Vì sao khi bày trái cây thắp hương người ta dùng số lẻ?

Trong văn hóa tâm linh của người Việt, bày mâm trái cây thắp hương là một phần quan trọng trong nghi thức thờ cúng vào dịp lễ, Tết, rằm, mùng một, giỗ chạp hay các nghi lễ tôn giáo. Để thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên, thần linh, việc bày trái cây thắp hương thường tuân theo một số quy tắc nhất định, trong đó có quy tắc số lẻ.

Vì sao thắp hương số lẻ?

Quy tắc trên không chỉ được áp dụng trong việc bày trái cây thắp hương mà còn thể hiện trong số cây hương được đốt, số bông hoa cắm trong bình... Vì sao thắp hương số lẻ mà không phải số chẵn?

Theo quan niệm phương Đông, đặc biệt là trong triết lý âm dương ngũ hành, số lẻ (1, 3, 5, 7, 9) thuộc về dương – tượng trưng cho sự sinh sôi, phát triển, vươn lên. Ngược lại, số chẵn (2, 4, 6, 8) thuộc về âm – biểu hiện cho sự tĩnh tại, khép kín, kết thúc.

Do vậy, khi thắp hương – một hành vi hướng đến sự kết nối giữa người sống và thế giới tâm linh – chọn số lẻ trong cách bày biện là cách gửi gắm ước nguyện về sự sinh sôi, thuận lợi và thịnh vượng. Mỗi loại quả, mỗi con số được đặt lên bàn thờ đều mang thông điệp về một mong cầu tốt đẹp.

Vì sao khi bày trái cây thắp hương người ta dùng số lẻ? (Ảnh: Techz)

Trong các nghi lễ truyền thống, số lẻ thường được dùng để thể hiện sự trang trọng. Ví dụ như thắp 3 nén hương, cúng 3 chén rượu, bày 5 món lễ… Những con số lẻ này không chỉ là sự quy ước mà còn là lối biểu đạt lòng thành theo quan điểm "thiểu nhi bất kính" – ít mà không kính trọng thì cũng vô ích.

Tương tự, khi bày trái cây cúng, việc chọn số lượng 1, 3, 5, hoặc 9 loại trái cây thể hiện một cách rõ nét lòng thành và sự chuẩn bị chu đáo. Người Việt từ lâu đã tin rằng thần linh và tổ tiên chỉ nhận lễ vật khi người sống thực sự kính cẩn và trân trọng nghi lễ, chứ không đơn thuần là giá trị vật chất hay sự cầu kỳ.

Một ví dụ tiêu biểu nhất cho việc sử dụng số lẻ trong bày trái cây thắp hương là mâm ngũ quả ngày Tết. Mặc dù tên gọi là “ngũ quả” – tức là 5 loại trái cây, nhưng ý nghĩa của nó không chỉ dừng ở số lượng mà còn là biểu tượng của ngũ hành (kim – mộc – thủy – hỏa – thổ) và ngũ phúc (phú – quý – thọ – khang – ninh).

Từ ngũ quả, người ta mở rộng ra nhiều kiểu bày biện khác nhau tùy theo vùng miền: miền Bắc có thể bày đúng 5 loại, miền Nam có thể chọn 3 hoặc 9 loại tùy theo ý nghĩa từng trái. Dù biến tấu thế nào, nguyên tắc chung vẫn là sử dụng số lẻ để cầu sự hanh thông, may mắn và vượng khí.

Ý nghĩa của các số lẻ khi thắp hương

Trong phong thủy, số lẻ gắn liền với những con số mang ý nghĩa tốt lành, chẳng hạn:

- Số 1: Khởi đầu, độc nhất vô nhị.

- Số 3: Tài lộc, trường thọ.

- Số 5: Cân bằng, phúc đức đủ đầy.

- Số 9: Trường tồn, vĩnh cửu.

Việc bày 3, 5 hay 9 loại trái cây trên bàn thờ không chỉ thể hiện lòng thành mà còn hướng đến những con số cát tường – góp phần tạo tâm lý an yên và niềm tin vào điều lành.

Ngoài việc thắp hương số lẻ, nhiều người còn tránh sử dụng số chẵn trong mâm lễ vì cho rằng những con số này gắn với yếu tố "âm", dễ bị hiểu là sự thiếu hụt, chia lìa hoặc không trọn vẹn. Ví dụ, số 4 thường bị kiêng vì phát âm gần với chữ “tử” (chết) trong tiếng Hán.

Sự linh hoạt trong phong tục vùng miền

Dù nguyên tắc chung là ưu tiên số lẻ, cách bày biện trái cây thắp hương không hoàn toàn cứng nhắc. Tùy theo phong tục từng địa phương, sự đa dạng trong loại quả, điều kiện kinh tế và hoàn cảnh gia đình, số lượng trái có thể thay đổi. Tuy nhiên, đa phần người Việt vẫn ưu tiên lẻ số loại trái cây hoặc số lượng trái cây của mỗi loại. Ví dụ, nếu cúng chuối, có thể chọn nải 9 quả; với cam, táo hoặc bưởi, có thể cúng 3 hoặc 5 quả.

Điều quan trọng không nằm ở số lượng nhiều hay ít, mà là tấm lòng, sự chỉnh chu và sự chân thành trong mỗi lần thắp hương.

Thói quen bày trái cây cúng theo số lẻ không phải là ngẫu nhiên, mà là sự kết hợp hài hòa giữa triết lý phương Đông, phong thủy, tín ngưỡng dân gian và tâm lý văn hóa Việt Nam. Số lẻ tượng trưng cho sự sinh sôi, may mắn, cân bằng và phát triển – những điều mà bất kỳ ai cũng mong cầu khi dâng lễ lên tổ tiên, thần linh. Dù bạn sống ở đâu, theo tôn giáo nào, thì mỗi lần thắp hương, bày biện trái cây bằng sự cẩn trọng và thành kính vẫn luôn là cách đẹp nhất để giữ gìn bản sắc văn hóa và nuôi dưỡng đời sống tinh thần.

NGUYỆT ÁNH