Tư vấn, đánh giá về an toàn đập, hồ chứa nước Dầu Tiếng

Hồ Dầu Tiếng không chỉ là biểu tượng của ngành thủy lợi Việt Nam mà còn là động lực phát triển của toàn vùng Đông Nam Bộ. Ảnh minh họa: Giang Phương/TTXVN

Ông Trần Quang Hùng, Tổng Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Khai thác Thủy lợi Miền Nam cho biết: Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, tốc độ đô thị hóa, phát triển kinh tế - xã hội tăng nhanh, quản lý, vận hành, khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi ngày càng gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, các hạng mục công trình đã xuống cấp do tác động của thời gian và mưa bão, thường xuyên bị hư hỏng, trong khi nguồn lực đầu tư từ Nhà nước cho việc sửa chữa, nâng cấp và bảo trì còn hạn hẹp. Đặc biệt, dung tích lòng hồ hiện chưa được đánh giá lại, hành lang thoát lũ bị thu hẹp, nhất là đoạn từ sau đập đến cầu Bến Súc (dài 40 km).

“Hiện công ty không có chức năng xử phạt, cưỡng chế, việc xử lý các hành vi vi phạm thuộc thẩm quyền của các đơn vị địa phương, dẫn đến tình trạng bị động trong xử lý vi phạm. Đồng thời, hệ thống pháp luật về quản lý tài nguyên nước, thủy lợi và an toàn đập, hồ chứa nước còn chưa đồng bộ, gây khó khăn trong thực thi các chính sách pháp luật”, ông Trần Quang Hùng nhấn mạnh.

Để phục vụ tốt quản lý, vận hành đập, hồ chứa nước, Tổng Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Khai thác Thủy lợi Miền Nam kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường quan tâm đầu tư sửa chữa, nâng cấp, hiện đại hóa công trình, cơ sở vật chất, trang thiết bị và hệ thống cảnh báo lũ, ngập lũ hạ du bao gồm mốc hành lang bảo vệ hồ, hành lang thoát lũ, hệ thống thông tin cảnh báo.

Đồng thời, quản lý an toàn đập, hồ chứa nước theo hướng tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số (xây dựng cơ sở dữ liệu, hệ thống quan trắc, giám sát vận hành hồ chứa, lắp đặt hệ thống cảnh báo, quan trắc môi trường nước tự động…); tổ chức diễn tập phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn khi hồ xả lũ (với lưu lượng 400–600 m³/s).

Cùng với đó, phê duyệt nhiệm vụ chuyên môn năm 2025 về xây dựng đường đặc tính và đánh giá bồi lắng lòng hồ Dầu Tiếng (Z–F–W), làm cơ sở điều chỉnh lại thông số kỹ thuật, quy trình vận hành hồ chứa phù hợp thực tế; đánh giá trữ lượng bồi lắng để có giải pháp nạo vét, phòng chống bồi lắng, tăng tuổi thọ công trình. Ngoài ra, tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 114/2018 cho phù hợp với thực tiễn. Đồng thời, phê duyệt kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030.

Tại hội nghị, đại diện lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành phố thụ hưởng trực tiếp từ công trình hồ Dầu Tiếng và các chuyên gia, các nhà khoa học đã có nhiều ý kiến đóng góp cho việc đảm bảo an toàn hồ chứa. Trong số đó, tập trung việc sớm xây dựng và số hóa bản đồ ngập lụt, đẩy mạnh dự báo cảnh báo ngập lụt, tập trung nạo vét, nâng cấp hệ thống kênh mương thủy lợi tạo hành lang thoát lũ tốt…

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Tùng Phong, Cục trưởng Cục Thủy lợi cho biết, Luật Thủy lợi và Nghị định 114/2018 về quản lý hồ chứa nước đang được rà soát, sửa đổi để phù hợp với thực tiễn mới và mô hình chính quyền hai cấp. Hiện nay, Cục Thủy lợi và Cục Quản lý xây dựng công trình thủy lợi đã được hợp nhất thành một đơn vị mới mang tên Cục Quản lý và Xây dựng Công trình Thủy lợi. Với mô hình mới, Cục đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ trọng yếu là quản lý nhà nước trong lĩnh vực thủy lợi và quản lý các dự án đầu tư xây dựng công trình thủy lợi trên phạm vi toàn quốc.

Điểm mới sau khi sửa đổi, là sẽ giao việc cấp phép các hoạt động trong phạm vi bảo vệ công trình do địa phương đảm nhiệm 100%. Tương tự, nhiệm vụ xây dựng và phê duyệt phương án bảo vệ công trình thủy lợi (trước đây do Bộ phụ trách) cũng đang được chuyển giao về cấp tỉnh.

“Dù thúc đẩy phân cấp, Bộ Nông nghiệp và Môi trường vẫn giữ lại một số nhiệm vụ có tính chất liên tỉnh, liên ngành như xây dựng quy trình vận hành liên hồ chứa nước; xây dựng bản đồ ngập lụt do tính chất kỹ thuật cao và liên quan đến nhiều địa phương, bộ ngành. Các nhiệm vụ này tiếp tục do Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi chủ trì thực hiện”, ông Nguyễn Tùng Phong nhấn mạnh.

Theo Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Khai thác Thủy lợi Miền Nam, năm 2024, Công ty xả 12 đợt qua tràn xả lũ, lưu lượng xả từ 36 - 200 m³/s, với tổng lượng xả là gần 1.448 triệu m³. Trong số đó, công ty xả ra môi trường kết hợp đẩy mặn cho nhà máy nước Tân Hiệp là 966,34 triệu m³; xả hạ thấp mực nước hồ để gia tăng dung tích phòng lũ, chủ động chống lũ cho công trình, phòng và giảm lũ cho vùng hạ du là trên 481 triệu m³.

Kết thúc mùa lũ năm 2024 (ngày 1/12/2024), hồ Dầu Tiếng tích nước đạt cao trình 23,75 m, ứng với dung tích hồ 1.436,50 triệu m³ nước, ít hơn so với thiết kế là 144,30 triệu m³ nước (đạt 90,87% so với thiết kế), thấp hơn cùng kỳ năm 2023 là 0,29 m, nhưng vẫn đảm bảo cấp đủ nước cho các nhu cầu sử dụng năm 2025 trên toàn hệ thống.

Để đảm bảo an toàn công trình trong mùa mưa, lũ năm 2025, công ty đã rà soát hiện trạng các hạng mục có nguy cơ mất an toàn; kiểm tra vật tư, trang thiết bị và vận hành thử máy móc trên hệ thống thủy lợi Dầu Tiếng – Phước Hòa. Công ty cũng đã lập danh mục đầu tư trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 trình Bộ Nông nghiệp và Môi trường, với tổng mức đầu tư dự kiến trên 864 tỷ đồng.

Thanh Tân (TTXVN)