'Vàng đen' trước dự báo dư cung

Giai đoạn nhạy cảm của thị trường

Theo báo cáo mới nhất từ Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), nếu Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và các đồng minh (OPEC+) thực hiện kế hoạch tăng sản lượng như dự kiến mà không kiểm soát chặt chẽ mức khai thác, nguồn cung dầu có thể dư thừa khoảng 400.000 thùng/ngày. Điều này đặt ra nhiều thách thức cho giá dầu và sự ổn định của nền kinh tế toàn cầu.

Nhà máy khí đốt Fadhili của Tập đoàn dầu khí Saudi Aramco nằm cách thành phố công nghiệp Jubail khoảng 30km về phía tây.

So với các giai đoạn trước, tình trạng dư cung dầu mỏ không phải là điều mới. Vào năm 2014 - 2016, thị trường dầu cũng từng trải qua một đợt suy giảm mạnh khi OPEC không cắt giảm sản lượng kịp thời, khiến giá dầu giảm xuống dưới 30 USD/thùng. Tuy nhiên, hiện nay, bối cảnh đã có những điểm khác biệt quan trọng. Thứ nhất, ngoài OPEC+, các nước như Mỹ, Brazil và Canada đang gia tăng sản xuất dầu đá phiến và dầu ngoài khơi, góp phần làm nguồn cung dồi dào hơn. Thứ hai, nhu cầu dầu mỏ không tăng trưởng mạnh như kỳ vọng do tăng trưởng kinh tế chậm lại tại các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Mỹ và khu vực châu Âu.

Các chuyên gia từ Goldman Sachs và JPMorgan nhận định rằng nếu OPEC+ không có sự điều chỉnh linh hoạt, giá dầu có thể đối mặt với áp lực giảm trong nửa cuối năm 2025. Ngược lại, một số chuyên gia khác, cho rằng OPEC+ có thể chủ động cắt giảm sản lượng để giữ giá dầu ở mức ổn định, như cách họ đã làm vào năm 2023.

Tại sao nguồn cung 2025 lại được dự đoán dư?

Trong nhiều năm qua, OPEC+ đã đóng vai trò quan trọng trong việc cân bằng cung - cầu dầu mỏ toàn cầu. Khi giá dầu lao dốc vào năm 2020 do đại dịch COVID-19, nhóm này đã nhanh chóng cắt giảm sản lượng để giữ giá dầu ở mức ổn định. Tuy nhiên, đến năm 2025, tình thế đang thay đổi. Một số nước thành viên OPEC+, đặc biệt là Nga, Iran và Venezuela, đang chịu áp lực gia tăng xuất khẩu dầu để bù đắp thâm hụt ngân sách do lệnh trừng phạt và chi phí chiến tranh. Nếu các nước này không tuân thủ nghiêm túc hạn ngạch sản xuất, thị trường có thể tràn ngập nguồn cung dư thừa.

Trong khi OPEC+ đang vật lộn với bài toán sản lượng, các nước ngoài OPEC như Mỹ, Brazil, Canada và Guyana lại đang đẩy mạnh khai thác dầu. Mỹ, quốc gia sản xuất dầu lớn nhất thế giới, đang tiếp tục mở rộng hoạt động khai thác dầu đá phiến với công nghệ tiên tiến, giúp giảm chi phí và tăng sản lượng. Brazil cũng không nằm ngoài xu hướng này với hàng loạt mỏ dầu ngoài khơi mới được đưa vào khai thác. Theo Rystad Energy, sản lượng dầu của Brazil có thể tăng hơn 500.000 thùng/ngày trong năm tới, góp phần làm dư cung thêm trầm trọng.

Mặt khác, nhiều quốc gia tiêu thụ dầu lớn đã tăng cường dự trữ dầu trong năm 2023-2024 do lo ngại bất ổn địa chính trị. Khi lượng dầu dự trữ này được đưa vào sử dụng, nhu cầu nhập khẩu mới có thể giảm, càng làm trầm trọng hơn tình trạng dư cung. Một báo cáo từ JPMorgan cảnh báo rằng nếu tình trạng dư cung kéo dài, giá dầu có thể rơi xuống mức dưới 60 USD/thùng vào cuối năm 2025

Bên cạnh đó, nhu cầu dầu không tăng nhanh như kỳ vọng cũng được xem là một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến việc dư cung trên thị trường, đặc biệt là tại Trung Quốc, quốc gia tiêu thụ dầu lớn nhất thế giới. Khu vực châu Âu và Mỹ cũng không khá hơn khi vẫn đang chịu ảnh hưởng của lãi suất cao và nguy cơ suy thoái kinh tế. Nếu tốc độ tăng trưởng kinh tế tiếp tục yếu, nhu cầu tiêu thụ dầu mỏ sẽ không thể hấp thụ hết nguồn cung ngày càng gia tăng.

Trong bối cảnh này, OPEC+ có thể buộc phải đưa ra quyết định khó khăn: hoặc tiếp tục tăng sản lượng và chấp nhận giá dầu giảm, hoặc siết chặt nguồn cung để bảo vệ giá dầu nhưng đối mặt với nguy cơ mất thị phần vào tay các nước ngoài OPEC.

Ngành năng lượng toàn cầu chao đảo

Sự dư thừa nguồn cung dầu mỏ trong năm 2025 có thể tạo ra những tác động sâu rộng đối với ngành năng lượng toàn cầu, từ ngành dầu khí truyền thống đến lĩnh vực năng lượng tái tạo. Khi giá dầu giảm do cung vượt cầu, nhiều doanh nghiệp và quốc gia sẽ phải điều chỉnh chiến lược để thích nghi với bối cảnh mới.

Một trong những tác động rõ rệt nhất là đối với các công ty khai thác dầu khí truyền thống. Những tập đoàn dầu khí lớn như ExxonMobil, Shell, BP và Saudi Aramco có thể đối mặt với áp lực giảm doanh thu và lợi nhuận nếu giá dầu tiếp tục giảm dưới mức 70 USD/thùng. Lịch sử cho thấy rằng trong giai đoạn 2014-2016, khi giá dầu lao dốc, nhiều công ty dầu khí phải cắt giảm đầu tư, đóng băng các dự án khai thác mới và thậm chí sa thải hàng loạt nhân sự. Nếu kịch bản dư cung kéo dài trong năm 2025, làn sóng cắt giảm chi tiêu trong ngành có thể tái diễn, ảnh hưởng đến việc làm và tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia phụ thuộc vào dầu mỏ.

Đối với ngành dầu đá phiến Mỹ, tình hình càng trở nên phức tạp. Doanh nghiệp khai thác dầu đá phiến có chi phí sản xuất cao hơn so với các nước OPEC+, nên khi giá dầu giảm mạnh, nhiều công ty nhỏ có thể đối mặt với nguy cơ phá sản hoặc bị sáp nhập. Trong quá khứ, khi giá dầu xuống dưới 50 USD/thùng, nhiều công ty dầu đá phiến Mỹ đã buộc phải thu hẹp hoạt động. Nếu xu hướng giá giảm tiếp tục, ngành dầu đá phiến sẽ phải đối mặt với thách thức lớn trong việc duy trì sản lượng và lợi nhuận.

Không chỉ ảnh hưởng đến dầu mỏ, sự kiện này cũng có thể tác động gián tiếp đến ngành năng lượng tái tạo. Khi giá dầu thấp, chi phí sử dụng nhiên liệu hóa thạch giảm, điều này có thể làm chậm lại quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch. Các dự án năng lượng mặt trời, điện gió hay hydro xanh có thể gặp khó khăn trong việc cạnh tranh về giá so với dầu và khí đốt. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, một số chuyên gia từ IEA cho rằng nhiều chính phủ vẫn sẽ tiếp tục thúc đẩy năng lượng tái tạo, đặc biệt là trong bối cảnh các cam kết về trung hòa carbon vào năm 2050 vẫn đang được duy trì.

Tú Nguyễn