Vì sao cần ưu tiên hỗ trợ nhà ở cho người dưới 35 tuổi?

Tại Hội thảo “Sử dụng đòn bẩy tài chính hiệu quả - Cơ hội an cư cho người trẻ” do Báo Thanh Tra tổ chức, Luật sư Trương Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban Pháp chế Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ưu tiên hỗ trợ nhà ở cho người trẻ dưới 35 tuổi.

Trong tham luận “Hỗ trợ đòn bẩy tài chính cho thế hệ trẻ mua nhà", ông Tuấn đã giải thích lý do tại sao nhóm tuổi này là trọng tâm của chính sách nhà ở, đề cập đến xu hướng nhân khẩu học, thực trạng tài chính và sự ổn định xã hội. Những phân tích của ôngTuấn làm sáng tỏ chiến lược của Chính phủ trong việc đảm bảo nhà ở giá rẻ cho người trẻ, nhóm đối tượng đóng vai trò then chốt cho tương lai đất nước.

Luật sư Trương Anh Tuấn

Tầm quan trọng của nhân khẩu học

Cơ cấu dân số Việt Nam hiện nay cho thấy sự cấp thiết của việc tập trung vào nhóm dưới 35 tuổi. Theo Tổng cục Thống kê, tính đến năm 2025, dân số Việt Nam đạt khoảng 101 triệu người, trong đó 53–55% (hơn 55 triệu người) thuộc nhóm dưới 35 tuổi. Nhóm này tập trung chủ yếu ở các khu vực đô thị như Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh, chiếm khoảng 38,2% dân số, trong khi khu vực nông thôn và miền núi chiếm hơn 60%. Sự hiện diện đáng kể của người trẻ ở cả đô thị và nông thôn nhấn mạnh vai trò quan trọng của họ trong việc định hình cảnh quan kinh tế và xã hội của Việt Nam.

Tuy nhiên, Việt Nam đang đối mặt với tốc độ già hóa dân số nhanh. Dữ liệu từ cuộc điều tra dân số và nhà ở giữa kỳ năm 2024 cho thấy dân số từ 60 tuổi trở lên đã đạt 14,2 triệu người, tăng 2,8 triệu so với năm 2019. Đến năm 2030, con số này được dự báo sẽ tăng lên khoảng 18 triệu người. Chỉ số già hóa, biểu thị tỷ lệ giữa dân số từ 60 tuổi trở lên so với dân số dưới 15 tuổi, đã tăng nhanh trong thập kỷ qua. Các khu vực như Đồng bằng sông Cửu Long (76,8%) và Đồng bằng sông Hồng (70,6%) có chỉ số già hóa cao nhất, trong khi Tây Nguyên thấp nhất (37%). Tháp dân số từ năm 2019 đến 2024 cho thấy phần đáy tháp thu hẹp, phản ánh tỷ lệ sinh giảm, trong khi phần đỉnh tháp mở rộng, cho thấy dân số già ngày càng tăng.

Ông Tuấn nhấn mạnh rằng việc hỗ trợ người trẻ dưới 35 tuổi là yếu tố then chốt để đối phó với xu hướng già hóa này. Dự báo đến năm 2039, Việt Nam sẽ kết thúc giai đoạn “dân số vàng”, với dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh vào năm 2042 và suy giảm sau đó. Đến năm 2054, tăng trưởng dân số âm có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt lao động và các thách thức kinh tế. Đảm bảo nhà ở cho người trẻ vì thế là một chiến lược nhằm khuyến khích lập gia đình, tăng tỷ lệ sinh và duy trì sức sống kinh tế.

Thực trạng tài chính của người trẻ

Khả năng tài chính của người trẻ dưới 35 tuổi là một yếu tố quan trọng khi xem xét chính sách hỗ trợ nhà ở. Theo ông Tuấn, với giả định một người trẻ bắt đầu đi làm từ 20 hoặc 22 tuổi sau khi tốt nghiệp đại học, thu nhập trung bình tại Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh vào năm 2024 dao động từ 8–10 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, chi phí sinh hoạt, bao gồm ăn ở, đi lại, hỗ trợ gia đình và các chi phí xã hội khác, thường chiếm 70–80% thu nhập, để lại khả năng tiết kiệm khoảng 2–3 triệu đồng/tháng.

Nếu tiết kiệm trung bình 2,5 triệu đồng/tháng trong 10 năm, một người trẻ có thể tích lũy khoảng 300 triệu đồng. Tuy nhiên, thực tế thường thấp hơn do các yếu tố như biến động chi phí sinh hoạt, giai đoạn thất nghiệp, chuyển việc, hoặc chi phí cho kết hôn và sinh con. Kết quả là, sau 10–12 năm làm việc, số tiền tích lũy thực tế thường chỉ đạt khoảng 200–250 triệu đồng. Với mức tích lũy này, việc mua nhà ở, đặc biệt tại các đô thị lớn, là một thách thức lớn đối với người trẻ.

Độ tuổi kết hôn trung bình tại Việt Nam hiện nay là 27,5 tuổi đối với nữ và 31,8 tuổi đối với nam, theo số liệu từ Tổng cục Thống kê năm 2023. Độ tuổi kết hôn lần đầu đã tăng dần qua các năm, với nam giới đạt 29,3 tuổi và nữ giới 25,1 tuổi vào năm 2023. Ở khu vực đô thị, độ tuổi kết hôn trung bình là 28,6 tuổi, trong khi ở nông thôn là 26,3 tuổi. Các tỉnh như TP.HCM (30,4 tuổi), Bà Rịa - Vũng Tàu (29,3 tuổi) và Khánh Hòa (29,1 tuổi) ghi nhận độ tuổi kết hôn muộn nhất, trong khi Lai Châu (22 tuổi) và Hà Giang (22,8 tuổi) là những nơi kết hôn sớm nhất.

Khoảng 70% người dưới 35 tuổi đã hoặc đang chuẩn bị lập gia đình, khiến nhu cầu sở hữu nhà ở riêng trở nên cấp thiết. Ông Tuấn nhấn mạnh rằng mốc 35 tuổi là điểm “giao thoa” giữa nhu cầu ổn định gia đình và khả năng tài chính hạn chế. Những người dưới 30 tuổi thường chưa tích lũy đủ kinh nghiệm xã hội và tài chính, trong khi những người trên 40 hoặc 50 tuổi thường đã có nhà ở hoặc điều kiện tốt hơn để tiếp cận thị trường. Do đó, nhóm dưới 35 tuổi cần được ưu tiên hỗ trợ để đạt được mục tiêu “an cư, lạc nghiệp”, từ đó thúc đẩy phát triển gia đình, tăng tỷ lệ sinh và tránh già hóa dân số.

Việc tập trung hỗ trợ nhà ở cho người dưới 35 tuổi không chỉ giải quyết nhu cầu trước mắt mà còn mang ý nghĩa chiến lược lâu dài. Theo ông Tuấn, đảm bảo nhà ở cho nhóm này sẽ tạo nền tảng cho sự ổn định gia đình, khuyến khích sinh con và duy trì lực lượng lao động trẻ. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam được dự báo sẽ bước vào giai đoạn “dân số già” vào năm 2036, với những hệ lụy như thiếu hụt lao động và suy giảm kinh tế nếu không có các biện pháp kịp thời.

Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách để hỗ trợ nhóm đối tượng này, bao gồm gói tín dụng 120.000 tỷ đồng theo Nghị quyết 33/NQ-CP và các ưu đãi lãi suất cho vay mua nhà ở xã hội. Những nỗ lực này nhằm tháo gỡ khó khăn tài chính, tăng nguồn cung nhà ở xã hội và tạo điều kiện cho người trẻ tiếp cận nhà ở giá rẻ. Tuy nhiên, ông Tuấn nhấn mạnh rằng cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, đa dạng hóa nguồn vốn và kiểm soát chặt chẽ việc mua bán nhà ở xã hội để đảm bảo đúng đối tượng thụ hưởng.

Hỗ trợ nhà ở cho người dưới 35 tuổi không chỉ là một chính sách an sinh mà còn là một chiến lược phát triển bền vững của Việt Nam. Như ông Tuấn đã khẳng định, việc đảm bảo nhà ở cho nhóm tuổi này sẽ giúp xây dựng nền tảng cho sự ổn định xã hội, phát triển kinh tế và duy trì sức sống của dân tộc trước thách thức già hóa dân số. Với những chính sách đúng đắn và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên, Việt Nam có thể đạt được mục tiêu “an cư, lạc nghiệp” cho thế hệ trẻ, góp phần xây dựng một tương lai thịnh vượng.

Những giải pháp bền vững

Để hỗ trợ người trẻ dưới 35 tuổi tiếp cận nhà ở, ông Tuấn đã đề xuất một loạt giải pháp cụ thể nhằm thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội và đảm bảo tính bền vững của chính sách. Các giải pháp này tập trung vào việc tháo gỡ các rào cản về quỹ đất, nguồn vốn, hạ tầng và quản lý thị trường.

Tăng cường quy hoạch và quỹ đất:

Ông Tuấn nhấn mạnh rằng quỹ đất là yếu tố then chốt để phát triển nhà ở xã hội. Hiện nay, quỹ đất ở khu vực trung tâm các thành phố lớn rất hạn chế, thường nhỏ, xen kẽ và không thuận lợi cho xây dựng. Do đó, việc xây dựng nhà ở xã hội cần chuyển hướng sang khu vực ngoại thành, nhưng phải đi kèm với quy hoạch đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật (điện, đường, nước) và hạ tầng xã hội (giao thông, chợ, trường học, bệnh viện). Ông đề xuất các địa phương cần xác định rõ nhu cầu nhà ở xã hội, lập danh mục dự án cụ thể và đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào kế hoạch kinh tế - xã hội hàng năm và 5 năm.

Đa dạng hóa nguồn vốn:

Về nguồn vốn, ông Tuấn chỉ ra rằng gói tín dụng 120.000 tỷ đồng hiện nay chưa đủ bền vững do phụ thuộc vào vốn vay thương mại với lãi suất không ổn định. Ông đề xuất nghiên cứu các nguồn vốn khác như kênh chứng khoán và quỹ đầu tư bất động sản. Ngoài ra, ông gợi ý mô hình người thu nhập thấp đóng góp vào quỹ nhà ở thường xuyên từ sớm, tạo nguồn vốn dài hạn để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội. Đồng thời, cần giảm lãi suất vay cho chủ đầu tư xuống 3–4%/năm đối với dự án bán và 2–3%/năm đối với dự án cho thuê, cùng với đó là giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) xuống 0–3% để giảm giá thành nhà.

Cải cách thủ tục hành chính:

Thủ tục hành chính phức tạp là một điểm nghẽn lớn. Ông Tuấn kiến nghị rút ngắn quy trình phê duyệt dự án nhà ở xã hội xuống dưới 12 tháng, cho phép các bước như thẩm định quy hoạch và phê duyệt đồ án được thực hiện song song thay vì tuần tự. Điều này sẽ đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, tăng nguồn cung nhà ở xã hội.

Kiểm soát thị trường và bảo vệ người mua:

Để ngăn chặn tình trạng mua bán suất nhà ở xã hội kiếm chênh lệch, ông Tuấn đề xuất các biện pháp xử lý nghiêm khắc, như tịch thu số tiền vi phạm và hủy giao dịch mua bán nếu phát hiện đối tượng không đúng theo quy định trong vòng 5 năm kể từ khi đóng đủ tiền. Sau 5 năm, có thể tịch thu toàn bộ tiền mua nhà và áp dụng mức phạt gấp đôi cho người mua sai mục đích. Những biện pháp này nhằm đảm bảo nhà ở xã hội đến đúng tay người cần.

Ứng dụng công nghệ:

Ông Tuấn cũng đề xuất xây dựng cổng thông tin hoặc ứng dụng công nghệ thông tin để người dân dễ dàng đăng ký nhà ở xã hội, giúp dự báo nhu cầu, khối lượng và giá cả, từ đó đáp ứng tốt hơn nhu cầu thực tế.

Việc tập trung hỗ trợ nhà ở cho người dưới 35 tuổi không chỉ giải quyết nhu cầu trước mắt mà còn mang ý nghĩa chiến lược lâu dài. Theo ông Tuấn, đảm bảo nhà ở cho nhóm này sẽ tạo nền tảng cho sự ổn định gia đình, khuyến khích sinh con và duy trì lực lượng lao động trẻ. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Việt Nam được dự báo sẽ bước vào giai đoạn “dân số già” vào năm 2036, với những hệ lụy như thiếu hụt lao động và suy giảm kinh tế nếu không có các biện pháp kịp thời.

Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách để hỗ trợ nhóm đối tượng này, bao gồm gói tín dụng 120.000 tỷ đồng theo Nghị quyết 33/NQ-CP và các ưu đãi lãi suất cho vay mua nhà ở xã hội. Tuy nhiên, ông Tuấn nhấn mạnh rằng cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, đa dạng hóa nguồn vốn và kiểm soát chặt chẽ việc mua bán nhà ở xã hội để đảm bảo đúng đối tượng thụ hưởng.

Nhị Hà