Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng: 'Ngọn lửa' thắp sáng nền báo chí cách mạng

Từ mái trường tranh tre nứa lá đơn sơ giữa núi rừng, lớp thế hệ nhà báo chủ lực của nền báo chí cách mạng Việt Nam đã vững vàng cầm bút, xông pha nơi tuyến đầu, dùng ngòi bút sắc bén phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.

Tất cả để chiến thắng

Năm 1949, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đang trong giai đoạn cam go, việc kiến quốc còn bộn bề, nhưng với tầm nhìn xa, trông rộng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị Tổng bộ Việt Minh mở trường đào tạo cán bộ báo chí. Ngày 4/4/1949, Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng đã khai giảng khóa đầu tiên.

Được dựng nên giữa rừng Việt Bắc, với mái lá đơn sơ, nhưng Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng được tổ chức với mô hình bài bản. Trường có Ban Giám đốc là những nhà hoạt động báo chí - cách mạng có uy tín. Nhà báo Đỗ Đức Dục là Giám đốc; nhà báo Xuân Thủy là Phó Giám đốc; nhà báo Như Phong; nhà báo, nhà thơ Tú Mỡ; nhà báo, nhà văn Đỗ Phồn là các ủy viên.

Không gian trưng bày các hoạt động của báo chí cách mạng Việt Nam tại di tích Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng.

Đặc biệt, những người thầy giảng dạy tại trường lúc ấy, phần lớn đều là các đồng chí lãnh đạo giàu kinh nghiệm về chính trị, phong phú về lý luận và thực tiễn. Trong đó, đồng chí Trường Chinh- Tổng Bí thư của Đảng, khi ấy là nhà chỉ đạo chính trị của Hội Nghiên cứu chủ nghĩa Mác ở Đông Dương, Chủ bút Báo Sự thật giảng dạy môn xã luận, bình luận; đồng chí Võ Nguyên Giáp, Đại tướng, Tổng Tư lệnh Quân đội Quốc gia và Dân quân Việt Nam, nguyên Chủ tịch Ủy ban báo chí Bắc Kỳ dạy môn phóng sự, ký sự chiến tranh; đồng chí Hoàng Quốc Việt, Bí thư Tổng bộ Việt Minh, biên tập Báo Cứu Quốc dạy môn Chính trị...

Khóa học đầu tiên tại Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng kéo dài 3 tháng. Lễ khai giảng tổ chức vào ngày 4/4/1949. Lễ bế giảng tổ chức ngày 6/7/1949. Chương trình học rút ngắn xuống 3 tháng do tình hình chiến sự và yêu cầu cụ thể của cuộc kháng chiến. Song, trong suốt quãng thời gian này, 42 học viên là những cán bộ tuyên huấn, thông tin tuyên truyền, cán bộ báo chí đang hoạt động trong kháng chiến không chỉ được học đầy đủ các nội dung từ chính trị, đường lối cách mạng, đến các kỹ năng làm báo; mà còn được những người thầy đặc biệt truyền ngọn lửa yêu nước, tinh thần dấn thân của người cầm bút.

Hai lá thư Bác Hồ viết cho Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng

Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm và đã 2 lần viết thư động viên, chia sẻ kinh nghiệm làm báo cho các học viên. Trong thư ngày 9/6/1949, Người căn dặn: “Muốn viết bài báo khá thì cần: 1. Gần gụi dân chúng, cứ ngồi trong phòng giấy mà viết thì không thể viết thiết thực. 2. Ít nhất cũng phải biết một thứ tiếng nước ngoài, để xem báo nước ngoài và học kinh nghiệm của người. 3. Khi viết xong một bài tự mình phải xem lại ba bốn lần, sửa chữa lại cho cẩn thận. Tốt hơn nữa, là đưa một vài người ít văn hóa xem và hỏi họ những câu nào, chữ nào không hiểu thì sửa lại cho dễ hiểu. 4. Luôn luôn gắng học hỏi, luôn luôn cầu tiến bộ...”

Khi nghe tin khóa học kết thúc, dù muốn đến thăm, nhưng không đến được, Bác Hồ đã gửi thư căn dặn các học viên, phải: “Học trong xã hội, học nơi công tác thực tế, học ở quần chúng. Nếu các bạn viết báo mà quần chúng hiểu, quần chúng ham đọc, quần chúng khen hay, thế là các bạn tiến bộ. Trái lại, là các bạn chưa thành công”.

Những lời căn dặn của Người mãi là kim chỉ nam của người làm báo cách mạng Việt Nam.

Khi Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng được thành lập và đi vào hoạt động, Bác viết thư chia sẻ kinh nghiệm làm báo cho các học viên... Xúc động hơn, Người không quên bày tỏ sự động viên, quan tâm tới các học viên đầu tiên của cơ sở đào tạo báo chí cách mạng trong kháng chiến chống Pháp: " Lớp này là lớp học viết báo đầu tiên, tôi mong các chú và các cô thi đua nhau học và hành cho xứng đáng là những người tiên phong trên mặt trận báo chí. Báo chí cũng phải thực hiện khẩu hiệu: Tất cả để chiến thắng!".

Giữ cho “bút sắc, lòng trong”

Ngày 22/6/1949, Tổng Bí thư Trường Chinh khi viết lưu bút cho khóa học đã đánh giá rằng, “khóa thứ nhất Trường Huỳnh Thúc Kháng này là một thí nghiệm rất hay”. Đồng thời mong muốn, từ nền móng này, báo chí cách mạng Việt Nam sẽ “thành công trong việc đào tạo cán bộ chiến đấu với quân thù bằng ngòi bút và hướng dẫn dư luận quốc dân”.

Tuy nhiên, do hoàn cảnh kháng chiến, Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng chỉ tổ chức được duy nhất một khóa học là hoàn thành sứ mệnh lịch sử và dừng hoạt động. Mặc dù vậy, những học trò của Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng đã tiếp tục trở thành những “người thầy”, truyền “lửa nghề” cho thế hệ tiếp theo.

Hội Nhà báo tỉnh Quảng Ngãi chụp ảnh lưu niệm tại Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng.

Từ ngôi trường mái lá, tranh tre giữa núi rừng Việt Bắc, 42 học viên sau khi kết thúc khóa đào tạo cấp tốc đã tỏa đi khắp các địa bàn trọng yếu của Tổ quốc. Vừa cầm bút, vừa cầm súng, các nhà báo được tôi rèn từ trường dạy làm báo đầu tiên của đất nước đã trở thành những cây bút chủ lực của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Họ là Thép Mới, Trần Kiên, Lý Thị Trung, Mai Cương, Mai Thanh Hải...

Tại địa điểm dựng trường năm xưa, Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng đã được phục dựng lại và được xếp hạng Di tích lịch sử Quốc gia vào ngày 28/3/2019. Trong không gian trưng bày của di tích có những hiện vật, tư liệu quý về khóa đào tạo làm báo năm xưa. Những mẫu giấy viết tay của những người thầy giảng dạy từ cách đây 76 năm nay đã ố vàng. Song, những lời căn dặn thiết tha của họ đến học viên của mình vẫn còn vẹn nguyên giá trị cho đến ngày nay.

Trong dòng lưu bút viết ngày 11/6/1949, đồng chí Hoàng Quốc Việt, Bí thư Tổng bộ Việt Minh, biên tập Báo Cứu Quốc đã đại diện cho các giảng viên nhắn nhủ rằng: “Muốn xây dựng những nhà máy mới, cần có những lớp thợ mới. Muốn cho dân tộc mau thấm nhuần được ý thức dân chủ mới, cần có những cây bút mới” và kỳ vọng các học viên sẽ “trở thành những nhà báo mới với tinh thần cương nghị, sáng suốt và bền bỉ...”.

Giữa không gian sống động của báo chí cách mạng, nơi hun đúc tinh thần làm báo vì dân, vì nước, Di tích Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng không chỉ là một địa danh lịch sử, mà còn nhắc nhở những người làm báo hôm nay giữ cho “bút sắc, lòng trong”, viết báo có trách nhiệm, viết để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.

Bài, ảnh: Ý THU - SA HUỲNH