TP.HCM - Đồng Nai dồn lực khởi động loạt dự án đường sắt xuyên vùng

Trong bức tranh tổng thể phát triển hạ tầng vùng Đông Nam Bộ, hệ thống đường sắt được xem là mạch máu kết nối các trung tâm kinh tế lớn, khu công nghiệp và cảng biển trọng điểm. Giữa TP.HCM và Đồng Nai, hai đầu mối giao thương năng động của vùng cũng đã và đang nghiên cứu triển khai hàng loạt tuyến đường sắt đô thị và quốc gia, mở ra triển vọng hình thành trục đường sắt liên vùng hiện đại, đồng bộ, tạo nền tảng cho giao thông xanh, bền vững.

TP.HCM thời gian qua đã vận hành tốt tuyến metro số 1.

Theo quy hoạch mạng lưới đường sắt hiện có 7 tuyến kết nối giữa TP.HCM và Đồng Nai, gồm 3 tuyến đường sắt đô thị và 4 tuyến quốc gia. Đây là các tuyến huyết mạch không chỉ phục vụ nhu cầu đi lại của người dân mà còn đóng vai trò vận chuyển hàng hóa từ khu công nghiệp về cảng biển, từ đó kết nối chuỗi logistics của toàn vùng.

Trong đó, đáng chú ý nhất là tuyến Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), dự án đầu tiên đưa vào vận hành trong khu vực. Theo UBND TP.HCM, tuyến metro này đã đi vào khai thác từ cuối năm 2024, trung bình phục vụ hơn 52.000 lượt hành khách mỗi ngày, từng bước hình thành thói quen di chuyển bằng phương tiện công cộng hiện đại.

Không dừng lại ở đó, TP.HCM đang chuẩn bị đầu tư tuyến metro Suối Tiên - Thủ Dầu Một, đồng thời phối hợp với Đồng Nai kéo dài tuyến Metro số 1 từ ga Suối Tiên đến Trung tâm hành chính mới tỉnh Đồng Nai và sân bay Long Thành, tổng chiều dài 38,5km, theo hình thức đối tác công - tư (PPP). UBND Đồng Nai đã giao liên danh DonaCoop - VinaCapital lập hồ sơ đề xuất dự án, bước đầu hình thành trục metro xuyên vùng đầu tiên của cả nước.

Cùng với Metro số 1, nhiều tuyến đường sắt khác đang được hai địa phương phối hợp triển khai theo hướng đồng bộ và liên vùng.

Tuyến Thủ Thiêm - Long Thành, được xem là "xương sống" kết nối hai sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất và Long Thành, đang được đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu. Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã chỉ đạo tại Văn bản 8886/VPCP-CN ngày 19/9/2025, yêu cầu TP.HCM và Đồng Nai phối hợp cập nhật tuyến này vào quy hoạch đường sắt đô thị, thay vì đường sắt quốc gia, nhằm đẩy nhanh tiến trình đầu tư.

Hiện đang có kế hoạch kéo dài tuyến metro số 1 từ TP.HCM đến Đồng Nai.

Hiện Tập đoàn Thaco đang nghiên cứu phương án đầu tư tuyến Bến Thành - Thủ Thiêm - Long Thành theo hình thức PPP. Hai địa phương thống nhất giao TP.HCM là cơ quan có thẩm quyền triển khai, đồng thời rà soát, cập nhật quy hoạch tỉnh và thành phố bảo đảm tính thống nhất.

Bên cạnh đó, tuyến Metro số 6 (Tân Sơn Nhất - Thủ Đức) cũng được ưu tiên triển khai sớm. Tuyến này không chỉ kết nối với Metro số 1 mà còn liên thông với tuyến Thủ Thiêm - Long Thành tại ga Phú Hữu, tạo hành lang vận tải hành khách xuyên tâm TP.HCM và Đồng Nai.

Không chỉ phục vụ hành khách, mạng lưới đường sắt giữa hai địa phương còn hướng đến mục tiêu vận tải hàng hóa quy mô lớn. Trong đó, dự án đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu (đoạn An Bình - Cái Mép) đã hoàn thành báo cáo nghiên cứu tiền khả thi và dự kiến trình Quốc hội xem xét chủ trương đầu tư vào đầu năm 2026.

Cùng thời điểm, Tổng công ty Becamex IDC cũng đang đề xuất nghiên cứu tuyến Bàu Bàng - Cái Mép, kết nối các khu công nghiệp Bình Dương cũ nay là TP.HCM - Đồng Nai với hệ thống cảng Cái Mép - Thị Vải. Dự án này khi hoàn thành sẽ hình thành hành lang vận tải hàng hóa chiến lược của toàn vùng Đông Nam Bộ, giảm áp lực cho hệ thống đường bộ và rút ngắn thời gian vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu.

Hai địa phương cũng thống nhất phối hợp kiến nghị Chính phủ sớm đầu tư tuyến Dĩ An - Lộc Ninh và Biên Hòa - Vũng Tàu, nhằm hoàn thiện kết nối mạng lưới đường sắt quốc gia trong vùng.

Một điểm đáng chú ý là các dự án đường sắt liên vùng thường đi qua ranh giới hành chính của nhiều địa phương, đòi hỏi sự thống nhất trong quy hoạch và thẩm quyền đầu tư. Để đảm bảo tiến độ, TP.HCM và Đồng Nai đã thống nhất nguyên tắc dự án nào đi qua địa bàn nào nhiều hơn thì địa phương đó làm cơ quan chủ quản. Đồng thời, địa phương còn lại sẽ chịu trách nhiệm bồi thường, hỗ trợ tái định cư phần diện tích trên địa bàn mình.

Các địa phương đều quan tâm đến công tác GPMB cho các dự án kết nối liên vùng.

Điển hình như dự án kéo dài tuyến Metro số 1 đến Đồng Nai, dù có đoạn dài khoảng 1,1km nằm trên địa bàn TP.HCM, nhưng hai bên đã thống nhất giao Đồng Nai làm cơ quan có thẩm quyền triển khai dự án, còn TP.HCM chịu trách nhiệm giải phóng mặt bằng bằng nguồn vốn ngân sách thành phố.

Ngoài ra, hai địa phương cũng phối hợp chặt chẽ với Bộ Xây dựng trong việc điều chỉnh quy hoạch mạng lưới đường sắt giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến 2050, bảo đảm phù hợp định hướng phát triển đô thị, sân bay, cảng biển và khu công nghiệp trọng điểm.

Tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam cũng sẽ đi qua Đồng Nai và TP.HCM.

Theo định hướng, đến năm 2030 - 2035, mạng lưới đường sắt TP.HCM - Đồng Nai sẽ không chỉ phục vụ giao thông nội vùng mà còn kết nối trực tiếp với đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, tạo nên hệ thống vận tải khép kín, đa phương thức.

UBND TP.HCM hiện đang chuẩn bị mặt bằng tái định cư cho tuyến đường sắt tốc độ cao đoạn đi qua địa bàn thành phố, phấn đấu bàn giao cho chủ đầu tư trong năm 2026. Khi các tuyến metro, đường sắt đô thị và đường sắt quốc gia cùng vận hành, hệ thống giao thông vùng Đông Nam Bộ sẽ chuyển mình mạnh mẽ hướng tới giao thông công cộng hiện đại, giảm phát thải và phát triển bền vững.

Từ những bước đi cụ thể giữa TP.HCM và Đồng Nai, có thể thấy rõ quyết tâm hình thành một mạng lưới đường sắt liên vùng thống nhất, phục vụ phát triển đô thị, công nghiệp và logistics. Hạ tầng đường sắt không chỉ là công trình giao thông, mà còn là hành lang kinh tế động lực, mở đường cho tăng trưởng xanh, kết nối vùng Đông Nam Bộ với cả nước và thế giới.

Minh Tuệ