Trung Quốc có hệ thống AI phát hiện đầu đạn hạt nhân hàng 'fake'

Trung Quốc công bố hệ thống AI xác minh vũ khí hạt nhân thật - giả. Ảnh minh họa: US Air Force

Công nghệ này do Viện Năng lượng Nguyên tử Trung Quốc (CIAE) phát triển, được công bố trong một bài báo khoa học bình duyệt vào tháng 4. Đây được xem là cột mốc quan trọng giúp Bắc Kinh khẳng định vai trò trong các cuộc đàm phán giải trừ vũ khí đang bế tắc, đồng thời khơi lại tranh luận toàn cầu về vai trò của AI trong lĩnh vực an ninh chiến lược.

Hệ thống xác minh sử dụng một quy trình nhiều tầng kết hợp giữa vật lý hạt nhân và giao thức mật mã tương tác, giúp phân biệt đầu đạn thật - chứa uranium cấp vũ khí, với các mẫu ngụy trang bằng chì hoặc vật liệu kém nguy hiểm hơn, theo SCMP.

Dữ liệu huấn luyện AI được xây dựng từ hàng triệu mô phỏng hạt nhân Monte Carlo, giúp mạng học sâu phát hiện mô hình dòng neutron đặc trưng của vũ khí hạt nhân thật.

Đáng chú ý, công nghệ này vẫn đảm bảo bí mật quốc phòng khi không cho phép AI tiếp cận trực tiếp thiết kế đầu đạn, nhờ lớp tường polyetylen có 400 lỗ cản hình học nhưng cho phép truyền tín hiệu bức xạ.

Theo nhóm nghiên cứu, nếu tiến hành nhiều vòng kiểm tra ngẫu nhiên giữa bên thanh tra và quốc gia sở hữu vũ khí, khả năng đánh lừa hệ thống gần như bằng không. Điểm cốt lõi nằm ở việc xác thực khả năng phản ứng dây chuyền - “linh hồn” của vũ khí hạt nhân mà không cần tiết lộ bất kỳ chi tiết kỹ thuật nào.

Tuy nhiên, trở ngại lớn nhất hiện nay là thuyết phục giới chức quân đội Trung Quốc tin rằng hệ thống không làm rò rỉ bí mật công nghệ, và thuyết phục các quốc gia hoài nghi, đặc biệt là Mỹ, từ bỏ các phương pháp kiểm tra từ thời Chiến tranh Lạnh.

Trong báo cáo, CIAE thẳng thắn thừa nhận: “Do tính chất tuyệt mật của vũ khí hạt nhân, các dữ liệu cụ thể không thể công bố”. Điều này phản ánh sự căng thẳng cố hữu giữa yêu cầu minh bạch khoa học và bảo mật quốc phòng.

Các phương án xác minh hiện nay, vốn dựa trên rào chắn thông tin do các phòng thí nghiệm quốc gia Anh, Mỹ và Nga phát triển, thường chỉ đưa ra kết quả “đúng/sai” nhưng lại tiềm ẩn rủi ro bị cài mã độc hoặc khai thác lỗ hổng công nghệ.

Từ thực tế đó, CIAE đề xuất cách tiếp cận mới: phần mềm AI phải được cả hai bên cùng lập trình, huấn luyện và “niêm phong” trước khi bắt đầu quy trình kiểm tra.

Thông tin về công nghệ này được công bố trong bối cảnh lo ngại toàn cầu gia tăng về việc AI hóa lĩnh vực quân sự. Dù Mỹ và Trung Quốc đều cam kết không sử dụng AI trong việc ra quyết định khai hỏa hạt nhân, sự xuất hiện của các hệ thống phòng thủ tự động như "Vòm Vàng" mà chính quyền Trump đề xuất sẽ khó tránh khỏi sự tham gia của AI để phản ứng nhanh toàn cầu.

Viện CIAE - đơn vị trực thuộc Tập đoàn Hạt nhân Quốc gia Trung Quốc (CNNC) hiện là trung tâm đầu não trong nghiên cứu vũ khí hạt nhân nước này. Nhà vật lý Yu Min, người được mệnh danh là “cha đẻ bom hydro Trung Quốc”, cũng từng làm việc tại đây và có đóng góp to lớn vào việc thu nhỏ kho vũ khí chiến lược của Bắc Kinh.

Phương Linh