Từ sắc lệnh đến phán quyết: Pháp luật các nước đang làm thay đổi khái niệm 'Phụ nữ' như thế nào?

Marion Calder (phải) và Susan Smith, từ For Women Scotland, ăn mừng bên ngoài sau khi Tòa án Tối cao Vương quốc Anh phán quyết rằng phụ nữ là người sinh ra là nữ về mặt sinh học, loại trừ người chuyển giới khỏi định nghĩa pháp lý trong một cuộc tranh chấp kéo dài giữa nhóm nữ quyền và chính quyền Scotland, tại London, ngày 16/4/2025

Ngày 16/4 /2025, Tòa án Tối cao Vương quốc Anh đã ra phán quyết rằng các thuật ngữ "phụ nữ" và "giới tính" trong Đạo luật Bình đẳng 2010 đề cập đến giới tính sinh học, không bao gồm phụ nữ chuyển giới, ngay cả khi họ có Giấy chứng nhận Nhận dạng Giới tính (GRC). Phán quyết này cho phép các tổ chức và doanh nghiệp hợp pháp loại trừ phụ nữ chuyển giới khỏi các không gian dành riêng cho nữ giới, như phòng vệ sinh, phòng thay đồ và sự kiện chỉ dành cho phụ nữ. Ủy ban Bình đẳng và Nhân quyền (EHRC) đã ủng hộ phán quyết này và khuyến nghị các cơ sở công cộng cung cấp các không gian đơn giới tính để tránh phân biệt đối xử với phụ nữ sinh học.

Trước đó, vào ngày 20/1/2025, tại Hoa Kỳ, Tổng thống Donald Trump đã ký Sắc lệnh Hành pháp số 14168, yêu cầu các cơ quan liên bang công nhận giới tính là một đặc điểm sinh học không thể thay đổi, xác định tại thời điểm thụ thai.

Sắc lệnh này yêu cầu:

- Thay thế tất cả các thuật ngữ "giới" bằng "giới tính" trong tài liệu liên bang.

- Ngừng tài trợ cho chăm sóc khẳng định giới và các chương trình thúc đẩy "ý thức hệ giới".

- Cấm người chuyển giới sử dụng các cơ sở đơn giới tính phù hợp với nhận dạng giới của họ.

Tuy nhiên, một số điều khoản của sắc lệnh này đã bị thách thức pháp lý và tạm thời bị đình chỉ bởi các lệnh cấm tạm thời. Trong khi đó, tại bang Kansas, Luật SB 180 xác định giới tính theo chức năng sinh sản, đã được thông qua vào tháng 4/2023. Theo đó, "nữ giới" được định nghĩa là người có hệ thống sinh sản phát triển để sản xuất trứng và "nam giới" là người có hệ thống sinh sản phát triển để thụ tinh cho trứng. Luật này cũng hạn chế các cơ quan ở Kansas công nhận bất kỳ giới tính nào khác ngoài giới tính được chỉ định khi sinh.

Xu hướng trên có thể coi là bước đi ngược lại với Na Uy, nơi mà ngay từ năm 2016 đã ban hành Đạo luật Nhận dạng Giới tính, cho phép công dân từ 16 tuổi trở lên thay đổi giới tính pháp lý của họ bằng cách thông báo cho Cơ quan Đăng ký Dân số Quốc gia mà không cần can thiệp y tế. Luật Nhận dạng Giới tính của đất nước Bắc Âu này vốn được coi là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ quyền của người chuyển giới và phù hợp với các tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế.

Việc định nghĩa pháp lý về "phụ nữ" bị viết lại theo hướng giới tính sinh học thay vì nhận dạng giới đang gây nên nhiều tranh cãi gay gắt. Một số phụ nữ ủng hộ định nghĩa dựa trên giới tính sinh học vì cho rằng điều này bảo vệ không gian an toàn và quyền lợi của họ. Trong khi đó, đối với người chuyển giới và LGBT+, việc định nghĩa "phụ nữ" theo giới tính sinh học có thể dẫn đến việc loại trừ người chuyển giới khỏi các không gian và dịch vụ phù hợp với nhận dạng giới của họ, gây ra cảm giác bị phân biệt đối xử và thiếu an toàn. Các tổ chức nhân quyền, như Amnesty International, cảnh báo rằng những thay đổi này có thể vi phạm quyền con người của người chuyển giới.

Xu hướng định nghĩa pháp lý "phụ nữ" dựa trên giới tính sinh học đang gia tăng đặt ra những thách thức và mối lo ngại về quyền của người chuyển giới và cộng đồng LGBT+. Việc cân bằng giữa quyền lợi của các nhóm khác nhau đòi hỏi sự đối thoại cởi mở và chính sách toàn diện. Khi luật pháp thay đổi, hệ quả không chỉ đơn thuần là điều chỉnh văn bản pháp lý, mà còn làm dậy sóng các vấn đề về bình đẳng giới và bản sắc cá nhân. Một cuộc phân định lại ranh giới xã hội đang diễn ra - quyết liệt và nhiều hệ lụy.

Minh Tú (tổng hợp)