Trò chơi chứng khoán nguy hiểm của chính quyền Trump

Sau một giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ nhờ chiến thắng của Tổng thống Donald Trump trong cuộc đua vào Nhà Trắng, thị trường chứng khoán Mỹ gần đây liên tục đổ dốc. Lý do cho sự đảo chiều này là những lo ngại xoay quanh chính sách thuế khó lường của Washington, điều này có thể làm gián đoạn quá trình "hạ cánh mềm" của nền kinh tế Mỹ.

Một số chuyên gia kinh tế nhận định, sự giảm sút của thị trường chứng khoán có thể chỉ là khởi đầu của một chuỗi phản ứng dây chuyền, gây thiệt hại lớn hơn trong tương lai. Nhà kinh tế Gabriel Chododrow Reich từ Đại học Harvard ước tính rằng nếu các yếu tố khác không thay đổi, mức giảm 20% của thị trường chứng khoán Mỹ trong năm 2025 có thể khiến tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ giảm tới nửa điểm phần trăm trong năm nay.

Theo The Economist, chính quyền Trump tỏ ra khá thờ ơ với tình trạng cổ phiếu giảm. "Tôi có thể nói với các quý vị rằng sự điều chỉnh của thị trường là lành mạnh và bình thường", Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent nói với báo giới ngày 16/3/2025.

So với mức cao kỷ lục hồi tháng 2, chỉ số S&P 500 đã giảm 8%, một phần do chính sách thuế. Tuy nhiên, sự giảm sút này càng trở nên nghiêm trọng hơn trong mắt các nhà đầu tư khi họ cảm thấy chính quyền không thực sự lo ngại, dấy lên lo ngại rằng các chính sách thuế có thể sẽ tiếp tục gây tổn hại cho thị trường.

Trò chơi nguy hiểm

Khi thị trường tăng vọt và công nghệ giúp hoạt động đầu tư trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết, dân Mỹ đã đổ xô vào cổ phiếu. Tính đến cuối năm ngoái, giá trị cổ phiếu của những doanh nghiệp niêm yết được các hộ gia đình và tổ chức phi lợi nhuận nắm giữ là 38.000 tỷ USD.

Trong suốt 6 năm qua, giá trị cổ phần của các tổ chức này đã tăng mạnh, đạt mức tăng 128%. Giá trị cổ phần hiện cao gấp 1,7 lần thu nhập khả dụng của hộ gia đình Mỹ, và cao hơn gấp đôi mức bình quân trong lịch sử. Do đó, đà giảm mạnh của thị trường chứng khoán sẽ có ảnh hưởng sâu rộng đến nền kinh tế và chính trị của Mỹ.

Một trong những nguy cơ lớn nhất là sự tạo ra một vòng xoáy tiêu cực kéo theo sự sụt giảm của thị trường chứng khoán và nền kinh tế. Theo một khảo sát của Đại học Michigan, niềm tin của người tiêu dùng Mỹ trong tháng 3 đã rơi xuống mức thấp nhất trong gần hai năm rưỡi qua, điều này gây áp lực lên giá cổ phiếu.

Dưới tác động của Hiệu ứng của cải (còn gọi là Hiệu ứng tài sản), bản thân giá cổ phiếu giảm sẽ gây sức ép lên bảng cân đối kế toán của các hộ gia đình và kéo theo đó là chi tiêu của họ bị cắt giảm. Một nghiên cứu năm 2019 với sự tham gia của Giáo sư Reich cho thấy cứ mỗi USD tài sản tăng sẽ thúc đẩy chi tiêu của người tiêu dùng thêm 3 cent.

Tuy nhiên, theo tập đoàn dịch vụ thẻ thanh toán Visa, mức ảnh hưởng này đã tăng mạnh trong những năm gần đây, thậm chí có thể lên tới 24 cent. Ngay cả khi sử dụng ước tính thấp hơn về hiệu ứng tài sản, mức giảm 4.500 tỷ USD trong giá trị thị trường chứng khoán kể từ đỉnh gần đây của chỉ số S&P 500 sẽ tạo ra hàng tỷ USD chi tiêu tiêu dùng bị thất thoát trong năm nay.

Không giống bất động sản, vốn là loại tài sản lớn nhất được các hộ gia đình Mỹ sở hữu, cổ phiếu có thể được quan sát liên tục theo thời gian thực, dẫn đến việc những sự thay đổi về tâm lý có thể ngay lập tức ảnh hưởng đến thói quen mua sắm. Hiện, có hơn 25 triệu người Mỹ sở hữu tài khoản trên Robinhood - một trong các ứng dụng giao dịch chứng khoán phổ biến nhất.

Những nhà đầu tư chấp nhận rủi ro cao đặc biệt dễ bị tổn thương trước hoàn cảnh hiện tại, vì đã vay quá mức khi thị trường tăng vọt. Interactive Brokers - một công ty môi giới chứng khoán, liên tục ghi nhận sự phổ biến của các khoản vay ký quỹ mà nhà đầu tư sử dụng để mua cổ phiếu. Cuối năm ngoái, khách hàng của nơi này đã rút 54 tỷ USD cho các mục đích như vậy, tăng gần một phần ba so với một năm trước đó.

Ảnh hưởng tới nền chính trị

Không chỉ mức độ tham gia của dân Mỹ vào thị trường chứng khoán quan trọng, mà cả bức tranh chính trị chia rẽ của đất nước cũng góp phần thay đổi việc ai là người chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi sự sụt giảm và cách các nhà đầu tư cảm nhận về nó.

David Zavarelli - một chuyên gia tư vấn tài chính tại Milford, Connecticut, cho biết các khách hàng thiên tả của ông quan tâm nhiều hơn đến sự suy thoái của thị trường so với những người thiên hữu. "Đây là lần đầu tiên tôi gặp phải điều này trong 18 năm kinh doanh", ông nói.

Trong khi đó, Brian Schmehil - chuyên gia tại Công ty quản lý tài sản The Mather Group, nói: "Tôi thấy phản ứng của khách hàng bị ảnh hưởng nhiều bởi lá phiếu của họ hơn là mức độ rủi ro mà họ chấp nhận".

Sự phân hóa này được phản ánh rõ trong dữ liệu về lòng tin của người tiêu dùng, không chỉ giảm đều mà còn phân chia rõ rệt theo đường lối đảng phái so với trước đây. Kể từ cuộc bầu cử, những người ủng hộ đảng Dân chủ đã trở nên cực kỳ ảm đạm về nền kinh tế, trong khi những người theo đảng Cộng hòa vẫn lạc quan.

Sự thay đổi trong cơ cấu cử tri cũng ảnh hưởng đến mức độ chịu tác động của các nhóm dân số khác nhau. Những người Mỹ kiếm được ít hơn 50.000 USD/năm hiện có nhiều khả năng là thành viên Cộng hòa hơn là thành viên đảng Dân chủ. Trong khi đó, những cử tri làm việc công sở và có trình độ học vấn cao trong những năm gần đây lại chuyển sang phía Đảng Dân chủ.

Tuy nhiên, tài sản trên thị trường chứng khoán Mỹ lại chủ yếu nằm trong tay nhóm có thu nhập cao: 87% cổ phiếu và quỹ tương hỗ thuộc sở hữu của nhóm 20% người giàu nhất, so với chỉ 57% tổng tài sản bất động sản. Nếu 10 hoặc 20 năm trước, một đợt bán tháo trên thị trường chứng khoán sẽ gây thiệt hại lớn cho những người ủng hộ đảng Cộng hòa thì nay những người theo đảng Dân chủ mới là nhóm bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

Tài sản trên thị trường chứng khoán Mỹ lại chủ yếu nằm trong tay nhóm có thu nhập cao

Điều này có thể phần nào lý giải cho thái độ thờ ơ của chính quyền Trump. Với những cử tri có thu nhập thấp, việc thị trường chứng khoán giảm có thể được coi là chấp nhận được nếu đổi lại họ đạt được các mục tiêu khác, như khôi phục ngành sản xuất - điều mà ông Trump hứa sẽ thực hiện thông qua các chính sách thuế. Vấn đề là việc làm phật lòng những người Mỹ giàu có hơn sẽ gây ra hậu quả, ngay cả khi hậu quả chính trị không nghiêm trọng bằng.

Kể từ cuối năm 2019, chi tiêu tiêu dùng của nhóm 20% giàu nhất Mỹ đã tăng hơn một nửa, trong khi chi tiêu của phần còn lại chỉ tăng 20%. Thật vậy, trong năm qua, nhóm giàu nhất này đã chiếm gần như toàn bộ mức tăng trưởng trong chi tiêu tiêu dùng. Nếu các thành viên của nhóm này thấy màu đỏ bao phủ tài khoản Robinhood của mình thì toàn bộ đất nước, gồm cả đảng Cộng hòa, có thể sẽ phải chịu một cú sốc khó chịu.

Bảo Quân