Viện trợ quân sự từ Mỹ: Lá chắn bảo vệ Ukraine hay gánh nặng quốc gia?

Theo Washington Post, việc này không chỉ định hình quan hệ giữa Mỹ và Ukraine mà còn tác động sâu rộng đến các chính sách an ninh quốc tế, cân bằng quyền lực ở châu Âu và cả chiến lược đối phó với các chế độ độc tài.

Tổng thống Joe Biden gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng - Ảnh: Reuters

Mục tiêu và thách thức

Kể từ khi cuộc xung đột Nga - Ukraine mở ra vào tháng 2.2022, Mỹ đã trở thành quốc gia hỗ trợ quân sự lớn nhất cho Kyiv, cung cấp hàng tỉ USD vũ khí, đạn dược, và thiết bị. Giới chức Mỹ lập luận viện trợ này không chỉ nhằm giúp Ukraine phòng vệ mà còn được xem như một phần quan trọng trong chiến lược bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên luật lệ.

Chính quyền Biden đã triển khai nhiều gói viện trợ quan trọng, bao gồm các hệ thống phòng không tiên tiến, đạn dược, và tên lửa tầm xa như ATACMS, giúp Ukraine tấn công vào các mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga. Những vũ khí này không chỉ tăng cường năng lực phòng thủ của Ukraine mà còn tạo ra sức ép chiến lược lên Moscow, buộc Nga phải phân tán nguồn lực.

Trong bối cảnh Nga gia tăng tấn công và kiểm soát thêm lãnh thổ Ukraine, Mỹ đang tăng tốc vận chuyển vũ khí để đáp ứng nhu cầu cấp bách của Kyiv. Các quan chức chính quyền Biden lo ngại rằng nếu có sự thay đổi trong lãnh đạo tại Washington, đặc biệt dưới thời Tổng thống đắc cử Donald Trump, chính sách viện trợ quân sự có thể bị cắt giảm hoặc điều chỉnh đáng kể.

Mặc dù vậy, nỗ lực này không tránh khỏi những tranh luận nội bộ. Một số quan chức quốc phòng Mỹ cảnh báo rằng việc gia tăng viện trợ có thể làm suy giảm kho dự trữ chiến lược của Mỹ, ảnh hưởng đến khả năng sẵn sàng quân sự ở các điểm nóng khác, chẳng hạn như châu Á hoặc Trung Đông. Ví dụ, nhu cầu về máy bay đánh chặn phòng không và đạn pháo đã đạt đến mức báo động, trong khi việc sản xuất và thay thế các thiết bị này mất nhiều thời gian.

Ngoài ra, động thái này cũng làm dấy lên lo ngại về sự phụ thuộc của Ukraine vào viện trợ nước ngoài mà không giải quyết được vấn đề nhân lực và cơ sở hạ tầng quân sự dài hạn. Một số ý kiến trong nội bộ chính quyền cho rằng Kyiv cần phải tận dụng cơ hội này để mở rộng lực lượng và cải thiện khả năng hậu cần, thay vì chỉ dựa vào nguồn lực nước ngoài.

Tác động từ sự chuyển giao quyền lực tại Washington

Một trong những động lực chính thúc đẩy việc gia tăng viện trợ là mối lo ngại về tương lai chính sách đối ngoại của Mỹ sau sự chuyển giao quyền lực. Tổng thống đắc cử Donald Trump, người đã cam kết "chấm dứt chiến tranh Ukraine trong 24 giờ" khi nhậm chức, có thể áp dụng cách tiếp cận khác biệt, thậm chí là giảm viện trợ cho Ukraine. Trong chiến dịch tranh cử, Trump và các đồng minh của ông đã chỉ trích sự hỗ trợ dài hạn của Mỹ cho Kyiv, cho rằng đây là một sự hao tổn không cần thiết đối với nguồn lực quốc gia.

Tuyên bố này đã gây ra lo ngại trong cộng đồng quốc phòng và ngoại giao. Viện trợ quân sự từ Mỹ đóng vai trò sống còn trong việc duy trì khả năng kháng cự của Ukraine trước các cuộc tấn công ngày càng mạnh của Nga. Nếu viện trợ bị cắt giảm, Kyiv có thể phải đối mặt với nguy cơ thất bại chiến lược trên chiến trường, đẩy lùi mọi nỗ lực ngoại giao nhằm đạt được một giải pháp hòa bình có lợi cho Ukraine.

Hơn nữa, nhóm chuyển giao quyền lực của ông Trump đã đưa ra tín hiệu rằng chính sách đối ngoại của Mỹ sẽ tập trung hơn vào lợi ích nội địa, làm giảm mức độ cam kết với các cuộc xung đột ở nước ngoài. Viễn cảnh này khiến chính quyền Biden phải hành động khẩn cấp để đảm bảo rằng Ukraine có đủ nguồn lực cần thiết trước khi có bất kỳ thay đổi lớn nào trong chính sách.

Thực trạng trên chiến trường: Thách thức từ Nga

Hiện tại, chiến trường ở Ukraine đang chứng kiến những diễn biến căng thẳng. Nga đã đạt được những bước tiến đáng kể ở tỉnh Donetsk và Kursk, gây áp lực lớn lên các lực lượng phòng thủ của Ukraine. Các cuộc tấn công của Nga được hỗ trợ bởi nguồn nhân lực lớn, vũ khí từ đồng minh như Triều Tiên, và chiến lược tấn công mạnh mẽ vào các tuyến phòng thủ yếu.

Để đối phó, Ukraine cần không chỉ vũ khí mà còn phải huy động thêm nhân lực. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ nhấn mạnh rằng Kyiv vẫn chưa đạt được tiến bộ đáng kể trong việc mở rộng lực lượng quân sự, bất chấp việc đã giảm độ tuổi nghĩa vụ quân sự và xóa bỏ một số miễn trừ. Theo một quan chức cấp cao, vấn đề hiện nay của Ukraine không chỉ là thiếu vũ khí mà còn là "toán học và vật lý," khi số lượng binh sĩ không đủ để bù đắp tổn thất trên chiến trường.

Mặc dù viện trợ quân sự từ phương Tây giúp Ukraine có thêm nguồn lực để chống lại Nga, vấn đề cốt lõi vẫn là thiếu hụt nhân lực. Kyiv cần mở rộng lực lượng quân đội để đối phó với tổn thất lớn, nhưng tiến độ tuyển quân và đào tạo lại không đủ nhanh để bù đắp. Một số nhà phân tích nhận định rằng, dù có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Mỹ, Ukraine vẫn sẽ gặp khó khăn nếu không thể tự nâng cao năng lực quốc phòng.

Phản ứng quốc tế và ý nghĩa địa chính trị

Viện trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine không chỉ mang ý nghĩa song phương mà còn là một thông điệp toàn cầu. Các đồng minh NATO đã theo sát hành động của Mỹ và cũng tăng cường hỗ trợ cho Ukraine, đồng thời coi đây là một phần trong nỗ lực bảo vệ trật tự quốc tế.

Tuy nhiên, ở các khu vực khác, đặc biệt là châu Á và Trung Đông, viện trợ của Mỹ cho Ukraine được theo dõi chặt chẽ. Trung Quốc và Iran, hai đối thủ chiến lược của Mỹ, có thể rút ra những bài học từ cách Washington xử lý cuộc chiến này để điều chỉnh các chiến lược của riêng họ. Việc Mỹ tập trung nguồn lực quá mức vào Ukraine có thể khiến các quốc gia này tận dụng cơ hội để mở rộng ảnh hưởng ở các khu vực khác.

Trong tháng tới, chính quyền ông Biden phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc cân bằng giữa nhu cầu viện trợ cho Ukraine và duy trì lợi ích chiến lược toàn cầu. Khi ông Trump nhậm chức, sự không chắc chắn về tương lai viện trợ có thể làm suy giảm khả năng kháng cự của Ukraine và thậm chí thay đổi cục diện chiến tranh.

Tổng thống Biden cũng phải đối mặt với bài toán nội bộ: làm thế nào để giải quyết các lo ngại về việc cạn kiệt nguồn lực mà không làm suy yếu cam kết đối với Kyiv. Một giải pháp khả thi là thúc đẩy các đồng minh NATO đóng vai trò lớn hơn trong việc hỗ trợ Ukraine, từ cung cấp vũ khí đến đào tạo nhân lực.

Trong khi đó, Ukraine cần khẩn trương giải quyết các vấn đề nội tại, đặc biệt là cải thiện khả năng huy động và đào tạo lực lượng. Chỉ khi Kyiv có thể tận dụng tối đa viện trợ quốc tế và phát triển năng lực tự chủ, quốc gia này mới có cơ hội đối phó hiệu quả với các thách thức lâu dài.

Hoàng Vũ