Trạm nghiên cứu bí mật của Mỹ trong băng tuyết Greenland

Đó là giai đoạn bùng nổ căng thẳng Chiến tranh Lạnh giữa Washington và Moscow. Theo lệnh cấp trên, Robert Weiss mới 26 tuổi đã miễn cưỡng rời Bệnh viện Bellevue ở New York đến một vùng xa xôi của Greenland. Nhiệm vụ của anh là làm bác sĩ tại Trại Thế kỷ (Century Camp). Giờ đây, vị bác sĩ ngày nào đã trở thành Tiến sĩ Robert Weiss tại Đại học Yale. Ông không biết về các kế hoạch đầy tham vọng của Lầu Năm Góc cho đến khi thông tin được giải mật.

Robert Weiss đã sống gần 1 năm trong khu phức hợp vận hành bằng năng lượng hạt nhân với nhiệm vụ tuyệt mật là che giấu các điểm phóng tên lửa ở khu vực vốn gần với nước Nga. Bây giờ, Weiss thấy cần phải chia sẻ những ký ức của mình sau khi bạn bè ông truyền tay nhau một bài đăng trên blog xuất bản vào tháng 11-2024, trong đó có hình ảnh mới tuyệt đẹp về Trại Thế kỷ do các nhà khoa học NASA chụp được khi khảo sát trên không về lớp băng của Greenland. Đó là hình ảnh được chụp bằng công nghệ lập bản đồ radar tinh vi. Góc nhìn từ trên cao cho thấy dấu vết vác công trình chìm trong băng và cuộc sống mà chỉ một số ít người như Weiss mới có thể mô tả chi tiết. Đáng nói, ngoài yếu tố biến đổi khí hậu, một số tàn tích của công trình vẫn có khả năng gây hại cho môi trường xung quanh.

Lối vào hầm chính của Trại Thế kỷ, một cơ sở nghiên cứu của Mỹ đặt dưới lớp băng trên đảo Greenland

Thành phố trong băng

Việc xây dựng một “thành phố trong băng” như Trại Thế kỷ là kỳ tích kỹ thuật chưa từng có, khi mà các trạm nghiên cứu vùng cực ngày nay thường được xây dựng trên đỉnh băng thay vì khoét rỗng lớp bên dưới. Những cỗ máy hạng nặng đào sâu vào lớp băng tạo ra một mạng lưới gồm khoảng 20 đường hầm. Các tòa nhà đúc sẵn được dựng lên trong các hang động ngầm, có chỗ ngủ, nhà vệ sinh, phòng thí nghiệm, nhà ăn, phòng giặt ủi, phòng tập thể dục. Một lò phản ứng hạt nhân được lắp đặt bên dưới bề mặt, cung cấp năng lượng cho khu phức hợp. Trại Thế kỷ cần khoảng 30.000l mỗi ngày và nó được lấy từ một cái giếng đào trong băng. Tương tự như vậy, nước thải được bơm qua một lỗ lớn trên lớp băng.

Cuộc sống dưới lớp băng không khắc nghiệt như Weiss lo sợ ban đầu mà ngược lại khá ấm áp và khô ráo. Hầu hết gần 200 cư dân của Trại Thế kỷ đều ở độ tuổi từ 20 - 45 nên rất hiếm các trường hợp cần cấp cứu y tế lớn. Công việc cũng không nhiều áp lực, Weiss dành thời gian rảnh rỗi để nghiên cứu sách y khoa, chơi cờ vua và uống rượu. Ông nói rằng đồ ăn ở đó thật tuyệt vời. Tại Trại Thế kỷ, các sĩ quan có thể lưu trú tới 6 tháng, trong khi những người lính chỉ được 4 tháng. Nhưng dù mọi người sinh hoạt khá tiện nghi, bác sĩ Weiss nhận ra rằng sự cô lập đã gây tổn hại về mặt tâm lý cho một số người. Theo cuốn sách xuất bản năm 2021 có tựa đề “Trại Thế kỷ: Câu chuyện chưa kể về căn cứ quân sự bí mật ở Bắc Cực của Mỹ dưới lớp băng Greenland” do các nhà sử học người Đan Mạch Kristian H. Nielsen và Henry Nielsen chấp bút, chỉ có một người phụ nữ đặt chân đến đó, đó là một bác sĩ người Đan Mạch.

Trại Thế kỷ hoạt động liên tục từ năm 1960 đến năm 1964, sau đó chỉ hoạt động vào mùa hè cho đến khi đóng cửa vào năm 1967. Nhiệm vụ công khai của trạm là nghiên cứu khoa học về khả năng sinh sống lâu dài của con người trên băng. Nhưng đằng sau sự phô trương và tuyên truyền của Chiến tranh Lạnh, Trại Thế kỷ đã trở thành cơ sở thử nghiệm cho nhiệm vụ bí mật được gọi là dự án Iceworm.

Cuộc sống bí mật của Trại Thế kỷ thời Chiến tranh Lạnh được cho là khá tiện nghi

Dự án tuyệt mật

Kế hoạch táo bạo này lên ý tưởng tạo ra một mạng lưới các điểm phóng tên lửa được kết nối bằng hệ thống đường hầm dưới băng Bắc Cực có khả năng tiếp cận các mục tiêu ở Nga với độ chính xác cao. Greenland là một lãnh thổ tự trị thuộc Vương quốc Đan Mạch, luôn hấp dẫn về mặt chiến lược đối với Mỹ. Mục tiêu của dự án là cuối cùng sẽ bao phủ một khu vực rộng 135.000km2 với khả năng triển khai khoảng 600 tên lửa. Dự án Iceworm dùng một tuyến đường sắt ngầm để di chuyển tên lửa dưới lớp băng nhằm tránh sự giám sát của Nga. Nhưng nỗ lực này không thành công vì không thể xây dựng một loại đường sắt đủ sức chịu được tải trọng lớn trong môi trường như vậy.

Iceworm chỉ được công chúng biết đến vào năm 1997, khi Viện Quan hệ quốc tế Đan Mạch có được tài liệu đã giải mật của Mỹ liên quan đến nghiên cứu lớn hơn về vai trò của Greenland trong Chiến tranh Lạnh. Chưa có quả tên lửa nào được đưa đến vùng hoang vu phủ đầy tuyết của Trại Thế kỷ, mặc dù tên lửa hạt nhân đã được cất giữ tại Căn cứ Không quân Thule (tiền đồn quân sự của Mỹ nằm ở rìa Tây Bắc của Greenland). Khả năng tài liệu liên quan đến dự án Iceworm vẫn được Mỹ phân loại là tối mật hoặc đang chờ giải mật. Nỗ lực và chi phí để duy trì mạng lưới đường hầm dài hàng dặm dưới lớp băng là yếu tố quyết định trong quyết định đóng cửa Trại Thế kỷ vào năm 1967. Tiến sĩ Weiss cho biết, ông không nghe thấy gì về dự án Iceworm trong thời gian làm việc tại Trại Thế kỷ. “Tôi không biết về bất kỳ tên lửa hay thứ hạt nhân nào được giải mật sau này, nhưng chúng tôi được thông báo rằng, người ta muốn chạy tàu điện ngầm dưới mặt băng” - ông Weiss nói.

Tiến sĩ Robert sống tại Trại Thế kỷ khoảng 1 năm, từ 1962-1963

Di sản của Trại Thế kỷ

Di sản khoa học của Trại Thế kỷ cũng tồn tại lâu dài, đặc biệt là đối với nghiên cứu khí hậu. Trong suốt 7 năm, các nhà khoa học ở Trại Thế kỷ đã khoan lõi băng đầu tiên, ghi lại toàn bộ độ dày của lớp băng với độ sâu 1.390m, bao gồm một số trầm tích từ mặt đất bên dưới. Tương tự như cách các vòng cây tiết lộ điều kiện khí hậu của những năm trước, từ lõi băng, các nhà khoa học có thể phân biệt được những biến đổi hàng năm của tuyết và băng, các đồng vị oxy có trong các bong bóng khí có thể được sử dụng làm chỉ báo nhiệt độ. Lõi băng đầu tiên đó đã đưa chúng ta đến với con đường tìm hiểu về khí hậu cổ đại của Trái đất.

Một điều thú vị là một phần mẫu lõi băng được trích xuất từ Trại Thế ky gần 50 năm trước cho thấy tàn tích thực vật hóa thạch như mẩu cành cây, lá, rêu trong trầm tích. Đó là bằng chứng trực tiếp đầu tiên cho thấy khoảng 400.000 năm trước, phần lớn Greenland không có băng và nhiệt độ tương tự nhiệt độ mà thế giới đang tiến tới hiện nay. Nghiên cứu này đã lật ngược các giả định trước đây rằng hầu hết các tảng băng của Greenland đã bị đóng băng trong hàng triệu năm. Cùng với đó, gần 100 bài báo khoa học đã được các nhà khoa học công bố dựa trên các nghiên cứu được thực hiện tại Trạm Thế kỷ. Nhiều năm sau khi Trại Thế kỷ đóng cửa, một dự án đã được thực hiện nhằm tìm hiểu xem chất thải sinh học, hóa học, phóng xạ cùng các mảnh vụn vật lý còn sót lại ở khu vực này có nguy cơ bị phơi bày khi khí hậu ấm lên hay không.

Quân đội Mỹ đã tháo dỡ lò phản ứng hạt nhân cung cấp năng lượng cho Trại Thế kỷ, nhưng nước thải phóng xạ đã được thải vào một khoang trong lớp băng. Ngoài ra, nước thải do cư dân trong trại thải ra vẫn còn trong băng. Theo dự đoán, địa điểm này sẽ không bị tan chảy trước năm 2100, nhưng điều đó có thể thay đổi nếu Thỏa thuận chung Paris nhằm hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức dưới 2 độ C không được thông qua.

Yến Chi