Từ vụ bị cáo đã chết nhưng bị kết án: Pháp luật quy định thế nào?

Như PLO đã đưa tin, TAND tỉnh Lâm Đồng mới đây đã mở phiên giám đốc thẩm vụ án ông NVH bị truy tố về tội trộm cắp tài sản, do TAND huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận cũ xử sơ thẩm năm 2020.

Phiên giám đốc thẩm được mở theo kháng nghị của Chánh án TAND tỉnh Lâm Đồng.

Tại tòa, đồng ý với đề nghị của đại diện VKSND tỉnh, Hội đồng Giám đốc thẩm tuyên hủy bản án sơ thẩm và đình chỉ vụ án do bị cáo đã chết trước khi xét xử.

Hội đồng Giám đốc thẩm TAND tỉnh Lâm Đồng.

Theo hồ sơ, ông H bị bệnh nặng, có đơn xin xét xử vắng mặt. Dù vậy, ngày 21-9-2020, TAND huyện Tuy Phong vẫn mở phiên tòa, tuyên phạt ông H 12 tháng tù. Sau đó, cơ quan thi hành án xác minh ông H đã qua đời từ ngày 18-9-2020, tức 3 ngày trước phiên tòa sơ thẩm.

TAND tỉnh Lâm Đồng khẳng định việc xét xử và tuyên án khi bị cáo đã chết là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng theo Điều 282 BLTTHS.

Dù được thông báo từ năm 2021 về việc bị cáo tử vong, song đến tháng 4-2025, TAND huyện Tuy Phong mới kiến nghị xem xét giám đốc thẩm, cho thấy việc giải quyết vụ án chậm trễ và thiếu kịp thời.

Từ vụ án này, nhiều bạn đọc thắc mắc nếu bị can, bị cáo mà chết trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử thì quá trình tố tụng của vụ án sẽ thế nào?

Luật sư Kim Ron Tha, Đoàn Luật sư TP.HCM, cho biết việc người bị buộc tội (bị can, bị cáo) chết là căn cứ bắt buộc để chấm dứt trách nhiệm hình sự đối với người đó. Cụ thể, việc xử lý vụ án được pháp luật quy định theo từng giai đoạn như sau:

Ở giai đoạn điều tra: Theo khoản 1 Điều 230 BLTTHS, khi xác định bị can đã chết, cơ quan điều tra phải ra quyết định đình chỉ điều tra đối với bị can vì lý do người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết, trừ trường hợp cần minh oan cho họ.

Luật sư Kim Ron Tha, Đoàn Luật sư TP.HCM. Ảnh: NVCC

Ở giai đoạn truy tố: Nếu VKS trong quá trình kiểm sát hoặc chuẩn bị truy tố, phát hiện bị can đã chết, theo Điều 248 BLTTHS, VKS có trách nhiệm ra quyết định đình chỉ vụ án đối với bị can đó.

Ở giai đoạn xét xử: Trường hợp bị cáo chết trước ngày mở phiên tòa, theo điểm a khoản 1 Điều 282 và Khoản 7 Điều 157 BLTTHS, Thẩm phán chủ tọa phiên tòa phải ra quyết định đình chỉ vụ án, tuyệt đối không được mở phiên tòa xét xử vắng mặt bị cáo, vì người đã chết không còn tư cách pháp lý để chịu trách nhiệm hình sự.

Theo Điều 359 BLTTHS, nếu bị cáo chết trước ngày xét xử phúc thẩm thì HĐXX phúc thẩm hủy bản án sơ thẩm và đình chỉ vụ án đối với người này.

Theo Điều 392 BLTTHS, Hội đồng giám đốc thẩm hủy bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật và đình chỉ vụ án nếu có căn cứ người bị buộc tội đã chết.

HUỲNH THƠ