'Ván cờ cuối cùng' ở Ukraine: Bốn kịch bản kết thúc cuộc chiến

Theo New York Times, mặc dù không thể đoán định chính xác thời gian và hình thức của một thỏa thuận hòa bình, những chuyển biến gần đây trên chiến trường, trong chính trị quốc tế và trong dư luận đang dần mở ra các kịch bản tiềm năng cho tương lai.

Cuộc chiến kéo dài đã làm tổn thất nghiêm trọng cho cả Ukraine và Nga, buộc cả hai bên phải đối mặt với các khó khăn ngày càng lớn. Trong bối cảnh đó, câu hỏi quan trọng đặt ra là: Thỏa thuận chấm dứt chiến tranh sẽ hình thành như thế nào, và tương lai an ninh của Ukraine sẽ ra sao?

Cuộc chiến Ukraine chuẩn bị bước vào hồi kết với áp lực đàm phán hòa bình, khi cả Nga và Ukraine đều khó có thể duy trì xung đột kéo dài - Ảnh: Getty

Ukraine: Khó khăn trên chiến trường và áp lực nội bộ

Tình hình của Ukraine đang trở nên bấp bênh hơn bao giờ hết. Kể từ mùa hè năm 2023, quân đội Ukraine đã phải đối mặt với nhiều thất bại trên chiến trường, liên tục mất lãnh thổ vào tay Nga. Theo các báo cáo, Nga đã chiếm được diện tích lãnh thổ gấp sáu lần so với toàn bộ năm 2022, cho thấy sự suy yếu rõ rệt của lực lượng Ukraine.

Về nhân lực, Ukraine đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng. Tình trạng thiếu hụt binh lính gia tăng khi chiến tranh kéo dài, và triển vọng giải phóng hoàn toàn các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng ngày càng xa vời. Tổng thống Volodymyr Zelensky đã phải thừa nhận rằng Ukraine không đủ sức mạnh để giành lại toàn bộ lãnh thổ hiện tại và gợi ý rằng việc đàm phán có thể cần được ưu tiên để đổi lấy các đảm bảo an ninh, chẳng hạn như tư cách thành viên NATO.

Một cuộc thăm dò gần đây từ Gallup cho thấy sự thay đổi trong tâm lý của người dân Ukraine. Khoảng 52% người Ukraine ủng hộ việc chấm dứt chiến tranh thông qua đàm phán, so với chỉ 27% một năm trước. Điều này phản ánh sự mệt mỏi của một dân tộc đã chịu đựng hơn 1.000 ngày chiến tranh, với hàng triệu người mất nhà cửa và hàng nghìn người thiệt mạng.

Nga: Cái giá của cuộc chiến kéo dài

Mặc dù đạt được một số thành công trên chiến trường, Nga cũng đang phải đối mặt với tổn thất về cả nhân lực và vật lực. Các ước tính từ Ukraine và phương Tây cho thấy khoảng 700.000 binh sĩ Nga đã thương vong kể từ khi cuộc chiến bắt đầu. Số liệu địa lý độc lập cũng chỉ ra rằng hơn 14.000 thiết bị quân sự của Nga đã bị phá hủy.

Áp lực về kinh tế cũng không ngừng gia tăng. Ngân hàng Trung ương Nga dự báo tăng trưởng kinh tế sẽ giảm xuống còn 0,5% trong năm tới, mức thấp nhất trong nhiều năm. Lạm phát chính thức là 8,54%, nhưng nhiều nhà phân tích độc lập tin rằng con số thực tế còn cao hơn nhiều. Đồng rúp đã giảm mạnh, và giá cả các nhu yếu phẩm cơ bản như bơ, khoai tây và bắp cải tăng vọt. Một số cửa hàng thậm chí đã phải khóa các mặt hàng thực phẩm để ngăn chặn tình trạng trộm cắp.

Nga dù đã đầu tư rất nhiều vào cuộc chiến, vẫn chưa đạt được mục tiêu kiểm soát hoàn toàn bốn tỉnh Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhzhia. Tuy nhiên, những thành công gần đây đã tạo cho Nga một vị thế đàm phán mạnh hơn và thúc đẩy Moscow bắt đầu phác thảo các điều khoản cho một lệnh ngừng bắn.

Vai trò của Mỹ và châu Âu trong các cuộc đàm phán

Việc Tổng thống đắc cử Donald Trump sắp trở lại Nhà Trắng đã đặt ra nhiều dấu hỏi về vai trò của Mỹ trong cuộc chiến này. Ông Trump đã tuyên bố sẽ chấm dứt chiến tranh nhanh chóng và có đủ đòn bẩy để làm điều đó, bao gồm việc dừng viện trợ quân sự cho Ukraine nếu nước này không tham gia đàm phán và gia tăng áp lực lên Nga nếu ông Putin từ chối thương lượng. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu ông Trump có kế hoạch cụ thể và khả thi nào hay không.

Trong khi đó, châu Âu được dự đoán sẽ đảm nhận vai trò quan trọng hơn trong việc bảo vệ Ukraine. Các quốc gia như Pháp và Ba Lan đã thảo luận về khả năng triển khai lực lượng quân sự châu Âu tại Ukraine sau khi chiến tranh kết thúc. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã nhấn mạnh rằng châu Âu cần tăng cường trách nhiệm quốc phòng của mình, đặc biệt là trong bối cảnh vai trò của Mỹ có thể giảm sút.

Tương lai an ninh Ukraine: Bốn kịch bản có thể xảy ra

Tư cách thành viên NATO: Mặc dù Ukraine mong muốn trở thành thành viên NATO như một đảm bảo an ninh vững chắc, viễn cảnh này vẫn rất xa vời. NATO cần sự đồng thuận tuyệt đối để kết nạp thành viên mới, nhưng hiện có ít nhất 7 quốc gia phản đối hoặc muốn hoãn việc kết nạp Ukraine vô thời hạn, bao gồm cả Mỹ.

Liên minh phòng thủ tự nguyện: Một giải pháp thay thế là thiết lập một liên minh tự nguyện do các quốc gia châu Âu dẫn đầu, cam kết bảo vệ Ukraine. Tuy nhiên, Ukraine sẽ muốn Mỹ là một phần của liên minh này để đảm bảo tính đáng tin cậy. Chính sách của ông Trump có thể khiến vai trò của Mỹ trong liên minh này trở nên không chắc chắn.

Châu Âu dẫn đầu và triển khai quân đội: Một số quốc gia châu Âu đã thảo luận về khả năng triển khai quân đội ở Ukraine để giám sát lệnh ngừng bắn và đảm bảo an ninh. Tuy nhiên, ý tưởng này vẫn gây tranh cãi, với nhiều quốc gia tỏ ra dè dặt trước rủi ro xung đột leo thang.

Trung lập vũ trang: Đây là kịch bản mà Ukraine ít mong muốn nhất. Theo đó, Ukraine sẽ cam kết không gia nhập NATO và không cho phép triển khai vũ khí nước ngoài trên lãnh thổ. Đổi lại, Nga sẽ cam kết không tấn công Ukraine. Tuy nhiên, mô hình này khiến Ukraine dễ bị tổn thương hơn và cần tự tăng cường năng lực quân sự của mình.

Triển vọng hòa bình lâu dài

Dù kịch bản nào xảy ra, một điều chắc chắn là Ukraine không thể chỉ dựa vào các cam kết từ Nga hay quốc tế. Để đảm bảo an ninh lâu dài, Ukraine cần tối đa hóa sức mạnh tự vệ của mình, bao gồm việc xây dựng quân đội hùng mạnh và phát triển năng lực sản xuất vũ khí nội địa. Sự hỗ trợ từ các nước châu Âu trong việc huấn luyện quân đội và đầu tư vào công nghiệp quốc phòng sẽ đóng vai trò then chốt.

Cuộc chiến đã kéo dài hơn 1.000 ngày, khiến hàng triệu người mất nhà cửa, hàng nghìn người thiệt mạng và tàn phá phần lớn Ukraine. Hòa bình có thể đang đến gần, nhưng để đảm bảo một nền hòa bình thực sự lâu dài, cộng đồng quốc tế cần thảo luận nghiêm túc về việc tái thiết Ukraine và xây dựng các cơ chế an ninh hiệu quả. Nếu không, xung đột có nguy cơ bùng phát trở lại khi Nga tái tập hợp lực lượng.

Ván cờ cuối cùng ở Ukraine đang dần đi đến hồi kết, nhưng nước cờ quan trọng nhất vẫn nằm ở cách thế giới sẽ định hình tương lai an ninh của quốc gia vốn đang bị tàn phá nặng nề bởi chiến tranh.

Hoàng Vũ