạt động lắp ráp iPad và MacBook ra khỏi Trung Quốc và đến Việt Nam theo yêu cầu của Apple.

Pablo Fajgelbaum, giáo sư kinh tế tại Đại học California, Los Angeles

Thống kê từ Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ cũng cho thấy, từ năm 2018 - 2019, lượng hàng điện tử nhập khẩu từ Việt Nam đã tăng gần gấp đôi. Một báo cáo năm 2023 của Ngân hàng Thế giới cho thấy, từ năm 2017 - 2022, lượng hàng hóa do Trung Quốc sản xuất, từ máy khâu đến máy in laser nhập khẩu vào Hoa Kỳ đã giảm, trong khi tỷ trọng hàng hóa do Việt Nam sản xuất lại tăng theo tỷ lệ tương ứng.

Việt Nam rõ ràng đã chớp lấy cơ hội. Đây là “một trong những quốc gia đã tận dụng được thuế quan Mỹ-Trung, về khả năng vào được Hoa Kỳ, ít nhất là trong vài năm đầu của cuộc chiến thương mại”, Pablo Fajgelbaum, giáo sư kinh tế tại Đại học California, Los Angeles nhận xét.

Điều đó đã thúc đẩy toàn bộ nền kinh tế xuất khẩu của đất nước khi các nhà máy chuyển sang Việt Nam, sản xuất hàng hóa cho nhiều đối tượng không chỉ là người tiêu dùng Hoa Kỳ. “Việt Nam cũng tăng trưởng xuất khẩu sang phần còn lại của thế giới“, Fajgelbaum cho biết.

Ông hy vọng rằng nếu có khoảng cách về thuế quan giữa Việt Nam và Trung Quốc, các công ty sẽ tiếp tục chuyển nhà máy của họ đến đó.

Cuối tháng 10/2024, Maersk nhà vận tải lớn thứ 2 thế giới đã công bố mở kho ngoại quan đầu tiên tại Hải Phòng, và công bố rằng Amazon Việt Nam sẽ là khách hàng đầu tiên của họ.

Lego, nhà sản xuất đồ chơi mang tính biểu tượng của Đan Mạch, cũng cho biết vào đầu tháng 11/2024 rằng nhà máy mới trị giá 1 tỷ USD của họ tại Bình Dương đã gần hoàn thành và sẽ đi vào hoạt động vào đầu năm 2025.

Eric Trump, Phó chủ tịch điều hành của Trump Organization

“Việt Nam có tiềm năng to lớn về dịch vụ giải trí và hiếu khách sang trọng, và chúng tôi vô cùng vui mừng khi được hợp tác với KBC để định nghĩa lại khái niệm sang trọng trong khu vực”, Eric Trump, Phó chủ tịch điều hành của Trump Organization đã phát biểu lễ ký thỏa thuận hợp tác với Tập đoàn KBC dưới sự chứng kiến của ông Donald Trump.

Với tín hiệu tốt từ dòng vốn FDI, các nhà đầu tư trong nước cũng nhìn thấy những cơ hội lớn.

Michael Kokalari, chuyên gia kinh tế trưởng của Vina Capital, một trong những công ty đầu tư lớn nhất Việt Nam, với 3,7 tỷ USD đang quản lý, đã nói rằng ông tin rằng tất cả những xu hướng này sẽ tạo ra nhu cầu đối với các công ty hậu cần và năng lượng sạch, và giúp phát triển tầng lớp trung lưu tại Việt Nam.

“Phần lớn các hoạt động đầu tư của chúng tôi tại VinaCapital tập trung vào các công ty được hưởng lợi trực tiếp hoặc gián tiếp từ tầng lớp trung lưu đang phát triển”, ông cho biết.

Thái Duy