Trung Quốc với mối đe dọa nhân khẩu học

Áp lực đối với hệ thống hưu trí

Trong bối cảnh dân số 1,4 tỷ người của Trung Quốc đang giảm và già đi, một phần là do chính sách "1 con" được nước này duy trì từ năm 1980 đến năm 2015, áp lực lên ngân sách lương hưu đang leo thang.

Tỷ lệ người trên 60 tuổi dự kiến đạt 23% vào năm 2030. Nguồn: Amcham China

Một trong những vấn đề lớn nhất với hệ thống lương hưu hiện tại Trung Quốc là độ tuổi nghỉ hưu theo luật định: 60 tuổi đối với nam; và 50 tuổi đối với nữ công nhân trong các doanh nghiệp, hoặc 55 tuổi đối với nữ công chức. Những giới hạn này được thiết lập vào những năm 1950 và không còn thực tế ở một quốc gia mà khoảng 12% dân số đã trên 65 tuổi.

Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc dự đoán, nhóm người từ 60 tuổi trở lên sẽ tăng từ 280 triệu lên hơn 400 triệu vào năm 2035, bằng toàn bộ tổng dân số hiện tại của Anh và Mỹ. Trong khi đó, tuổi thọ ở Trung Quốc đã tăng từ khoảng 44 tuổi vào năm 1960 lên 78 tuổi vào năm 2021, cao hơn ở Mỹ và dự kiến sẽ vượt 80 tuổi vào năm 2050.

Hiện tại, theo chế độ bảo hiểm xã hội của Trung Quốc, cứ 5 người lao động sẽ đóng góp hỗ trợ cho 1 người nghỉ hưu. Tỷ lệ này chỉ bằng một nửa so với thập kỷ trước (10 người lao động đóng góp cho một người nghỉ hưu) và đang có xu hướng giảm xuống còn 4 người lao động/1 người về hưu vào năm 2030, sau đó là 2 người lao động/1 người nghỉ hưu vào 2050.

Các nhà kinh tế và nhân khẩu học cho rằng, hệ thống hưu trí của Trung Quốc hiện nay, vốn dựa vào lực lượng lao động ngày càng thu hẹp để trả lương hưu cho số người về hưu ngày càng tăng, là không bền vững và cần cải cách.

Dữ liệu của Bộ Tài chính Trung Quốc chỉ ra, 11 trong số 31 tỉnh, thành phố của Trung Quốc đang bị thâm hụt ngân sách lương hưu. Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc dự báo, với diễn biến hiện tại, hệ thống hưu trí sẽ cạn tiền vào năm 2035.

Ông Michael Herrmann, Cố vấn cấp cao của Quỹ Phát triển Dân số Liên Hợp Quốc cho biết, hầu hết các quốc gia đều tăng tuổi nghỉ hưu để ứng phó với áp lực nhân khẩu học nhằm bảo vệ quỹ hưu trí và làm chậm quá trình suy giảm lực lượng lao động. "Đây là một công cụ chính sách tiêu chuẩn và việc thực hiện dần dần sẽ rất có ý nghĩa. Điều quan trọng là chúng ta phải thực hiện điều này một cách linh hoạt", ông nói, người lao động nên có khả năng làm việc bán thời gian hoặc làm việc tại nhà, hoặc làm việc theo dự án.

Tăng tuổi nghỉ hưu thận trọng và có lộ trình

Tuần vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội Trung Quốc đã thảo luận về dự thảo sửa đổi luật điều chỉnh độ tuổi nghỉ hưu, đánh dấu bước đi quan trọng nhằm giảm bớt áp lực kinh tế xuất phát từ tình trạng lực lượng lao động đang giảm sút. Dự luật này sẽ được công bố để lấy ý kiến đóng góp của công chúng trong những tuần tới.

Trước đó, ngày 21.7.2024, Chính phủ Trung Quốc đã công bố văn bản chính sách về chủ trương này, theo đó, tiến trình tăng tuổi nghỉ hưu sẽ được thực hiện dần dần từng bước. Thông báo này của Chính phủ Trung Quốc cho biết: "Theo nguyên tắc tham gia tự nguyện với sự linh hoạt phù hợp, chúng tôi sẽ thúc đẩy cải cách để nâng dần độ tuổi nghỉ hưu theo luật định một cách thận trọng và có lộ trình"; đồng thời nêu rõ những biện pháp cải cách được nêu trong tài liệu này dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2029.

Tuổi nghỉ hưu hiện tại đối với nam là 60, thấp hơn 5 - 6 năm so với hầu hết các nền kinh tế phát triển. Trong khi tuổi nghỉ hưu của nữ làm việc văn phòng là 55 và của nữ làm việc trong nhà máy là 50.

Trong hai năm qua, các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã tuyên bố muốn nâng tuổi nghỉ hưu, thông báo ngày 21.7.2024 sẽ là quyết định đầu tiên cho phép người lao động có thể lựa chọn tiếp tục làm việc ngay cả khi đã đến tuổi nghỉ hưu.

Ông Jin Weigang, Chủ tịch Viện Khoa học Lao động và An sinh Xã hội Trung Quốc trước đó cho biết, Trung Quốc đang cân nhắc đề xuất một "con đường tiến bộ, linh hoạt và khác biệt để nâng tuổi nghỉ hưu". "Những người gần đến tuổi nghỉ hưu có thể hoãn nghỉ hưu trong vài tháng". "Đặc điểm quan trọng nhất của cải cách này là cho phép mọi người lựa chọn thời điểm nghỉ hưu tùy theo hoàn cảnh và điều kiện của họ”, ông lưu ý.

Quốc Đạt