Vì sao sắc lệnh của Tổng thống Donald Trump bị Tòa án liên bang Mỹ ngăn chặn?

Ngày 23/1/2025, một thẩm phán liên bang tại Seattle, ông John Coughenour, đã đưa ra phán quyết quan trọng khi ban hành lệnh cấm tạm thời, ngừng thực thi sắc lệnh hành pháp mới của Tổng thống Donald Trump. Sắc lệnh này, được ký kết ngay trong ngày đầu tiên ông Trump quay lại Nhà Trắng vào ngày 20/1, nhằm hạn chế quyền công dân tự động của trẻ em sinh ra tại Mỹ nếu cha mẹ của chúng không phải là công dân Mỹ hoặc thường trú nhân hợp pháp. Phán quyết này đánh dấu một bước ngoặt trong các cuộc tranh cãi pháp lý quanh chính sách nhập cư của chính quyền Trump và tạo tiền đề cho các vụ kiện tiếp theo.

Theo sắc lệnh hành pháp mà Tổng thống Trump đã ký, các cơ quan liên bang sẽ không công nhận quyền công dân của những trẻ em sinh ra tại Mỹ sau ngày 19/2/2025, nếu cả cha lẫn mẹ của chúng đều không phải là công dân Mỹ hoặc thường trú nhân hợp pháp. Những đứa trẻ này sẽ không được cấp số an sinh xã hội, không đủ điều kiện hưởng các phúc lợi chính phủ và không có quyền làm việc hợp pháp khi trưởng thành. Theo tính toán, nếu sắc lệnh này có hiệu lực, hơn 150.000 trẻ em mỗi năm sẽ bị từ chối quyền công dân tự động.

Đây là một phần trong chiến lược lớn của Tổng thống Trump nhằm kiểm soát nhập cư và thay đổi hệ thống cấp quyền công dân tại Mỹ, vốn đã được bảo vệ từ lâu theo Tu chính án thứ 14 của Hiến pháp Mỹ. Tu chính án này quy định rằng mọi người sinh ra trên lãnh thổ Mỹ sẽ tự động được công nhận là công dân Mỹ, bất kể quốc tịch của cha mẹ họ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký ban hành nhiều sắc lệnh kể từ khi chính thức tiếp quản Nhà Trắng hôm 21/1. (Ảnh: THE WASHINGTON POST)

Tuy nhiên, quyết định của Thẩm phán Coughenour đã thổi bùng tranh cãi khi ông cho rằng sắc lệnh này vi phạm quyền công dân căn bản được ghi nhận trong Tu chính án thứ 14. Thẩm phán cũng nhấn mạnh rằng đây là "một vi phạm hiến pháp rõ ràng". Phán quyết của ông đã ngay lập tức ngừng việc thực thi sắc lệnh của Tổng thống Trump trên toàn quốc trong vòng 14 ngày, cho đến khi có phán quyết cuối cùng về tính hợp pháp của sắc lệnh này.

Lệnh cấm tạm thời được đưa ra sau khi bốn tiểu bang do Đảng Dân chủ dẫn đầu, gồm Washington, Arizona, Illinois và Oregon, cùng với các nhóm dân quyền đã nộp đơn kiện chính quyền Trump. Họ lập luận rằng sắc lệnh này không chỉ vi phạm hiến pháp, mà còn đi ngược lại với truyền thống lâu dài của nước Mỹ về quyền công dân.

Trợ lý Tổng chưởng lý tiểu bang Washington, ông Lane Polozola, phát biểu trong phiên điều trần rằng: "Chúng tôi cho rằng sắc lệnh này là một sự xâm phạm rõ ràng vào quyền công dân của các trẻ em sinh ra tại Mỹ. Đây là bước đi đầu tiên để bảo vệ quyền hiến pháp của công dân."

Các tiểu bang và nhóm dân quyền lập luận rằng sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump đi ngược lại với phán quyết của Tòa án Tối cao trong vụ án năm 1898, vụ United States v. Wong Kim Ark, trong đó Tòa án khẳng định rằng con cái của thường trú nhân hợp pháp tại Mỹ vẫn được cấp quyền công dân. Họ cũng nhấn mạnh rằng sự bảo vệ quyền công dân đã được xác nhận rõ ràng trong Tu chính án thứ 14, được thông qua sau cuộc Nội chiến Mỹ.

Trước phán quyết này, Chính quyền Trump đã ngay lập tức tuyên bố sẽ kháng cáo. Bộ Tư pháp Mỹ cho rằng sắc lệnh này là một phần không thể thiếu trong chiến lược nhập cư của Tổng thống, nhằm giải quyết các vấn đề của hệ thống nhập cư Mỹ mà họ cho là đã "bị phá vỡ" và đối phó với cuộc khủng hoảng ở biên giới phía Nam. Bộ Tư pháp cũng khẳng định rằng các tiểu bang không có đủ tư cách pháp lý để khởi kiện sắc lệnh này.

Vụ kiện tại Seattle hiện đang thu hút sự chú ý lớn khi có tới năm vụ kiện liên quan đến sắc lệnh này. Các nhóm dân quyền cho rằng những biện pháp như vậy sẽ không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của hàng nghìn gia đình nhập cư mà còn làm tổn hại đến các nguyên tắc cơ bản của xã hội Mỹ.

Phán quyết của Thẩm phán Coughenour mới chỉ là bước đầu tiên trong một cuộc chiến pháp lý kéo dài, với các lập luận của cả hai phía sẽ tiếp tục được làm rõ trong các phiên tòa sắp tới. Dự kiến, vào ngày 6/2/2025, thẩm phán Coughenour sẽ tiếp tục xem xét liệu có nên ban hành một lệnh cấm lâu dài đối với sắc lệnh này hay không.