Vì sao gạo Việt xuất khẩu nhiều nhưng tiền thu về ít?

Lại chuyện được mùa rớt giá

Ngày 4/3, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) tổ chức hội nghị trực tuyến với các bộ ngành, địa phương vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) về tình hình sản xuất lúa gạo.

Năm 2025, vùng ĐBSCL có hơn 3,7 triệu ha trồng lúa, sản lượng ước đạt gần 24 triệu tấn. Ảnh: CK.

Ông Ngô Hồng Phong - Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường, Bộ NN&MT - cho biết, 2 tháng đầu năm, Việt Nam xuất khẩu 1,1 triệu tấn gạo, kim ngạch đạt 613 triệu USD, tăng gần 6% về khối lượng nhưng giảm gần 14% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Giá gạo xuất khẩu trung bình hơn 553 USD/tấn, giảm hơn 18% so với cùng kỳ năm trước.

Theo ông Phong, Ấn Độ đã nối lại xuất khẩu gạo, dự kiến năm 2025 nước này xuất khẩu khoảng 18-20 triệu tấn, lớn nhất thế giới. Giá gạo Ấn Độ cạnh tranh hơn so với Việt Nam và Thái Lan. Việc Ấn Độ nối lại xuất khẩu gạo, làm cho nguồn cung gạo toàn cầu tăng, trong khi các nước nhập khẩu cũng chờ giá giảm, gây áp lực lớn lên giá gạo thế giới.

Với gạo Việt, ông Phong cũng nhìn nhận, chuỗi sản xuất - thu mua - chế biến - xuất khẩu chưa bền vững.

Điểm yếu lặp đi lặp lại

Phát biểu tại hội nghị, ông Trương Mạnh Linh - Giám đốc điều hành ngành gạo, Tập đoàn Tân Long - cho biết, các kho của công ty có tổng sức chứa 300.000 tấn, hoạt động thu mua của đơn vị diễn ra liên tục. Doanh nghiệp (DN) cũng thực hiện chủ trương cho nông dân, hợp tác xã đưa lúa đến nhà máy gia công, lưu kho có phí.

Ngành lúa gạo của Việt Nam chưa mang tính ổn định.

Tuy nhiên, khu vực ĐBSCL ít DN đầu tư bài bản, đặc biệt hệ thống sấy, trữ lúa gạo sau thu hoạch. Tình trạng này, theo ông Linh, phần chính tới từ khó khăn trong vay vốn trung và dài hạn để đầu tư máy sấy, kho chứa. Khi có kho bãi, để thu mua lúa tạm trữ cần vốn lưu động lớn, lại khó vay. Do vậy, cần chính sách, điều kiện tiếp cận vốn được nới lỏng hơn, ưu đãi hơn để DN tiếp cận được, đặc biệt trong vụ Đông Xuân khi nguồn hàng rất lớn.

"Hoạt động logistics cũng rất trọng yếu. Thông thường, đến vụ Đông Xuân vùng ĐBSCL thiếu ghe, thuyền vận chuyển lúa, tắc nghẽn do thiếu hệ thống lò sấy, khiến lúa nằm đồng, giảm chất lượng. Nhiều tính toán chỉ ra, thất thoát lúa sau thu hoạch ở ĐBSCL khoảng 20-30%, cần có chính sách ưu đãi hơn cho DN đi sâu vào lĩnh vực này", ông Linh kiến nghị.

Ông Phạm Thái Bình - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần nông nghiệp công nghệ cao Trung An - cho rằng, ngành lúa gạo của Việt Nam chưa mang tính ổn định. Điều này do sản xuất không gắn chặt với tiêu thụ, rất nhiều năm tình trạng này lặp đi lặp lại, có năm Chính phủ phải tổ chức hội nghị giải cứu.

“Từ Trung ương đến địa phương, từ DN tới nông dân đều thấy nút thắt này bởi nó lặp đi lặp lại. Chúng ta cũng đã có những giải pháp để giải quyết, nhưng đến nay thực tế vẫn phải tổ chức các cuộc họp như thế này để bàn”, ông Bình nói và cho biết.

Theo chủ tịch công ty Trung An, người nông dân không có chỗ bán, không có DN mua nên buộc phải bán giá thấp cho thương lái. DN không có tiền để trữ lúa, phải bán giá thấp để quay vòng vốn.

“Cần giải quyết vấn đề căn cơ là gắn kết sản xuất với tiêu thụ, nông dân và DN. Giải pháp chính ở Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao, thực tế các mô hình thí điểm đều hiệu quả, sao chúng ta không triển khai nhanh ra, trong khi tiền không thiếu? Nếu tổ chức được sản xuất gắn chặt với tiêu thụ sẽ chấm dứt tình trạng giá lên giá giá xuống, tiêu thụ không được", ông Bình nói.

Ông Nguyễn Ngọc Hè - Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ - kiến nghị tại cuộc họp. Ảnh: CK.

Để tạo điều kiện sản xuất và tiêu thụ lúa gạo hiệu quả, ông Nguyễn Ngọc Hè - Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ - kiến nghị, Ngân hàng Nhà nước sớm triển khai các chính sách tín dụng phù hợp cho DN liên kết với hợp tác xã, nông dân, tạo thuận lợi trong áp dụng quy trình kỹ thuật cơ giới hóa đồng bộ.

Ông Hè cũng đề xuất, Bộ NN&MT tiếp tục có chính sách hỗ trợ các địa phương đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ sản xuất lúa tập trung, phù hợp với quy hoạch, nhằm khai thác và quản lý tài nguyên nước hiệu quả, thích ứng với biến đổi khí hậu, phát triển bền vững.

Cảnh Kỳ