Từ ồn ào quảng cáo sữa lúa mạch Nestlé Milo: Sản phẩm vào trường học có quá dễ?

.t1 { text-align: justify; } .t2 { text-align: left; }

Vừa qua, câu chuyện liên quan đến việc quảng cáo sản phẩm "thực phẩm bổ sung sữa lúa mạch Nestlé Milo" của Công ty TNHH Nestlé Việt Nam gây xôn xao dư luận. Có độc giả là phụ huynh học sinh bức xúc chia sẻ, họ từng tin rằng dùng "thực phẩm bổ sung sữa lúa mạch Nestlé Milo" vì tin rằng được giúp trẻ bền bỉ hơn vì sản phẩm "được thử nghiệm lâm sàng bởi Viện Dinh dưỡng". Nhãn hàng này cũng có rất nhiều hoạt động phối hợp, ký kết với cơ quan quản lý giáo dục về chương trình giáo dục dinh dưỡng và vận động, các hoạt động thể thao dinh dưỡng cho học sinh phổ thông...

Một số ý kiến bày tỏ sự lo ngại trước tình trạng quảng cáo "phóng đại", "thổi phồng công dụng sản phẩm" sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến niềm tin xã hội đối với các sản phẩm, đặc biệt là sản phẩm dành cho lứa tuổi học sinh, có thể sử dụng phổ biến trong môi trường học đường. Bên cạnh đó, vấn đề về đạo đức kinh doanh của nhà sản xuất khi quảng cáo không đúng với thực tế.

Phụ huynh có thể cảm thấy "bị thao túng", "bị lừa dối"

Liên quan đến nội dung trên, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Lê Hoàng Phong - nhà sáng lập kiêm Giám đốc học thuật Tổ chức giáo dục YOUREORG bày tỏ, nếu chiến dịch quảng cáo với thông điệp được cho là "lố", có thể ảnh hưởng đến niềm tin của phụ huynh, học sinh, đến chuẩn đạo đức trong kinh doanh.

Trên thực tế, Nestlé Milo vốn là sản phẩm quen thuộc với người Việt Nam, thường gắn với hình ảnh trẻ em năng động, khỏe mạnh, thành công trong học tập, thể thao, nếu sản phẩm bị tố có dấu hiệu "lừa dối khách hàng", phụ huynh có thể cảm thấy mình bị thao túng, "bị lừa dối".

Bên cạnh đó, sản phẩm "thực phẩm bổ sung sữa lúa mạch Nestlé Milo cũng đã từng xuất hiện trực tiếp trong một số hoạt động ở môi trường học đường. "Nếu sản phẩm này bị "thổi phồng", giáo viên có thể bị phụ huynh chất vấn: “Trường hợp tác thế nào với doanh nghiệp này? Ban giám hiệu cũng áp lực: “Làm sao để đảm bảo các hoạt động trường học không bị thương mại hóa dưới lớp vỏ giáo dục?”. Sự việc làm rạn nứt mối quan hệ hợp tác giữa nhà trường - doanh nghiệp, vốn đang rất phổ biến hiện nay qua hình thức tài trợ, tài nguyên giáo dục, hoặc sản phẩm", thầy Phong nhìn nhận.

Liên quan thông tin quảng cáo trên sản phẩm sữa lúa mạch Nestlé Milo, Sở Y tế tỉnh Đồng Nai nhận định “có dấu hiệu lừa dối người tiêu dùng”, nên kiến nghị chuyển hồ sơ vụ việc cho cơ quan cảnh sát điều tra. [1].

Thầy Lê Hoàng Phong - nhà sáng lập kiêm Giám đốc học thuật Tổ chức giáo dục YOUREORG. Ảnh: NVCC.

Chuyên gia giáo dục nhận định, đối với trẻ em, những hình ảnh như "Uống Milo để cao lớn và chiến thắng" không chỉ đơn thuần là quảng cáo mà nó len lỏi vào tâm lý tự đánh giá bản thân.

Nếu không có đối thoại chính sách minh bạch, giáo dục truyền thông cho phụ huynh và học sinh, và kiểm soát quảng cáo chặt chẽ nhất là các sản phẩm được trường học sử dụng thì niềm tin của phụ huynh sẽ tiếp tục bị bào mòn từng chút một.

Thầy Phong chia sẻ: "Ở góc nhìn cá nhân, tôi nhìn nhận vấn đề này ở ba tầng: văn hóa doanh nghiệp, niềm tin cộng đồng, và đặc biệt là năng lực và trách nhiệm quản lý của ngành giáo dục trong bảo vệ học sinh khỏi ảnh hưởng tiêu cực từ thương mại hóa.

Giáo dục không phải là nền tảng để thử nghiệm niềm tin. Quản lý giáo dục không chỉ là quản lý dạy - học, mà còn là bảo vệ không gian sư phạm khỏi sự thao túng thị trường. Nếu không có nguyên tắc kiểm duyệt rõ ràng, học sinh - những đối tượng chưa có khả năng phản biện, sẽ dễ dàng trở thành nạn nhân của thông tin sai lệch được hợp pháp hóa bằng hình thức tài trợ hoặc “giáo dục cộng đồng".

Cũng theo nhà quản lý giáo dục này, bài học lớn nhất sau sự việc liên quan đến quảng cáo Nestlé Milo "có dấu hiệu lừa dối người tiêu dùng" thì xã hội, đặc biệt là phụ huynh và nhà trường, cần chuyển từ “niềm tin vào thương hiệu” sang “niềm tin vào trách nhiệm và minh bạch".

Bởi thương hiệu không đồng nghĩa với đạo đức. Nhiều phụ huynh lựa chọn sản phẩm cho con vì tin vào uy tín lâu đời, hình ảnh tích cực trên truyền thông, hoặc sự xuất hiện trong trường học. Nhưng đôi khi, ngay cả một thương hiệu lớn vẫn có thể “vượt rào” nếu thiếu cơ chế giám sát và phản biện từ cộng đồng.

Thầy Phong cũng thẳng thắn nhìn nhận, khi một sản phẩm gắn nhãn khoa học khiến phụ huynh dễ hiểu nhầm đây là một giải pháp ưu việt, trong khi thực tế chỉ là thực phẩm bổ sung. Sự nhập nhằng giữa khoa học, quảng cáo, giáo dục chính là thứ khiến phụ huynh lầm tưởng và lựa chọn sai lầm, dù mục đích đầy thiện chí.

Trường học không chỉ là nơi dạy chữ, mà còn là môi trường hình thành thói quen sống và tư duy tiêu dùng của học sinh. Khi một sản phẩm như Milo được quảng bá rộng rãi là “lý tưởng cho trẻ”, sự hiện diện của nó trong khuôn viên nhà trường (là thức uống, quảng cáo trong các hoạt động thể thao...) dễ khiến phụ huynh và học sinh ngầm hiểu rằng sản phẩm này đã được kiểm chứng và được nhà trường bảo chứng, tạo ra một niềm tin mặc định nhưng có thể sai lệch.

Tuy nhiên, trên thực tế, nhà trường không có đủ chuyên môn dinh dưỡng, cũng như thẩm quyền pháp lý để tự mình đánh giá mức trung thực của các thông tin quảng bá từ doanh nghiệp. Vì vậy, điều cần thiết là xây dựng một cơ chế phối hợp rõ ràng và có tính hệ thống.

Trong phạm vi trách nhiệm của mình, nhà trường có thể đóng vai trò như một “cửa ngõ sơ tuyển”, yêu cầu doanh nghiệp cung cấp hồ sơ pháp lý, minh chứng về an toàn thực phẩm, và nội dung truyền thông đi kèm, trước khi chuyển lên cấp có thẩm quyền đánh giá.

Thầy Phong dẫn chứng, tại một số quốc gia như Mỹ, Anh và Singapore, cơ chế này đã được luật hóa và vận hành theo mô hình phân vai rõ ràng.

Theo đó, tại Hoa Kỳ, các trường phải tuân theo chính sách sức khỏe học đường) do từng học khu ban hành, dựa trên chuẩn liên bang. Bộ Nông nghiệp (USDA) quy định tiêu chuẩn Smart Snacks (áp dụng cho các loại thực phẩm và đồ uống được bán tại trường học, ngoài các chương trình bữa ăn được trợ cấp - PV), còn Ủy ban Thương mại Liên bang có quyền xử lý các hành vi quảng cáo sai lệch nhắm đến trẻ em. Trường học phối hợp với chuyên gia y tế và quản trị học khu theo quy trình rõ ràng, không tự ý tiếp nhận sản phẩm thiếu kiểm chứng. [2]

Tại Vương quốc Anh, quy định School Food Standards có hiệu lực như luật, yêu cầu trường học chỉ được sử dụng thực phẩm đáp ứng tiêu chuẩn dinh dưỡng quốc gia. Hội đồng trường (school governors) có vai trò thẩm định mọi hình thức tài trợ, và toàn bộ hoạt động giáo dục – bao gồm cả khía cạnh dinh dưỡng – đều được thanh tra định kỳ bởi cơ quan quốc gia Ofsted. [3]

Tại Singapore, Bộ Y tế phối hợp cùng Cục Xúc tiến Sức khỏe triển khai chương trình Healthy Meals in School Programme (HMSP). Tất cả thực phẩm bán trong trường học phải tuân thủ tiêu chuẩn của chương trình này. Ngoài ra, các hình thức quảng cáo đồ uống có đường bị cấm trong bán kính 50 mét quanh trường tiểu học, nhằm bảo vệ học sinh khỏi ảnh hưởng của tiếp thị sai lệch. [4]

"Những mô hình này cho thấy Việt Nam cần học hỏi: trao quyền kiểm soát khoa học cho cơ quan chuyên môn, nhưng cũng trao cho nhà trường trách nhiệm lựa chọn ban đầu, một cách hợp lý, có căn cứ, và được hỗ trợ bởi khung pháp lý vững chắc.

Để kiểm soát hiệu quả tình trạng quảng bá thực phẩm “thổi phồng công dụng” nhắm vào học sinh và phụ huynh, chúng ta cần tiếp cận vấn đề một cách hệ thống, kết hợp quản lý pháp lý, giám sát truyền thông và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Trong đó, có thể ban hành danh mục sản phẩm và tiêu chuẩn dinh dưỡng được phép xuất hiện trong môi trường học đường; Rà soát và kiểm soát toàn bộ hình thức tài trợ hoặc quảng bá trong trường học; Triển khai chương trình giáo dục truyền thông cho phụ huynh và học sinh; Thiết lập cơ chế phản ánh và giám sát cộng đồng; Tăng cường vai trò của cơ quan kiểm soát truyền thông và bảo vệ người tiêu dùng.

"Các cơ quan chức năng và cơ quan quản lý cần phối hợp xử lý mạnh tay các quảng cáo sai lệch trên nền tảng mạng xã hội, đặc biệt là những nội dung sử dụng trẻ em, người nổi tiếng hoặc gắn mác "chuyên gia", "khoa học" để đánh vào cảm xúc phụ huynh. Mỗi trường hợp cần bị công khai và xử phạt nghiêm để răn đe", chuyên gia nhìn nhận thêm.

Doanh nghiệp nên đặt đạo đức kinh doanh và uy tín với người tiêu dùng lên trên

Cùng trao đổi, Đại biểu Quốc hội Trương Xuân Cừ - Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hà Nội nhìn nhận, sản phẩm sữa lúa mạch Nestlé Milo đã đồng hành với học đường trong thời gian dài. Sản phẩm này đã được lưu hành trên thị trường từ lâu và niềm tin vào nó đã được xây dựng trong suốt một thời gian. Nếu phát hiện sản phẩm "quảng cáo có dấu hiệu lừa dối khách hàng", sẽ gây hoang mang, thất vọng, ảnh hưởng đến người tiêu dùng.

Đại biểu Quốc hội Trương Xuân Cừ - Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hà Nội. Ảnh: Thi Thi.

"Để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và củng cố niềm tin vào thị trường, việc kiểm tra và rà soát chất lượng sản phẩm cần được tiến hành một cách nghiêm túc, kỹ lưỡng hơn bao giờ hết. Chúng ta cần thiết lập một quy trình kiểm định chất lượng minh bạch, chặt chẽ, áp dụng các tiêu chuẩn cao nhất để đánh giá.

Trong trường hợp phát hiện sai phạm hoặc sản phẩm không đạt yêu cầu, lừa dối khách hàng, cần áp dụng các biện pháp xử lý nghiêm khắc, từ thu hồi sản phẩm, phạt tiền đến truy cứu trách nhiệm pháp lý nếu có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng. Đây là cách để gửi đi thông điệp mạnh mẽ rằng an toàn của người tiêu dùng luôn là ưu tiên hàng đầu", Đại biểu nhấn mạnh.

Về vấn đề này, Ông Nguyễn Bá Thuyền – Đại biểu Quốc hội khóa XII, XIII; nguyên Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội; nguyên Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Lâm Đồng cho rằng, đối với các doanh nghiệp, nhà sản xuất, đặc biệt trong hoạt động quảng cáo, cần ý thức rõ ràng rằng việc cung cấp thông tin sai lệch không chỉ là hành vi thiếu đạo đức mà còn có thể bị xem là hành vi phạm tội, gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín và lòng tin của người tiêu dùng.

Vì vậy, theo ông, cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, giám sát định kỳ và hậu kiểm, đồng thời xử lý nghiêm khắc các trường hợp vi phạm, từ phạt tiền, thu hồi sản phẩm đến truy cứu trách nhiệm hình sự nếu cần thiết.

Ông Nguyễn Bá Thuyền – Đại biểu Quốc hội khóa XII, XIII; nguyên Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội; nguyên Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Lâm Đồng. Ảnh: Quochoi.vn

Theo ông, về phía doanh nghiệp, việc quảng bá sản phẩm không chỉ dừng lại ở chiến lược tiếp thị mà còn phải gắn liền với đạo đức kinh doanh và trách nhiệm xã hội. Một doanh nghiệp có văn hóa là doanh nghiệp tôn trọng người tiêu dùng, cung cấp thông tin trung thực và đảm bảo chất lượng sản phẩm. Việc lùm xùm quảng cáo sản phẩm Nestlé Milo, dư luận cũng mong sớm có thông tin kết luận để làm rõ được các vấn đề.

"Những hành vi lừa dối, trục lợi bất chính không chỉ làm xói mòn niềm tin của người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng đến đã xã hội. Một khi đạo đức kinh doanh bị xem nhẹ, những hành vi này không còn đơn thuần là vi phạm quy tắc mà cần được xử lý nghiêm minh để làm gương.

Doanh nghiệp cần đặt đạo đức lên hàng đầu, xem trọng lợi ích của người tiêu dùng. Đồng thời, người tiêu dùng cũng cần nâng cao nhận thức, cẩn trọng trong việc lựa chọn sản phẩm để bảo vệ sức khỏe của chính mình và gia đình. Chỉ khi tất cả các bên cùng chung tay, chúng ta mới có thể tạo dựng một thị trường minh bạch, an toàn và đáng tin cậy", ông nhấn mạnh.

Tài liệu tham khảo:

[1] https://giaoduc.net.vn/lum-xum-quang-cao-sua-lua-mach-nestle-milo-phu-huynh-cam-thay-bi-lua-doi-post251680.gd

[2] https://education.mn.gov/MDE/dse/FNS/SNP/gen/smart/056427

[3] https://www.gov.uk/government/publications/school-food-standards-resources-for-schools/school-food-standards-practical-guide

[4] https://www.hpb.gov.sg/schools/school-programmes/healthy-meals-in-schools-programme

[5] https://www.nestle.com.vn/vi/media/nestle-viet-nam-so-giao-duc-dao-tao-tphcm-ky-ket-thoa-thuan-hop-tac-2025-2030

Tuệ Nhi