Việc phải chịu thuế cao từ Mỹ buộc Việt Nam đẩy nhanh chiến lược đa dạng thị trường

Nguồn: Tổng hợp từ UNComTrade và Báo cáo xuất nhập khẩu (2024)

Vào hồi 16:00, 2/4/2025, giờ bờ Đông (Washington DC), Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố chính sách thuế quan mới đối với tất cả các đối tác thương mại lớn của Mỹ tại Vườn Hồng, Nhà Trắng, gọi đây là “Ngày Giải phóng” (Liberation Day) - thời khắc Mỹ "giành lại chủ quyền kinh tế".

Theo đó, từ ngày 5/4/2025, mức thuế cơ bản 10% sẽ áp dụng cho mọi hàng nhập khẩu từ các đối tác thương mại. Từ ngày 9/4, mức thuế “có đi có lại” cao hơn sẽ áp lên hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ mà Mỹ gọi là "gây mất cân bằng thương mại".

Reciprocal tariff (thuế đối ứng) là gì?

Reciprocal Tariff hay thuế đối ứng là loại thuế hoặc các rào cản phi thuế quan mà một quốc gia áp dụng đối với quốc gia khác, "có đi có lại’, nhằm đạt được sự cân bằng trong cán cân thương mại quốc tế. Khi một quốc gia tăng thuế đối với hàng hóa từ một quốc gia khác, quốc gia bị bị đánh thuế có thể đáp trả bằng cách áp dụng thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ quốc gia đó. Phản ứng này nhằm bảo vệ doanh nghiệp trong nước trước các rào cản về thuế quan, đồng thời duy trì công ăn việc làm và khắc phục mất cân đối trong cán cân thương mại.

Theo Tổng thống Mỹ Donald Trump, với quan điểm “Nước Mỹ là trên hết”, việc áp thuế quan đối ứng sẽ đảm bảo công bằng và mang lại lợi ích của Mỹ trong hoạt động thương mại quốc tế, cụ thể là “nếu họ đánh thuế chúng ta, chúng ta sẽ đánh thuế họ cùng mức như vậy”.

Còn theo Bộ trượng Bộ Thương mại Howard Lutnick, thuế quan đối ứng là “các bạn đối xử với chúng tôi thế nào, tôi sẽ đáp trả bạn như thế”.

Điểm đặc biệt trong công bố chính sách áp thuế đối với các đối tác thương mại lần này đó là Mỹ cũng sẽ kết hợp cả rào cản phi quan thuế và các chính sách thao túng tiền tệ mà Mỹ cho rằng các quốc gia đang áp dụng cho hàng hóa Mỹ.

Dự báo tác động tới Việt Nam

Nhìn vào các mức thuế này, mức thuế xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ sẽ cao hơn so với các đối thủ cạnh tranh từ 10 - 20%. Điều này sẽ làm giảm cạnh tranh hàng hóa của Việt Nam tại thị trường Mỹ.

Theo số liệu của Bộ Công thương và Cục Thống kê.

Đồng thời sẽ gây khó khăn cho hàng loạt doanh nghiệp, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài lớn tại Việt Nam.

Theo số liệu của Bộ Công thương và Cục Thống kê, giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ là 136,6 tỷ USD, nhập khẩu của Việt Nam từ Mỹ là 13,1 tỷ USD. Thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam là 123,5 tỷ USD.

Như vậy, Tổng thống Donald Trump áp thuế nhập khẩu lên hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam sẽ tác động tiêu cực đến xuất khẩu và kinh tế Việt Nam trong ngắn hạn.

Tuy nhiên, đây cũng là một cơ hội để Việt Nam có thể tạo ra những thay đổi tích cực về lâu dài trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện các cải cách về thể chế và các chính sách kinh tế và khoa học công nghệ trong thời gian gần đấy.

Việc phải chịu thuế cao từ Mỹ có thể buộc Việt Nam đẩy nhanh chiến lược đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, tận dụng 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, như EVFTA, CPTPP, RCEP… hoặc hướng tới các thị trường mới như Trung Đông với thị trường Halal (2,2 tỷ người), Đông Bắc Á, Bắc Mỹ, châu Phi…. Điều này giúp giảm phụ thuộc vào thị trường Mỹ trong dài hạn.

Khi xuất khẩu gặp khó, các doanh nghiệp trong và ngoài nước có thể chuyển hướng sang thị trường nội địa với dung lượng hơn 100 triệu dân.

Theo quan điểm của tôi, đứng trước chính sách thuế quan của Mỹ, Việt Nam cần có một số hành động:

(1) Tiếp tục đàm phán song phương với chính quyền Mỹ đối với mặt hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang thị trường Mỹ.

(2) Định hướng và cung cấp thông tin cho các doanh nghiệp đa dạng hóa thị trường.

(3) Thu hút đầu tư các tập đoàn lớn của Mỹ vào Việt Nam.

(4) Tăng cường mua hàng từ Mỹ.

(5) Tận dụng các hiệp định thương mại tự do nhằm đa dạng hóa thị trường.

(6) Thúc đẩy nhanh các chính sách kinh tế mới như đầu tư công để kích cầu, hay phát triển kinh tế tư nhân, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo vào thực tiễn.

(7) Nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp bằng cách cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh thực chất hơn nữa.

Ngoài ra, tôi cho rằng, để đứng trước áp lực về thuế quan, doanh nghiệp Việt Nam có thể đầu tư vào công nghệ, chuyển đổi số nhanh hơn và xanh hóa sản xuất, đáp ứng yêu cầu cao hơn từ các thị trường quốc tế. Điều này giúp nâng cao năng lực cạnh tranh và giá trị gia tăng của hàng hóa Việt Nam trong dài hạn.

Đặc biệt, doanh nghiệp Việt Nam sẽ chú trọng hơn với việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, mở rộng và đa dạng thị trường và cải tiến, áp dụng công nghệ vào hoạt động sản xuất nhằm giảm chi phí và tạo ra những sản phẩm khác biệt thì mới có thể sòng phẳng cạnh tranh mà không lo ngại những rủi ro về chính sách thuế cũng như các rào cản phi thuế quan của các đối tác thương mại lớn trong tương lai.

Tác động tiêu cực sẽ rõ rệt trong ngắn hạn, đặc biệt với các ngành xuất khẩu chủ lực như hàng điện tử, dệt may - da giày, đồ gỗ và nội thất… và tăng trưởng kinh tế từ 8% trở lên sẽ là thách thức trong năm 2025.

Tuy nhiên, thách thức này có thể trở thành động lực để nền kinh tế chuyển đổi theo hướng bền vững hơn trong tương lai.

(*) TS. Bùi Quý Thuấn, Phó Trưởng Ban nghiên cứu, Liên chi hội Tài chính khu công nghiệp Việt Nam (VIPFA)

TS. Bùi Quý Thuấn