Trong xung đột Nga-Ukraine, chiến lược đa cực của Thủ tướng Ấn Độ thắng lớn

Theo chuyên gia Derek Grossman, trong mọi cuộc khủng hoảng, luôn có người được lợi. Và trong chiến dịch quân sự của Nga vào Ukraine, người được lợi chính là Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi (giữa) cùng với Ngoại trưởng Jaishankar và Cố vấn An ninh quốc gia Ajit Doval tại Nhật Bản, tháng 5/2022. (Nguồn: PMO)

Khi Mỹ "quay xe"

Cả Mỹ, Nga và Trung Quốc đang ráo riết dụ dỗ Ấn Độ từ chối lợi thế chiến lược đối với các đối thủ của họ. Thủ tướng Modi sẽ tận dụng đà này để xây dựng vai trò siêu cường độc lập cho Ấn Độ, đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang hệ thống quốc tế đa cực và cuối cùng củng cố vị thế mới của Ấn Độ với ghế ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

Không thể phủ nhận rằng Mỹ là đối tác chiến lược quan trọng nhất của Ấn Độ. Hai bên tiến hành thượng đỉnh thường niên và ký kết nhiều thỏa thuận an ninh đột phá từ năm 2018.

Cả hai đều là thành viên của Bộ tứ (Quad), cùng với Nhật Bản và Australia. Ấn Độ tham gia Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (IPEF). Với tư cách là hai nền dân chủ lớn nhất thế giới, Mỹ và Ấn Độ đã chuyển các giá trị chung (và lợi ích chiến lược trong việc kiềm chế Trung Quốc) thành duy trì trật tự quốc tế tự do dựa trên luật lệ.

Tuy nhiên, khi Nga triển khai chiến dịch quân sự tại Ukraine, Ấn Độ quyết định theo đuổi chính sách siêu thực dụng để bảo vệ trên hết lợi ích quốc gia, nhất là sự phụ thuộc sâu sắc vào Nga về thiết bị quân sự.

Không như nhiều nước phương Tây, New Delhi từ chối lên án động thái của Moscow. Chiến lược của Thủ tướng Modi ban đầu có thể gây tổn hại cho quan hệ với Washington. Tổng thống Joe Biden đã mô tả thái độ của Ấn Độ là “có phần lung lay”, các quan chức Mỹ cũng có các phát biểu cảnh báo và gây sức ép tới Ấn Độ.

Mặc dù vậy, đến giữa tháng 4/2022, sau Đối thoại 2+2 ở Washington D.C, chính quyền Tổng thống Biden đã thay đổi đáng kể quan điểm của mình.

Sau cuộc họp, rõ ràng là ông chủ Nhà Trắng đã chấp nhận lập trường của Thủ tướng Modi. Bản tin của Mỹ cho biết hai nhà lãnh đạo sẽ tiếp tục "tham vấn chặt chẽ" về Nga, không có dấu hiệu cho thấy Washington sẵn sàng thực hiện bất kỳ hành động nào chống lại New Delhi.

Ngoài ra, Ấn Độ không phải lên án Nga hoặc đưa ra bất kỳ nhượng bộ nào khác. Các tuyên bố sau đó của Nhà Trắng cho thấy rằng Washington sẽ không thúc ép New Delhi thêm nữa.

Tháng 4/2022, Ngoại trưởng Antony Blinken tuyên bố: "Ấn Độ phải đưa ra quyết định về cách tiếp cận thách thức này". Nhưng tới tháng 5/2022, phát biểu tại Tokyo, Tổng thống Biden “cam kết đưa quan hệ đối tác Mỹ-Ấn trở thành mối quan hệ thân thiết nhất mà chúng ta có trên Trái đất" bất chấp những khác biệt liên quan đến Nga.

Hưởng lợi từ Nga

Đối với Nga, Ấn Độ duy trì quan hệ chặt chẽ bằng cách liên tục bỏ phiếu trắng tại Liên hợp quốc. Nga và Ấn Độ có quan hệ đối tác lâu dài từ thời Chiến tranh lạnh. New Delhi luôn đánh giá cao sự hỗ trợ của Moscow, đặc biệt là tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, nơi quy chế lãnh thổ của Jammu và Kashmir thường xuyên được đưa ra.

Ấn Độ cũng có một lịch sử lâu dài trong việc tận dụng quan hệ đối tác với Nga để chống lại đối thủ không đội trời chung khác là Trung Quốc. Trong nhiều thập kỷ, Ấn Độ đã mua vũ khí của Nga. Theo một ước tính gần đây, khoảng 85% khí tài quân sự của Ấn Độ là mua của Nga.

Vào tháng 5/2022, chính quyền Tổng thống Biden được cho là đang xem xét tài trợ quân sự 500 triệu USD cho Ấn Độ để loại bỏ các thiết bị do Nga sản xuất. Cho đến nay, Washington cũng đã xem lại việc thực thi Đạo luật Chống lại đối thủ của Mỹ thông qua trừng phạt (CAATSA) đối với việc New Delhi mua hệ thống tên lửa đất đối không S-400 của Moscow.

Ấn Độ còn hưởng lợi hơn nữa từ việc giảm giá dầu và than của Nga kể từ khi chiến tranh bùng nổ. Để cảm ơn sự ủng hộ của Ấn Độ ở Liên hợp quốc, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã đến thăm Ấn Độ vào tháng 4, tuyên bố “sẵn sàng cung cấp bất kỳ hàng hóa nào mà Ấn Độ muốn mua”.

Và với các cuộc thảo luận liên tục của Thủ tướng Modi với Tổng thống Putin, ông Lavrov thậm chí còn nêu ra khả năng Ấn Độ đóng vai trò trung gian trong xung đột Nga-Ukraine, điều này sẽ đưa Ấn Độ vào một vị trí rất nổi bật trên trường thế giới.

Tổng thống Nga Vladimir Putin, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Thượng đỉnh G20 ở Osaka, Nhật Bản ngày 28/6/2019. (Nguồn: AFP)

Khéo léo với Trung Quốc

Trung Quốc ngay lập tức chớp lấy cơ hội can dự với Ấn Độ khi lập trường trung lập của Ấn Độ mâu thuẫn với chính sách của Mỹ. Vào tháng 3/2022, Ngoại trưởng Vương Nghị là quan chức cấp cao đầu tiên của Trung Quốc kể từ năm 2019 đến thăm Ấn Độ.

Trước chuyến thăm, Thời báo Hoàn cầu đưa ra một giọng điệu hòa giải bất thường, viết: “Trung Quốc và Ấn Độ chia sẻ lợi ích chung trên nhiều mặt. Ví dụ, phương Tây gần đây đã chĩa mũi dùi vào Ấn Độ vì được cho là đang cân nhắc mua dầu của Nga với giá chiết khấu. Nhưng đó là quyền chính đáng của Ấn Độ”.

Tuy nhiên, Ấn Độ không ngả theo Trung Quốc bởi những lợi ích từ Mỹ khi giữ quan điểm trung lập. Sau chuyến thăm của ông Vương Nghị, Ngoại trưởng Ấn Độ Jaishankar đã tuyên bố hùng hồn Mỹ hoàn toàn có thể phân biệt được thái độ của Ấn Độ và Trung Quốc đối với chiến sự ở Ukraine.

Thay vì đồng ý với lập trường công khai thân Nga của Bắc Kinh, New Delhi quyết định đi trước trong quan hệ với Trung Quốc với việc tham gia diễn đàn BRICS, cùng với Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi.

Chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine chắc chắn đã mang lại lợi ích cho Ấn Độ khi các cường quốc đang cạnh tranh gay gắt hơn để lôi kéo New Delhi. Ấn Độ cũng đã ngăn cản chính sách của Nga làm hỏng quan hệ đối tác với các đối tác quan trọng ở châu Âu và Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Những xu hướng này, nếu được duy trì, sẽ góp phần đưa Ấn Độ vươn lên vị thế cường quốc và chuyển hệ thống toàn cầu theo hướng đa cực hơn nữa. Điều có thể làm chệch hướng thành công của New Delhi là sự leo thang nghiêm trọng trong xung đột Nga-Ukraine, mà cuối cùng có thể buộc Ấn Độ phải chọn phe trong các cường quốc.

Vươn lên vị thế cường quốc

Ngoài 3 cường quốc, Ấn Độ cũng chiến thắng trong tranh luận với các nước chủ chốt ở châu Âu và Thái Bình Dương. Thủ tướng Anh Boris Johnson đã đến New Delhi vào tháng 4/2022 và nhận xét là "quan hệ Nga-Ấn đã nổi tiếng về mặt lịch sử và (hành động của New Delhi) sẽ không thay đổi điều đó".

Thủ tướng Modi cũng được chào đón tại Đức, Đan Mạch và Pháp và vẫn nằm trong danh sách khách mời tham gia nhóm G7 vào cuối tháng 6/2022 tại Bavaria Alps.

Tại Thượng đỉnh Bộ tứ vào tháng trước, Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio và tân Thủ tướng Australia Anthony Albanese cũng chấp nhận quan điểm của Ấn Độ về Ukraine.

Khi được hỏi về Ấn Độ, Thủ tướng Kishida nhận xét: “Mỗi quốc gia có những diễn biến lịch sử cũng như hoàn cảnh địa lý riêng. Ngay cả giữa các quốc gia cùng chí hướng, các quan điểm có thể không hoàn toàn đồng thuận. Đó là điều đương nhiên thôi”.

Còn ông Albanese hào hứng nói rằng, quan hệ song phương Australia-Ấn Độ “chưa bao giờ gần gũi hơn”, bất chấp “những quan điểm mạnh mẽ ” trao đổi về Nga tại Thượng đỉnh Bộ tứ.

Những diễn biến này sẽ giúp đưa Ấn Độ vươn lên vị thế cường quốc và chuyển hệ thống toàn cầu theo hướng đa cực hơn nữa.

Hồng Phúc