Tự động hóa khẳng định vai trò quan trọng trong kiến thiết phát triển đất nước

Cùng với luồng gió đổi mới của Nghị quyết số 57-NQ/TW, cũng như việc hội nhập quốc tế mạnh mẽ, tự động hóa không chỉ giới hạn trong ngành công nghiệp mà còn được ứng dụng rộng rãi trong các lĩnh vực như nông nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải, y tế, giáo dục, tài chính... khẳng định vai trò quan trọng trong sự đồng hành và phát triển của đất nước.

Đồng hành với sản xuất từ thuở “sơ khai”

Lắp ráp linh kiện điện thoại tại Khu công nghiệp Điềm Thụy, tỉnh Thái Nguyên. Ảnh (tư liệu) minh họa: TTXVN

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, nền công nghiệp của Việt Nam còn rất non trẻ, chủ yếu là một số công xưởng quân giới trong chiến khu Việt Bắc, sản xuất vũ khí cho quân đội với máy móc, phương thức sản xuất thô sơ, trình độ công nghệ thấp. Tuy nhiên, ngay sau ngày hòa bình lập lại ở miền Bắc năm 1954, Đảng và Chính phủ đã quan tâm phát triển các ngành công nghiệp phục vụ cho quá trình công nghiệp hóa và khôi phục sản xuất sau chiến tranh. Các thiết bị tự động, dây chuyền tự động quy mô nhỏ bắt đầu xuất hiện, đặc biệt trong các khu công nghiệp lớn như: Nhà máy cơ khí Trung quy mô, khu Cao-Xà-Lá Thượng Đình, Nhà máy dệt Nam Định, Nhà máy dệt 8-3, khu gang thép Thái nguyên, Thủy điện Thác Bà… Đồng thời, Chính phủ đã chú ý đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực tự động hóa, với việc thành lập Trường Đại học Bách khoa Hà Nội và mở ngành kỹ thuật điện, trong đó có chuyên ngành tự động hóa. Sau này, nhiều trường đại học cao đẳng kỹ thuật cũng mở ngành tự động hóa, điều khiển tự động để đáp ứng nhu cầu đào tạo nhân lực phát triển nhanh chóng trong thời kỳ mới.

Trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, các cán bộ kỹ thuật ngành tự động hóa đã có nhiều đóng góp quan trọng, bên cạnh việc duy trì sản xuất ở các xí nghiệp công nghiệp còn tiếp tục đầu tư thiết bị và dây chuyền tự động cho các ngành, lĩnh vực như nông nghiệp, giao thông vận tải, y tế, công nghiệp chế biến thực phẩm, các cảng biển... Đặc biệt, các nhà khoa học tự động hóa đã nghiên cứu thành công thiết bị công nghệ rà phá thủy lôi chống phong tỏa cảng Hải phòng năm 1972, cải tiến hệ thống ra đa và tên lửa đánh B-52, điều khiển vận hành đường ống dẫn dầu Trường Sơn…

Sau ngày thống nhất năm 1975, ngành tự động hóa đóng góp rất lớn vào sự phát triển của đất nước, đặc biệt trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tiếp quản và khôi phục nhiều cơ sở sản xuất ở phía Nam như các nhà máy bột ngọt Thiên Hương, dệt Phong phú, sữa Ông thọ… với nhiều thiết bị tự động và bán tự động. Đồng thời, nhiều công trình công nghiệp hiện đại được xây dựng mới như: Xi măng Hoàng Thạch, Giấy Bãi Bằng, Nhà máy Supe phốt phát Lâm Thao, Nhà máy điện Uông Bí, Nhà máy điện Phả Lại, Nhà máy điện Ninh Bình, Thủy điện Hòa Bình, Thủy điệ̣n Trị An… Các cán bộ kỹ thuật tự động hóa đã từng bước làm chủ công nghệ hiện đại, trực tiếp sửa chữa, thay thế nhiều thiết bị tự động trong các nhà máy sử dụng công nghệ châu Âu và Bắc Mỹ bảo đảm sản xuất liên tục.

Gs TsKH Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng: Bước vào thời kỳ đổi mới, nhận thức rõ vai trò của tự động hóa trong việc nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm hàng hóa, cùng với việc xác định khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, công nghệ tự động hóa được xác định là một trong những lĩnh vực công nghệ cao được quan tâm và ưu tiên phát triển, được đưa vào Luật Công nghệ cao và Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2011-2020. Trong 20 năm qua, Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng và quản lý Chương trình khoa học và công nghệ trọng điểm cấp nhà nước về Cơ khí Tự động hóa KC-03 rất thành công, tạo ra nhiều sản phẩm công nghệ có giá trị được nhiều doanh nghiệp ứng dụng, mang lại lợi ích cho nền kinh tế.

Với vai trò là Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ thời đó, ông Nguyễn Quân cho biết: Bộ Khoa học và Công nghệ luôn ủng hộ và đồng hành với ngành tự động hóa nói chung và Hội Tự động hóa Việt Nam nói riêng, hỗ trợ các nhà nghiên cứu, nhà sản xuất trong nước và quốc tế để đóng góp cho cộng đồng những kết quả nghiên cứu mới nhất trong lĩnh vực tự động hóa.

Tự động hóa đổi mới hướng tới công nghệ cao

Cùng với sự phát triển của đất nước, việc ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số đã thay thế công nghệ analog, nâng cao trình độ công nghệ sản xuất và thay đổi căn bản chất lượng thiết bị tự động hóa, cùng với đó là sự “xuất hiện” của internet, Việt Nam đã có hàng loạt dự án công nghiệp trình độ tự động hóa cao được đầu tư vào các khu công nghiệp, khu công nghệ cao, các dự án FDI, ngành dầu khí, hàng không, dịch vụ ngân hàng, các nhà máy thủy điện Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu, nhà máy điện tua bin khí Bà Rịa, nhà máy khí điện đạm Cà Mau, công nghiệp thép, ô tô, thiết bị viễn thông…

Chia sẻ về đóng góp của ngành tự động hóa trong suốt 80 năm chiều dài đất nước, với vai trò là Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam, ông Nguyễn Quân cho biết, Việt Nam đang trong giai đoạn thực hiện Nghị quyết 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, Quyết định 749/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình chuyển đổi số quốc gia, cùng với luồng gió đổi mới của Nghị quyết số 57-NQ/TW. Hội Tự động hóa Việt Nam sẽ tăng cường hỗ trợ, kết nối, chuyển giao công nghệ từ các nhà cung cấp công nghệ tiên tiến trên thế giới nhằm đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư trong lĩnh vực điều khiển, tự động hóa, đồng thời phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ để đẩy mạnh hỗ trợ các tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực tự động hóa thực hiện các dự án nghiên cứu, ứng dụng, làm chủ công nghệ và chuyển đổi số theo hướng xanh, sạch, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả thông qua các Chương trình Khoa học và công nghệ cấp quốc gia.

Hội Tự động hóa Việt Nam là một trong số các hội nghề nghiệp được thành lập đầu tiên vào năm 1994 và đã phát triển nhanh chóng, tập hợp các nhà khoa học và các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tự động hóa. Ngay từ khi được thành lập, Hội đã tích cực tham gia các hoạt động tư vấn, phản biện, giám định xã hội và hỗ trợ hội viên trong việc chuyển giao công nghệ, làm chủ công nghệ mới, giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới công nghệ, nâng cao trình độ tự động hóa sản xuất.

Bước vào kỷ nguyên công nghệ số, Hội Tự động hóa Việt Nam đã tổ chức nhiều hoạt động thúc đẩy sự phát triển công nghệ tự động hóa trong nền kinh tế số, đặc biệt khi robot và tự động hóa được xác định là công nghệ chiến lược theo quy định của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định 131/QĐ-TTg là cơ hội mới để phát triển ngành tự động hóa trong giai đoạn triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW.

Theo ông Nguyễn Quân, Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam, thời gian tới, Hội Tự động hóa Việt Nam sẽ tiếp tục hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp, hoàn thiện các nền tảng công nghệ số phục vụ dịch vụ công cho bộ máy hành chính 2 cấp của các địa phương, tư vấn cho các doanh nghiệp khoa học và công nghệ tiếp cận nguồn hỗ trợ của nhà nước thông qua các quỹ đổi mới công nghệ và tạo liên kết giữa các cơ sở đào tạo với doanh nghiệp, tiếp tục tổ chức Hội nghị khoa học và Triển lãm quốc tế về Đo lường, Điều khiển và Tự động hóa (VCCA) lần thứ 8 năm 2026. Đặc biệt, thông qua Sàn giao dịch công nghệ tự động hóa cùng với các Chi hội Robot Việt Nam, Chi hội đào tạo tự động hóa… Hội Tự động hóa sẽ tổ chức nhiều khóa đào tạo nâng cao cho kỹ sư tự động hóa, xây dựng các dự án đô thị thông minh, nghiên cứu ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong điều hành và sản xuất thông minh, tham gia nghiên cứu và thử nghiệm một số sản phẩm công nghệ chiến lược về robot và tự động hóa, triển khai thực chất và hiệu quả Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết 193/2025/NQ15 của Quốc hội và Luật Khoa học, công nghệ và Đổi mới sáng tạo 2025.

HL (TTXVN)