Trí tuệ nhân tạo với báo chí - Chuyện từ giải thưởng Pulitzer 2024

Trí tuệ nhân tạo: Công cụ bí mật đằng sau các tác phẩm đoạt giải Pulitzer

Lần đầu tiên trong lịch sử, hai tác giả đoạt giải báo chí Pulitzer đã công khai tiết lộ việc sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ trong quá trình phát triển các bài báo đoạt giải của mình. Điều này đánh dấu cột mốc quan trọng, cho thấy AI được công nhận là trợ thủ đắc lực cho các nhà báo trong việc thu thập dữ liệu, phân tích thông tin, đáp ứng nhu cầu thông tin nhanh chóng và có độ chính xác cao.

Cụ thể, vào ngày 6/5, 15 tác phẩm báo chí đã được trao giải báo chí danh giá Pulitzer. Trong đó, “Mất tích ở Chicago” là loạt bài giành giải Pulitzer 2024 cho hạng mục đưa tin địa phương. Loạt bài này vạch trần những thất bại của Sở Cảnh sát Chicago (CPD) về các cuộc điều tra phụ nữ da đen mất tích hoặc bị sát hại. Được xuất bản bởi các tổ chức báo chí phi lợi nhuận City Bureau và Invisible Institute, loạt bài đã được thực hiện trong nhiều năm với sự trợ giúp đắc lực của công cụ học máy có tên Judy.

Giám đốc dữ liệu Trina Reynolds-Tyler tại Invisible Institute, người cùng đoạt giải Pulitzer với phóng viên Sarah Conway của City Bureau, cho biết: “Chúng tôi đã sử dụng công nghệ học máy để phân tích văn bản trong hồ sơ của cảnh sát, đặc biệt là các loại tài liệu có chứa những câu chuyện bên trong”.

Reynolds-Tyler bắt đầu phát triển Judy từ năm 2021 như một phần của dự án tại Invisible Institute nhằm xử lý hàng nghìn hồ sơ về hành vi sai trái của CPD. Các hồ sơ kéo dài từ năm 2011 đến năm 2015 và được dùng để tạo dữ liệu đào tạo cho Judy.

Kết quả, Judy đã đưa ra được 54 cáo buộc về hành vi sai trái của cảnh sát liên quan đến những người mất tích trong khoảng thời gian 4 năm đó, cũng như nỗi đau của những gia đình có người thân mất tích những năm gần đây. Judy chứng tỏ những trường hợp này là một phần lịch sử thất bại mang tính hệ thống của CPD.

“Chúng tôi đã sử dụng học máy để phân tích văn bản trong hồ sơ hành vi sai trái của cảnh sát, đặc biệt là các loại tài liệu có nội dung tường thuật bên trong”, Reynolds - Tyler nói.

Về hạng mục Báo chí quốc tế, bài báo tháng 12/2023 của New York Times (NYT) đã đoạt giải Pulitzer về cuộc chiến ở Gaza. Nhóm đã huấn luyện một công cụ có thể xác định các miệng hố do bom 907 kg để lại - một trong những loại bom lớn nhất trong kho vũ khí Israel.

Một số hố bom từ cuộc không kích của Israel được nhìn thấy trong ảnh vệ tinh chụp ngày 1/11/2023, theo phân tích ảnh vệ tinh do tờ New York Times thực hiện cho thấy. Ảnh vệ tinh: Maxar

NYT sử dụng công cụ này để xem xét hình ảnh vệ tinh và xác nhận hàng trăm quả bom đó đã được quân đội Israel thả xuống miền nam Gaza, đặc biệt là ở những khu vực được đánh dấu an toàn cho dân thường.

Phóng viên Ishaan Jhaveri của nhóm chuyên về các phương pháp báo cáo tính toán cho biết: “Có nhiều công cụ AI về cơ bản chỉ là công cụ có khả năng nhận dạng mẫu mạnh mẽ”. Anh giải thích rằng nếu bạn cần tìm hiểu lượng tài liệu khổng lồ cho một dự án điều tra, bạn có thể nhờ thuật toán AI trợ giúp. Trong trường hợp này, AI đã giúp tìm kiếm và xác định miệng hố bom từ các bức ảnh chụp trên không.

Kết quả, nhóm điều tra phát hiện ra rằng vào ngày 17/11/2023, đã có hơn 200 miệng hố bom 907 kg ở miền nam Gaza. NYT lưu ý: “Có khả năng số bom này thực tế đã được sử dụng nhiều hơn những gì ghi lại trong báo cáo của chúng tôi”.

“Chúng tôi sử dụng AI một cách hiệu quả vì đây là loại nhiệm vụ tốn quá nhiều thời gian nếu làm thủ công, gây ảnh hưởng đến công việc điều tra khác”, Jhaveri nói.

Những ví dụ này nhấn mạnh vai trò tích cực và mang tính xây dựng của AI trong báo chí điều tra, chứng minh tiềm năng của nó trong việc nâng cao chiều sâu và phạm vi đưa tin.

Trí tuệ nhân tạo: Cơ hội mới cho báo chí

Những tác phẩm giành giải Pulitzer 2024 đã chứng minh rằng AI có thể hỗ trợ các nhà báo trong việc phân tích dữ liệu và phát hiện những xu hướng mới trong thông tin, từ đó giúp báo chí phát triển nhanh chóng và hiệu quả hơn. Đây là bằng chứng cho thấy AI đang dần trở thành một công cụ quan trọng trong ngành báo chí, mang lại những cơ hội to lớn để nâng cao chất lượng nội dung và tối ưu hóa quy trình làm việc.

Huy chương vàng Pulitzer. Ảnh: Pulitzer

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ rệt, việc áp dụng AI trong báo chí cũng kéo theo không ít thách thức, đặc biệt là về mặt đạo đức. Việc AI có thể thay thế một số công việc sáng tạo của nhà báo, hay khả năng lan truyền thông tin sai lệch nếu không được kiểm soát chặt chẽ, là những vấn đề cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Sự phát triển của công nghệ này đòi hỏi một khung pháp lý và các quy định nghiêm ngặt để bảo vệ chất lượng thông tin và đảm bảo tính minh bạch.

Tương lai của ngành báo chí không chỉ là sự kết hợp giữa công nghệ và con người, mà còn là sự cân bằng giữa hiệu quả của AI và các giá trị trong việc truyền tải thông tin. Dù công nghệ có thể giúp nâng cao năng suất và chất lượng, nhưng vai trò của nhà báo trong việc kiểm tra, sáng tạo và đánh giá thông tin vẫn rất quan trọng. Chỉ khi kết hợp được giữa công nghệ và trí tuệ con người, báo chí mới có thể phát triển bền vững và đáp ứng tốt nhất nhu cầu của độc giả.

Hoài Phương