Trung Quốc tung 'vũ khí đất hiếm' đáp trả Mỹ

Máy móc hoạt động tại mỏ khai thác đất hiếm ở Mountain Pass, California, Mỹ. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Theo hãng thông tấn độc lập UNIAN (Ukraine) ngày 7/4, trong bối cảnh cuộc chiến thương mại leo thang giữa hai cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới, Trung Quốc dường như đã tìm ra một "vũ khí" mới đầy tiềm năng để đáp trả các đòn áp thuế từ chính quyền Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump. Thay vì những biện pháp trả đũa thuế quan thông thường, Bắc Kinh đã quyết định khai thác sức mạnh từ nguồn tài nguyên thiên nhiên then chốt mà họ đang nắm giữ: khoáng sản đất hiếm.

Động thái này được thể hiện rõ ràng qua việc Trung Quốc mở rộng việc sử dụng các khoáng sản quan trọng như một công cụ thương mại. Theo thông tin từ Bloomberg, Bắc Kinh đã chính thức áp đặt các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn đối với việc xuất khẩu bảy loại kim loại đất hiếm. Đây là một động thái được xem là trực tiếp đáp trả lại các lệnh áp thuế trả đũa mà Tổng thống Trump đã nhắm vào hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc.

Ngay sau khi thông tin này được công bố, thị trường đã có những phản ứng tức thì. Cổ phiếu của các công ty liên quan đến ngành khai thác và chế biến đất hiếm đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ. Tại Hong Kong, cổ phiếu của China Rare Earth Holdings Ltd. đã tăng tới 10%. Tập đoàn Đất hiếm phía Bắc của Trung Quốc cũng ghi nhận mức tăng ấn tượng 9,2%. Không chỉ các công ty Trung Quốc, mà ngay cả Lynas Rare Earths Ltd. của Australia, một trong những nhà sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới bên ngoài Trung Quốc, cũng chứng kiến cổ phiếu tăng 5,1%.

Vậy, tại sao động thái này của Trung Quốc lại được coi là một "vũ khí" lợi hại? Câu trả lời nằm ở vị thế thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất kim loại đất hiếm. Hiện tại, quốc gia này chiếm gần 70% tổng sản lượng kim loại đất hiếm của toàn thế giới. Các kim loại này, dù thường được nhắc đến một cách chung chung, lại đóng vai trò vô cùng quan trọng trong nhiều ngành công nghiệp công nghệ cao.

Chúng là thành phần không thể thiếu trong sản xuất ô tô điện, điện thoại thông minh, máy tính, năng lượng tái tạo (như tuabin gió), và thậm chí cả các hệ thống vũ khí hiện đại. Sự phụ thuộc của Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc từ lâu đã được coi là một lợi thế địa chính trị tiềm năng mà Bắc Kinh có thể sử dụng khi cần thiết.

Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới nhất không phải là một lệnh cấm hoàn toàn, nhưng chúng mang ý nghĩa rằng bất kỳ lô hàng nào được xuất khẩu ra nước ngoài cũng sẽ phải trải qua quá trình giám sát chặt chẽ hơn. Điều này có thể dẫn đến sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng toàn cầu và gây ra những tác động không nhỏ đến các ngành công nghiệp phụ thuộc vào các nguyên liệu này.

Các nhà phân tích tại Citic Securities Ltd. đã đưa ra nhận định trong một báo cáo rằng: "Các biện pháp kiểm soát mới có thể thắt chặt hơn nữa nguồn cung toàn cầu". Họ cũng nhấn mạnh rằng "chính sách này bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia của Trung Quốc và tăng cường giá trị chiến lược của việc đầu tư vào chuỗi ngành công nghiệp đất hiếm". Nhận định này cho thấy Trung Quốc không chỉ xem đây là một biện pháp đối phó thương mại mà còn là một phần trong chiến lược dài hạn để bảo vệ và củng cố vị thế của mình trong lĩnh vực công nghệ và an ninh quốc gia.

Điều đáng chú ý là danh sách các nguyên tố đất hiếm bị kiểm soát lần này bao gồm samari, gadolinium, terbi, dysprosi, luteti, scandi và ytri. Tuy nhiên, hai loại phổ biến nhất và có giá trị kinh tế cao nhất là neodymium và praseodymium lại không nằm trong danh sách này. Hai nguyên tố này được sử dụng rộng rãi trong sản xuất nam châm mạnh, một ứng dụng quan trọng trong nhiều thiết bị điện tử và ô tô điện.

Lý giải cho việc này, ông David Abraham, Phó Giáo sư tại Đại học Boise State ở Idaho, cho rằng: "Không giống như bảy loại đất hiếm được chọn, những loại đất hiếm này dễ tìm thấy hơn ở bên ngoài Trung Quốc, điều đó có thể khiến bất kỳ biện pháp kiểm soát nào cũng kém hiệu quả hơn". Ông Abraham cũng đưa ra giả thuyết rằng việc loại trừ neodymium và praseodymium có thể là một động thái chiến lược để bảo vệ khả năng đưa ra các biện pháp kiểm soát mạnh mẽ hơn trong tương lai nếu tình hình leo thang.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế, việc Trung Quốc sử dụng nguồn cung đất hiếm như một đòn bẩy thương mại có thể gây ra những tác động sâu rộng. Các quốc gia phụ thuộc vào nguồn cung này sẽ phải tìm kiếm các nguồn cung thay thế hoặc phát triển các công nghệ sử dụng ít hoặc không sử dụng đất hiếm. Tuy nhiên, đây là một quá trình tốn kém thời gian và đòi hỏi đầu tư lớn.

Tóm lại, động thái kiểm soát xuất khẩu một số kim loại đất hiếm của Trung Quốc là một phản ứng mạnh mẽ đối với các chính sách thương mại của chính quyền Trump. Nó không chỉ cho thấy sự quyết tâm của Bắc Kinh trong việc đối phó với áp lực từ Washington mà còn hé lộ một khía cạnh mới trong cuộc chiến thương mại, nơi các nguồn tài nguyên thiên nhiên chiến lược có thể được sử dụng như một "vũ khí" lợi hại. Tương lai của cuộc chiến thương mại này sẽ ra sao vẫn còn là một ẩn số, nhưng rõ ràng, việc Trung Quốc đưa "vũ khí" đất hiếm vào cuộc chơi đã làm cho tình hình trở nên phức tạp và khó đoán hơn bao giờ hết.

Vũ Thanh/Báo Tin tức