Vấn nạn khai thác khoáng sản trái phép tại vùng rú cát

Tại địa bàn xã Phong Chương (thị xã Phong Điền, TP Huế), tình trạng khai thác cát trái phép diễn ra khá lâu nhưng đến nay vẫn chưa chấm dứt. Một người dân địa phương (xin giấu tên) bức xúc cho biết, không chỉ khai thác cát trái phép thủ công, các đối tượng khai thác rất chuyên nghiệp khi tập kết xe múc, xe máy kéo đến các rú cát để chở cát đi bán gây sụt lún. "Một số người dân khi phát hiện tình trạng khai thác cát trái phép thì không dám lên tiếng vì sợ bị trả thù", người dân này kể thêm.

Những dấu vết để lại sau khi các đối tượng khai thác trái phép cát ở huyện Quảng Điền.

Nhằm ngăn chặn tình trạng khai thác khoáng sản trái phép diễn ra tại xã Phong Chương, gần đây nhất, ngày 25/4, sau khi triển khai một số biện pháp nghiệp vụ, Công an xã Phong Chương phát hiện một số đối tượng đang tổ chức khai thác cát trắng trái phép tại khu vực động cát ở thôn Chính An (xã Phong Chương). Tại hiện trường, lực lượng chức năng ghi nhận các dấu vết khai thác cát vẫn còn mới, một khối lượng cát đã "bốc hơi". Tại hiện trường khai thác cát trái phép, Công an xã còn phát hiện 2 tang vật là phương tiện xe máy cày xúc lật và xe máy kéo có gắn rơ moóc tự chế.

Ông Nguyễn Thế Điệp, Phó Chủ tịch UBND xã Phong Chương cho biết, qua điều tra xác minh, cơ quan Công an xác định 2 đối tượng khai thác khoáng sản trái phép tại địa điểm trên là Nguyễn Văn Thuyên (SN 1984) và Nguyễn Văn Quý (SN 1997, đều trú xã Phong Chương). Theo đó, 2 đối tượng này đã có hành vi khai thác khoáng sản đất làm vật liệu xây dựng thông thường không sử dụng vật liệu nổ công nghiệp tại khu vực động cát thôn Chính An (Phong Chương) mà không có giấy phép khai thác khoáng sản của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp. Thời điểm phát hiện, mỗi đối tượng đang khai thác khoảng 2m3 cát. Hiện, Chủ tịch UBND thị xã Phong Điền đã ra quyết định xử phạt hành chính 2 triệu đồng/đối tượng; đồng thời đối với ông Quý bị thêm hình phạt bổ sung 46 triệu đồng, tương đương giá trị phương tiện vi phạm (máy cày xúc lật) và ông Thuyên bị phạt thêm 51 triệu đồng, tương đương giá trị phương tiện vi phạm (xe máy kéo hiệu). Theo lãnh đạo xã Phong Chương, 2 đối tượng trên thường dùng phương tiện máy móc lén lút khai thác cát trái phép tại địa phương đưa đi san lấp sân vườn và công trình xây dựng nhà cửa và đã từng bị xử phạt hành chính…

Tại huyện Quảng Điền (TP Huế), vùng cát nội đồng, diện tích tự nhiên khoảng 2.000ha, phân bố chủ yếu trên địa bàn 3 xã: Quảng Thái, Quảng Lợi và Quảng Vinh. Thời gian qua, chính quyền huyện đã cấp đất trang trại để người dân cải tạo đưa vào sản xuất với các mô hình trang trại, gia trại, trồng rừng và trồng một số loại cây theo hướng nông lâm, thủy sản kết hợp… Tuy nhiên, với trữ lượng cát trắng khổng đã trở thành nơi cho "cát tặc" lộng hành. Người dân địa phương cho biết, nhiều năm qua, vào ban đêm và rạng sáng, các đối tượng khai thác cát trắng ngang nhiên dùng xe tải để vận chuyển cát đi tiêu thụ khắp nơi. Có mặt tại vùng rú cát ở huyện Quảng Điền, chúng tôi ghi nhận, có nhiều trang trại dù đã được cấp phép lâu năm nhưng vẫn chưa triển khai nuôi trồng. Bên trong một số trang trại cũng như các vùng cát trắng đã bị đào xới tạo thành nhiều hố sâu hoắm, mưa đến tạo thành các hố nước sâu.

Cuối tháng 3/2025 vừa qua, lực lượng Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TP Huế đã tổ chức mật phục, bắt quả tang nhóm đối tượng đang khai thác và vận chuyển cát trắng trái phép tại khu vực trang trại thôn Tháp Nhuận, xã Quảng Lợi, huyện Quảng Điền. Hiện, cơ quan Công an đang phối hợp UBND huyện Quảng Điền điều tra xử lý vụ việc.

Nhiều người dân địa phương bức xúc và cho rằng, tình trạng cát "bốc hơi" ở vùng trang trại rú, huyện Quảng Điền đã diễn ra âm ỉ nhiều năm qua. Họ đã phản ánh lên cấp trên rất nhiều lần nhưng vẫn tái diễn. Theo ông Hồ Lành, Chủ tịch UBND xã Quảng Lợi, hoạt động khai thác cát trái phép chủ yếu diễn ra vào ban đêm, lúc vắng người nên việc xử lý gặp nhiều khó khăn. Từ tháng 6/2023 đến nay, xã đã xử lý nhiều trường hợp liên quan đến hoạt động khai thác cát, khoáng sản trái phép. "Ở góc độ địa phương thì dù rất quyết liệt, tăng cường công tác quản lý, kiểm tra lâu nay nhưng thẩm quyền còn hạn chế. Chúng tôi đề nghị các ngành, cấp trên tăng cường vào cuộc, xử lý vấn nạn này thật nghiêm minh", ông Hồ Lành nói.

Phòng Nông nghiệp và Môi trường (NN-MT) huyện Quảng Điền cũng nhìn nhận, tình trạng khai thác cát trái phép trên địa bàn diễn ra đã lâu, đơn vị cũng thường xuyên, tích cực triển khai xử lý nhưng "cát tặc" rất tinh vi. Việc khai thác cát trái phép của các đối tượng thường diễn ra vào nhiều khung giờ, thường là đêm khuya và rạng sáng nên rất khó xử lý, thậm chí các đối tượng còn bố trí người cảnh giới, theo dõi, báo tin khi có người lạ xuất hiện. Trước vấn nạn này, Phòng NN-MT huyện Quảng Điền đã phối hợp với các xã tổ chức tuyên truyền, vận động các chủ trang trại ký cam kết không tham gia hoặc thông đồng, tiếp tay cho các hoạt động khai thác trái phép. Đồng thời, yêu cầu người dân tố giác kịp thời khi phát hiện hành vi vi phạm.

Ông Lê Ngọc Bảo, Chủ tịch UBND huyện Quảng Điền cho biết, gần đây, các đối tượng lợi dụng việc đào ao, hồ nuôi trồng thủy sản, nạo vét, khơi thông dòng chảy, việc san gạt, cải tạo mặt bằng, cải tạo đất… để khai thác khoáng sản trái phép tại một số xã trên địa bàn. Huyện thành lập nhiều đoàn kiểm tra, ban hành văn bản, chỉ thị tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động khai thác, vận chuyển và tiêu thụ cát, sỏi theo đúng quy định của pháp luật; xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Chỉ đạo các địa phương bố trí lực lượng tăng cường tổ chức tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, giám sát ở khu vực, địa điểm thường xuyên xảy ra hoạt động khai thác khoáng sản trái phép kể cả vào ngày nghỉ, với quan điểm nhất quán không dung túng các tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản trái phép.

Hải Lan