Việt kim diêu: Nâng tầm nghệ thuật gốm Việt

Nghệ nhân Đỗ Hữu Triết và tác phẩm từ Việt kim diêu

Đất sét, kim loại, pháp lam

Nghệ nhân Đỗ Hữu Triết, 51 tuổi, sinh ra và lớn lên tại TP. Huế, ông được biết đến là một trong những người tiên phong trong việc phục dựng nghệ thuật pháp lam ở Huế. Không những thế, ông còn là một trong những người đi đầu trong việc phục dựng nghệ thuật gốm truyền thống.

Năm 1997, trong một lần đến Nhật Bản, ông tình cờ biết đến chất liệu đất sét kim loại (metal clay) và nhận thấy tiềm năng của nó trong việc tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Năm 2007, ông bắt đầu nghiên cứu và tìm hiểu về chất liệu này. Với quan niệm đổi mới và sáng tạo luôn là động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển trong lĩnh vực nghệ thuật truyền thống Việt Nam, sau nhiều năm nghiên cứu và thử nghiệm, đến đầu năm 2024, ông Triết đã thành công trong việc nghiên cứu và phát triển Việt kim diêu, một loại chất liệu kết hợp giữa bột đồng và đất sét. Theo ông, “Kim là kim loại, diêu là gốm, còn Việt thể hiện tính ưu việt, đại diện cho văn hóa Việt Nam”. Việt kim diêu không chỉ mang đặc tính độc đáo, mà còn chứa đựng tinh thần văn hóa và nghệ thuật độc đáo của Việt Nam.

Việt kim diêu kết hợp hài hòa giữa đất sét và kim loại, được phủ một lớp men pháp lam trên bề mặt, tạo nên tính ưu việt cho sản phẩm. Một trong những điểm nổi bật của Việt kim diêu là khả năng nung ở nhiệt độ thấp hơn so với gốm truyền thống. Nếu gốm thông thường thường yêu cầu nhiệt độ lên đến 1.100 độ C thì Việt kim diêu chỉ cần nung ở khoảng 900 độ C với phương pháp nung hỏa biến (nung khử). Điều này giúp cho quá trình sản xuất sản phẩm từ Việt kim diêu trở nên dễ dàng, tiết kiệm năng lượng và chi phí hơn.

Khi được nung, Việt kim diêu cho ra sản phẩm với bề mặt ánh kim rực rỡ, điều mà gốm thông thường khó đạt được. Ông Triết cho biết: “Men pháp lam khi kết hợp với Việt kim diêu tạo nên sự hòa quyện màu sắc rất độc đáo, không chỉ đẹp mắt mà còn mang giá trị nghệ thuật cao”.

Giờ đây, pháp lam không chỉ được dùng để trang trí ở các không gian văn hóa, các kiến trúc cung đình xưa cổ, mà còn được ông Triết mạnh dạn ứng dụng vào các vật dụng thân thuộc với đời sống hằng ngày một cách tinh tế, khéo léo, mới mẻ hơn, hiện đại hơn. Những vật dụng này theo đánh giá của khách hàng là vừa đẹp vừa bền theo thời gian.

Việt kim diêu chứa đựng tinh thần văn hóa và nghệ thuật độc đáo của Việt Nam

Tại xưởng sản xuất của ông Đỗ Hữu Triết, các tác phẩm nghệ thuật được chế tác từ Việt kim diêu đang được trưng bày và gây ấn tượng tốt với người xem. Ông đã sáng tác nhiều bức tranh và tượng điêu khắc, trong đó có các tác phẩm mang tên “Chuyển pháp luân”, “Ngôi đền cổ”, “Tu khổ hạnh”, “Nụ cười nhân gian”... Những tác phẩm này không chỉ thể hiện sự sáng tạo mà còn phản ánh chiều sâu văn hóa và lịch sử của dân tộc.

Với giá vài trăm nghìn đến vài chục triệu đồng tùy theo kích thước sản phẩm, tác phẩm nghệ thuật từ Việt kim diêu thu hút sự chú ý của giới nghệ sĩ trong nước và được thị trường quốc tế đón nhận.

Đánh dấu bước tiến mới

Việt kim diêu ra đời thu hút sự quan tâm của công chúng. Nhiều họa sĩ bắt đầu sử dụng chất liệu này trong sáng tác, tạo ra sản phẩm độc đáo, mới lạ. Ông Triết cho biết, ông đang mời gọi các họa sĩ tên tuổi ở miền Trung tham gia vào dự án sáng tác từ Việt kim diêu, như: họa sĩ Nguyễn Tấn Tam, Đặng Mậu Tựu, Phan Văn Thụy, Trần Nam Long… Dự kiến, đầu năm 2025, sẽ có các triển lãm giới thiệu chất liệu này đến đông đảo công chúng tại Huế, TP. Hồ Chí Minh và Thủ đô Hà Nội.

Chiếc đèn bàn trang trí với chân đèn làm từ Việt kim diêu

Họa sĩ Nguyễn Tấn Tam, cựu giáo viên Trường Đồng Khánh (nay là Trường THPT Hai Bà Trưng) bày tỏ kỳ vọng tiềm năng của Việt kim diêu trong việc kết nối quá khứ với hiện tại, làm mới giá trị di sản văn hóa Việt Nam qua ngôn ngữ hội họa đương đại. “Tôi rất ấn tượng và đánh giá cao Việt kim diêu. Đây là chất liệu mới lạ, độc đáo, đánh dấu bước tiến mới trong hành trình sáng tạo nghệ thuật của nghệ nhân Đỗ Hữu Triết. Chất liệu này cần được lan tỏa, phát triển hơn nữa để có thể trở thành một trong những biểu tượng độc đáo của nghệ thuật Việt Nam. Sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại trong Việt kim diêu làm nên giá trị bền vững và tạo sức hút đặc biệt”, ông Tam nhận định.

Từ thành công bước đầu, nghệ nhân Đỗ Hữu Triết hy vọng Việt kim diêu sẽ trở thành một dòng gốm mỹ thuật nổi tiếng không chỉ trong nước, mà còn vươn ra thế giới. Ông tin rằng, sự kết hợp giữa các kỹ thuật truyền thống và hiện đại sẽ mở ra nhiều cơ hội mới cho nghệ thuật gốm Việt Nam.

Hiện, ông Triết xây dựng thêm một lò chuyên dùng để nung các sản phẩm Việt kim diêu bằng than củi để cho ra tác phẩm chất lượng hơn, đẹp hơn, màu sắc óng ánh hơn so với nung bằng điện. “Tôi luôn muốn các tác phẩm của mình phải ấn tượng, ứng dụng những công nghệ hiện đại nhưng vẫn giữ được giá trị cốt lõi truyền thống”, nghệ nhân Đỗ Hữu Triết nói.

Mới mẻ, minh chứng cho sức sáng tạo không ngừng, Việt kim diêu có khả năng tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, góp phần nâng tầm nghệ thuật gốm Việt Nam trên bản đồ nghệ thuật thế giới.

Bạch Châu