Trái phiếu xanh, chứng chỉ carbon: Khuyến khích đầu tư bằng công cụ thuế

Chứng chỉ giảm phát thải, tín chỉ carbon… vẫn là các khái niệm còn khá lạ lẫm tại Việt Nam. Ảnh: Shutterstock

Thúc đẩy bằng công cụ thuế

Tại Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân đang lấy ý kiến góp ý, các khoản thu nhập của cá nhân từ tiền lãi và chuyển nhượng trái phiếu xanh, chứng chỉ giảm phát thải, tín chỉ carbon được đưa vào nhóm “miễn thuế”.

Cụ thể, Dự thảo bổ sung quy định miễn thuế thu nhập cá nhân đối với các khoản thu nhập, gồm thu nhập từ chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải, chuyển nhượng tín chỉ carbon lần đầu sau khi phát hành của cá nhân được cấp chứng chỉ giảm phát thải, tín chỉ carbon; thu nhập từ tiền lãi từ trái phiếu xanh; thu nhập từ chuyển nhượng trái phiếu xanh lần đầu sau khi phát hành.

Theo cơ quan soạn thảo, đề xuất trên nhằm thể chế hóa các chủ trương định hướng của Đảng và Nhà nước về phát triển nông nghiệp, nông thôn, tăng cường sự bao phủ của hệ thống an sinh xã hội và thúc đẩy tăng trưởng xanh và phát triển bền vững; giao Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành để phù hợp với thực tiễn phát sinh.

Không riêng tại Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân, Dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp - từng được Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến hồi tháng 11/2024 (nhưng chưa trình Quốc hội) - cũng đề cập nội dung này. Theo đó, danh sách các khoản thu nhập được miễn thuế đề xuất bổ sung các khoản thu nhập như thu nhập từ tiền lãi từ trái phiếu xanh, thu nhập từ chuyển nhượng trái phiếu xanh.

Các năm gần đây, nhiều quốc gia trên thế giới cũng xây dựng và đưa vào triển khai các chính sách nhằm thúc đẩy thị trường chứng chỉ giảm phát thải, tín chỉ carbon, trái phiếu xanh nhằm thúc đẩy hoạt động bảo vệ môi trường thông qua việc giảm phát thải, nâng cao nhận thức của cộng đồng xã hội về giảm phát thải khí nhà kính…

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, một số nước như Thái Lan, Malaysia, Trung Quốc... cũng có quy định miễn thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng chứng chỉ giảm phát thải. Một số quốc gia khác như Mexico, Ấn Độ, Mỹ áp dụng nhiều chính sách ưu đãi về thuế thu nhập để thúc đẩy thị trường trái phiếu xanh. Tại Mỹ, thu nhập từ trái phiếu xanh do chính quyền địa phương phát hành được miễn thuế thu nhập. Hay Thái Lan có chính sách miễn, giảm thuế đối với thu nhập từ chuyển nhượng tín chỉ carbon.

Tại Việt Nam, phát triển thị trường tín chỉ carbon cũng được xác định là giải pháp quan trọng để thực hiện các mục tiêu về bảo vệ môi trường. Luật Bảo vệ môi trường số 72/2020/QH14 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2022 đã chỉ ra các quy định về tín chỉ carbon, cơ chế trao đổi, chuyển nhượng tín chỉ carbon và đề ra chủ trương Nhà nước cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ để khuyến khích phát triển.

Còn nhiều nút thắt

Kể từ sau Hội nghị Thượng định lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) đến nay, Việt Nam đang tích cực, chủ động triển khai một cách bài bản các cam kết quốc tế, hướng đến mục tiêu đưa mức phát thải ròng về “0” vào năm 2025. Tuy vậy, các thị trường như chứng chỉ giảm phát thải, tín chỉ carbon hay các chứng chỉ năng lượng tái tạo (xác nhận một lượng điện năng nhất định được sản xuất từ nguồn năng lượng tái tạo)… vẫn là những khái niệm còn khá lạ lẫm.

Mới đây, tại Hội nghị Đối thoại về chính sách, thủ tục hành chính thuế và hải quan năm 2024, câu chuyện về cách xác định thuế suất thuế nhà thầu đối với I-Rec (loại chứng chỉ năng lượng khá phổ biến trên thế giới hiện nay) được một doanh nghiệp bất động sản khu công nghiệp tại tỉnh Vĩnh Phúc đặt ra. Theo kế toán trưởng của doanh nghiệp này, công ty gặp vướng mắc bởi chưa thể xác định chứng chỉ I-Rec thuộc loại hàng hóa, dịch vụ hay kinh doanh khác. Phía Tổng cục Thuế cũng chưa thể trả lời được câu hỏi này tại Hội nghị.

Không chỉ đối với những sản phẩm rất mới trên, ngay thị trường trái phiếu xanh cũng có những nút thắt chưa được gỡ. Theo Nghị định 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2022 hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Bộ Tài nguyên và Môi trường được giao làm đầu mối, cùng các bộ, ngành xây dựng Danh mục phân loại xanh, trình Chính phủ ban hành trước ngày 31/12/2022. Tuy nhiên, tới nay bộ tiêu chí này vẫn chưa được ban hành.

Theo ông Tạ Đức Bình, Nghiên cứu viên cao cấp Viện Chiến lược và Chính sách tài nguyên môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường), có những lý do khiến việc xây dựng danh mục xanh gặp nhiều khó khăn hơn khi tiến hành. Ngoài việc ban hành danh mục để xác nhận dự án xanh, danh mục phân loại xanh còn là cơ sở để dự án có thể nhận được những ưu đãi, hỗ trợ từ nhiều nước về tín dụng xanh. Điều này đã đặt ra những yêu cầu khắt khe hơn về việc xác nhận và cũng khiến cho danh mục gặp nhiều khó khăn hơn khi tiến hành.

Dù vậy, sự chậm trễ này đang khiến nhiều nhà đầu tư, tổ chức phát hành gặp khó khăn. Giá trị các lô trái phiếu xanh được phát hành trong 11 tháng năm 2024 mới chỉ chiếm 2% tổng giá trị trái phiếu, khiêm tốn hơn nhiều nếu so sánh với một số thị trường trong khu vực.

Theo ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch Công ty cổ phần FiinGroup, các ưu đãi về thuế được đề cập tại Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân và Dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp có thể góp phần khuyến khích hoạt động đầu tư vào lĩnh vực này. Tuy nhiên, danh mục phân loại xanh cùng khung pháp lý cho các sản phẩm mới này vẫn là những nút thắt cần sớm giải để khơi thông thị trường.

Thống kê của FiinRatings cho thấy, thị trường giai đoạn 2018 - 2023 đã ghi nhận 18 lô trái phiếu xanh tại Việt Nam. Tính trong 11 tháng năm 2024, có 4 giao dịch trái phiếu xanh được phát hành bởi BIDV, Vietcombank, Công ty cổ phần Đầu tư Phát triển Đa quốc gia (IDI) và Công ty TNHH Nước sạch Hòa Bình - Xuân Mai, với tổng giá trị đạt 6.785 tỷ đồng. Các lô trái phiếu xanh này đều tuân thủ chuẩn quốc tế, bao gồm bộ nguyên tắc trái phiếu xanh của ICMA và được xác nhận độc lập bởi các tổ chức xếp hạng tín nhiệm.

Thanh Thủy