Vệ tinh LOTUSat-1: Nền móng cho Chiến lược phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ vũ trụ

PGS-TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm vũ trụ Việt Nam (VNSC, thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam), thông tin, vệ tinh LOTUSat-1 thuộc dự án “Phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu sử dụng vệ tinh quan sát Trái đất”. Dự án được khởi công tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc (Hà Nội) từ tháng 9-2012, sử dụng nguồn vốn ODA của Nhật Bản và vốn đối ứng của Việt Nam. VNSC là đơn vị trực tiếp thực hiện dự án.

LOTUSat-1 có trọng lượng 600kg; là vệ tinh công nghệ radar mới nhất với nhiều ưu điểm như: phát hiện các vật thể kích thước từ 1m trên mặt đất, khả năng quan sát cả ngày lẫn đêm. Vệ tinh LOTUSat-1 sẽ chụp ảnh và cung cấp các thông tin chính xác để ứng phó giảm thiểu tác động của thảm họa thiên nhiên, biến đổi khí hậu, quản lý nguồn tài nguyên và giám sát môi trường.

Khác với các vệ tinh quang học, vệ tinh radar có thể chụp ảnh trong mọi điều kiện thời tiết, đặc biệt khi thời tiết có mây, sương mù, điều kiện thiếu ánh sáng. Dữ liệu cung cấp từ vệ tinh radar này sẽ đóng góp quan trọng cho Việt Nam, trong điều kiện môi trường khí hậu có nhiều mây.

Các kỹ sư Việt Nam tham gia chế tạo vệ tinh LOTUSat-1 tại Nhật Bản. Ảnh: VNSC

LOTUSat-1 được sản xuất ở Nhật Bản. Trong quá trình đó, một đội ngũ kỹ sư và chuyên gia của Việt Nam thuộc VNSC đã được cử đến Nhật Bản để theo dõi toàn bộ quá trình thiết kế, lắp ráp và thử nghiệm vệ tinh trong môi trường giả lập, từ giai đoạn phóng đến hoạt động trong không gian. Đây là các khâu then chốt nhằm tiếp nhận và từng bước làm chủ công nghệ, là cơ hội quý để VNSC tiếp thu kinh nghiệm thực tiễn về sản xuất công nghiệp quy mô lớn và nâng cao kiến thức chuyên sâu.

Việc chế tạo LOTUSat-1 là bước đi đặt nền móng cho Chiến lược phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ vũ trụ đến năm 2030; nâng cao năng lực tiến tới tự chủ hơn trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ của Việt Nam.

Các kỹ sư Việt Nam tham gia chế tạo vệ tinh LOTUSat-1 tại Nhật Bản. Ảnh: VNSC

Để khai thác hiệu quả vệ tinh LOTUSat-1, vào tháng 11-2023, GS-VS Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam và GS Yamakawa Hiroshi, Chủ tịch Cơ quan Hàng không vũ trụ Nhật Bản (JAXA) đã ký “Thỏa thuận triển khai về Nghiên cứu khả thi trong hợp tác khoa học thuộc lĩnh vực công nghệ vũ trụ giai đoạn 2023-2028”.

Theo hợp tác này, hai bên chia sẻ các kinh nghiệm vận hành khai thác vệ tinh LOTUSat-1 trên quỹ đạo, kinh nghiệm vận hành VNSC và tìm phương án chia sẻ dữ liệu ảnh vệ tinh.

Việt Nam và Nhật Bản bắt đầu hợp tác trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ từ năm 2006. Với sự hợp tác, hỗ trợ của JAXA, các kỹ sư của Việt Nam đã nghiên cứu, chế tạo ba vệ tinh siêu nhỏ “Made in Vietnam” và được JAXA hỗ trợ phóng thành công vào quỹ đạo, gồm: PicoDragon (năm 2013), MicroDragon (năm 2019) và Nano Dragon (năm 2021).

TRẦN LƯU