Vẻ vang báo chí cách mạng địa đầu phương Nam - Bài 2: Những nhà báo trung dũng

Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ 1954, Ðảng ta chuyển hướng chiến lược từ đấu tranh vũ trang sang đấu tranh chính trị. Lực lượng chính trị, tư tưởng nói chung, báo chí nói riêng đều chuyển vào hoạt động bí mật. Tờ báo Chiến, cơ quan ngôn luận của Ðảng bộ cũng thay măng-sét “Hòa Bình Thống Nhất”.

Theo lời kể của Nhà báo Phạm Văn Tri, Tòa soạn Báo Hòa Bình Thống Nhất thường ở cứ trong rừng, nhiều khi viết bài, biên tập, in ấn tờ báo ở dưới hầm bí mật. Ðối tượng của báo Hòa Bình Thống Nhất là cán bộ của tỉnh, của huyện, của xã và cán bộ cốt cán ở cơ sở. Báo Hòa Bình Thống Nhất phát hành theo đường dây giao liên bí mật giao báo tới tận tay đối tượng. Ngoài việc phát hành tờ báo, bộ phận biên tập còn tổ chức in ấn những đầu sách quý như: Thơ Tố Hữu - “Ba mươi năm đời ta có Ðảng”, truyện “Vượt Côn Ðảo”, truyện “Hận thù”, truyện “Người lính điên”... bí mật chuyển tận tay người đọc. Việc phát hành báo Hòa Bình Thống Nhất và những đầu sách có giá trị trong hoàn cảnh cuộc đấu tranh đầy cam go, nguy hiểm ấy góp phần rất lớn củng cố niềm tin, giữ vững tinh thần, ý chí chiến đấu cho lực lượng cách mạng lúc bấy giờ.

Nhà báo Phạm Văn Tri (bìa phải) và Nhà báo Nguyễn Minh Chánh, nguyên Tổng Biên tập Báo Bạc Liêu nhắc nhớ về những cột mốc hình thành và phát triển vẻ vang của báo chí Cà Mau - Bạc Liêu, tưởng nhớ đến những nhà báo đã anh dũng hy sinh.

Nếu như thời kháng chiến chống thực dân Pháp xuất hiện khí phách hiên ngang của Nhà báo liệt sĩ, Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Phan Ngọc Hiển, thì giai đoạn này, chúng ta không thể nào quên người Anh hùng liệt sĩ - Nhà báo Trần Ngọc Hy. Theo lời Nhà báo Phạm Văn Tri, cuối năm 1956, khi cơ quan báo Hòa Bình Thống Nhất về đứng chân ở cánh rừng cốc đồng Ong Nghệ, rạch Cái Trăng, xã Năm Căn, huyện Năm Căn, khi Trần Ngọc Hy đang biên tập tờ báo Tết, bọn lính biệt kích Chi khu Ðầm Dơi bao ví bắt, đánh đập tàn nhẫn và đưa ông về Chi khu Ðầm Dơi. Qua nhiều ngày, tên Quận trưởng và tên Tỉnh trưởng hết giở trò chiêu dụ đến tra tấn dã man nhưng Trần Ngọc Hy vẫn giữ tròn khí tiết cách mạng. Ðến giờ phút cuối cùng, ông vẫn một lòng thủy chung với Ðảng, với Nhân dân. Ông đã anh dũng ngã xuống trước họng súng hèn hạ của kẻ thù trong từng âm thanh dứt quảng, đầy bi tráng: “Tao là thanh niên Việt Nam, phải đứng lên cứu dân, cứu nước, không thể cúi đầu làm tay sai cho ngoại bang để hại dân, hại nước...”.

Trong làng báo Cà Mau, Nhà báo Nguyễn Mai xuất hiện như một bông hoa đẹp nhất trong vườn hoa, như một biểu tượng sáng ngời từ ngày đầu cho đến ngày cuối cùng trong sự nghiệp cầm bút của ông. Nói về ông, Nhà văn, Nhà thơ Nguyễn Bá khẳng định Nguyễn Mai là người đa tài nhất trong những người cầm bút vùng Tây Nam Bộ những năm đánh Mỹ cứu nước.

“Anh viết thạo, viết vững chắc các loại ký, truyện, bình luận, xã thuyết và tùy bút... Anh sử dụng được các thể loại thơ, đặc biệt thơ trào lộng”, Nguyễn Bá đánh giá. Theo Nhà văn, Nhà thơ Nguyễn Bá thì Nguyễn Mai đi từ báo sang văn. Anh viết văn để đăng báo theo yêu cầu tuyên truyền từng đợt “đột xuất” do Ðảng lãnh đạo, chỉ đạo. Chúng ta đọc chưa nhiều tác phẩm của anh, nhưng chắc hẳn luôn nhớ bài “Mối tình năm cũ” và bài thơ “Chiều Xóm Huế”. Hai tác phẩm này ăn sâu vào lòng người không cưỡng được”, Nhà văn, Nhà thơ Nguyễn Bá chia sẻ.

Các cựu nhà báo Cà Mau - Bạc Liêu tham quan Nhà trưng bày ảnh báo chí cách mạng của cố Nhà báo, Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Võ An Khánh tại Bạc Liêu.

Chúng ta không thể nào quên Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân - Nhà báo, Liệt sĩ Nguyễn Mai, người đã chiến đấu đến viên đạn cuối cùng trên mặt trận Lộ Xe - Rau Dừa - Cà Mau. Khi đạn hết, anh đành bẻ gãy khẩu súng mà anh luôn nâng niu nó bên mình để không rơi vào tay giặc. Anh về trong lòng đất mẹ một cách thanh thản khi đã hoàn thành nhiệm vụ thiêng liêng Tổ quốc giao cho một nhà báo, chiến sĩ cách mạng.

Nguyễn Mai từng là một chiến sĩ công an. Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ vào năm 1955, Nguyễn Mai được Ðảng đưa ra công khai hoạt động tại thành phố Sài Gòn. Mặc dù nghề báo chưa được học hành, chưa trải qua, nhưng vừa đặt chân tới Sài Gòn, ông xác định chỉ có báo chí mới có thể đánh nhanh, đánh mạnh vào chế độ thống trị Mỹ - Diệm, ngay lập tức ông trở thành ký giả. Trong gần 5 năm ở Sài Gòn, Nguyễn Mai viết hàng trăm bài đăng trên hàng chục tờ báo và ông có hơn 10 lần thay đổi bút danh để tránh mật vụ truy tìm, bởi bài viết của ông công khai chống nhà cầm quyền Mỹ - ngụy, chống chế độ độc tài phát xít, chống chính sách phản động hại dân, bán nước. Ðồng thời, ông ca ngợi thành quả cuộc kháng chiến chống Pháp, ca ngợi truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc...

Ðến năm 1959, tổ chức của ta nắm chắc bọn mật vụ đã bám sát và đã có nguy cơ đến với Nguyễn Mai nên điều chuyển ông về vùng giải phóng... Năm 1960, Nguyễn Mai vào làm phóng viên “Cà Mau Giải Phóng”, tác phẩm của ông thu hút, hấp dẫn mạnh mẽ đối với người đọc và tạo hiệu quả cao. Ông hy sinh trên đường công tác ra vùng ven, đụng cuộc càn quét của giặc, một mình ông chủ động nổ súng cứu hàng chục người dân thoát khỏi bàn tay giặc và trận đánh của Nguyễn Mai bẻ gãy cuộc càn cấp tiểu đoàn của giặc. Nhà văn, Nhà thơ Nguyễn Bá nói về sự hy sinh anh dũng của Nguyễn Mai: “Nguyễn Mai hy sinh như một anh hùng vệ quốc. Ðó là “bài thơ” sau cùng anh viết lên bằng máu đỏ thay mực xanh, bất hủ”.

Ngoài Phan Ngọc Hiển, Nguyễn Mai, Trần Ngọc Hy, các thế hệ nhà báo cách mạng có nhiều đóng góp cho sự nghiệp báo chí của tỉnh, tên tuổi của các anh luôn được nhiều thế hệ người Cà Mau - Bạc Liêu và những người làm báo 2 tỉnh nhắc đến với niềm kính trọng, tự hào như: Lê Phong Triều, Tam Nghị, Trần Thanh Tùng, Hồng Minh... Trong những năm tháng chiến tranh, sự nghiệp báo chí ở vùng đất cực Nam này luôn được duy trì và phát triển. Ðội ngũ những người làm báo ngoài cầm bút, cầm máy để tác nghiệp, còn cầm súng trực tiếp chiến đấu với quân thù. Cà Mau có 5 nhà báo liệt sĩ, trong đó có 3 người được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân./.

Trần Nguyên

Bài cuối: Báo chí thời công nghệ số