Tổng quan thị trường xuất bản toàn cầu 5 năm qua

Doanh thu và xu hướng xuất bản toàn cầu 2018-2023

• Xuất bản toàn cầu đạt doanh thu khoảng 356 tỷ USD vào năm 2022.

• Xu hướng ngày càng phổ biến phương thức POD (print on demand), tức chỉ in sách sau khi nhận được đơn đặt hàng.

• Bối cảnh xuất bản và hành vi đọc của độc giả đã yêu cầu cần xuất bản nội dung nhanh chóng hơn và trong thời gian quay vòng ít hơn. Điều này sẽ giúp tiết kiệm đáng kể về thời gian và tiền bạc.

• Số lượng tác giả độc lập và tự xuất bản đang tăng lên đáng kể (các tác giả tự do quyết định khi nào ra mắt sách và cách thức xuất bản; tác phẩm gốc sẽ không bị sửa đổi bởi các biên tập viên. Các tác giả không cần công ty, chỉ cần đăng ký ISBN với tư cách cá nhân là có thể tự xuất bản…)

Top 5 quốc gia có doanh thu từ ngành xuất bản lớn nhất thế giới

1. Anh (doanh thu năm 2021 là 11,8 tỷ euro, tăng trưởng 8,4%)

2. Đức (doanh thu năm 2021 là 10,1 tỷ euro, tăng trưởng 6,7%)

3. Hà Lan (doanh thu năm 2021 là 8,7 tỷ euro, tăng trưởng 4,3%)

4. Mỹ (doanh thu năm 2021 là 8,4 tỷ euro, tăng trưởng 16,9%)

5. Pháp (doanh thu năm 2021 là 5,6 tỷ euro, tăng trưởng 23,7%)

(trích The Bookseller ngày 19/10/2022)

Các tập đoàn xuất bản có doanh thu lớn nhất thế thới, tính theo đơn vị tỷ đôla Mỹ. Nguồn: Statista.com.

Trong danh sách 50 tập đoàn xuất bản có doanh thu lớn nhất thế giới tổng kết năm 2022, chỉ có các nhà xuất bản từ Nhật Bản và Trung Quốc thuộc châu Á có tên trong danh sách: Phoenix Publishing & Media (xếp thứ 10, doanh thu năm 2022 là 1,6 tỷ USD); Shueisha (xếp thứ 11, doanh thu năm 2021 là 1.542 triệu euro ); Kondasha (xếp thứ 15, doanh thu năm 2021 là 1.310 triệu euro)….

Xuất bản tại Mỹ và Anh

• Theo thống kê về xuất bản của worldatlats, trong năm 2015, doanh số thị trường xuất bản Mỹ đạt 27,8 tỷ USD, gần bằng tổng doanh số của 9 thị trường xuất bản trong Top 10 thế giới. Tổng số sách tiêu thụ đạt gần 2 tỷ bản.

Tuy có xu hướng giảm đều trong giai đoạn 5 năm 2014-2018, năm 2018, ngành xuất bản Mỹ vẫn đạt doanh số 25,82 tỷ USD, tổng số sách tiêu thụ đạt gần 2,71 tỷ bản. Trong đó, doanh thu từ sách thương mại đạt 16,19 tỷ USD, tăng 1.5% so với năm 2017. Kể từ năm 2014 đến nay, doanh thu từ sách thương mại tại Mỹ đã tăng khoảng 760 triệu USD. Năm 2018 đánh dấu năm thứ hai liên tiếp doanh số bán sách qua các kênh bán lẻ trực tuyến cao hơn so với các kênh bán lẻ truyền thống, đạt lần lượt là 8,03 tỷ USD và 6,9 tỷ USD.

• Trong nửa đầu năm 2023, doanh thu từ sách thiếu nhi và sách trẻ giảm 15,2%, sách cho người trưởng thành tăng 5,9% so với cùng kỳ năm 2022.

• Năm 2018 audiobook (sách nói) của Mỹ vẫn tăng trưởng cao nhất, 940 triệu USD với 44.685 tựa sách nói được xuất bản, tăng trưởng doanh thu 28,7% so với năm 2017 và tăng trưởng doanh thu 181,8% trong 5 năm qua (2014 - 2018). Khảo sát của Hiệp hội Xuất bản Âm thanh Mỹ cho thấy năm 2018 thì 44% người Mỹ trưởng thành nghe ít nhất 01 cuốn sách nói/năm.

• Audiobook cũng tăng trưởng mạnh trong báo cáo của Hội xuất bản Anh, doanh thu từ audiobook tăng 49% trong năm 2018 đạt 69 triệu bảng. Doanh số sách điện tử tiếp tục tăng (tăng 3%) so với mức giảm doanh số đến từ sách giấy (5%).

• Trong nửa đầu năm 2023, doanh thu sách ebook giảm 1,3% so với cùng kỳ năm 2022.

• Năm 2018, tốc độ tăng trưởng của việc tự xuất bản tại Mỹ tăng 300%.

Xuất bản tại Nhật Bản

• Ngành xuất bản Nhật Bản luôn khẳng định vị thế hàng đầu tại châu Á. Là một thị trường lâu đời, phát triển tập trung có định hướng, Nhật Bản đưa ảnh hưởng của manga, comic ra toàn thế giới.

• Có khoảng 3.361 nhà xuất bản (NXB) tại Nhật. Nhà bán buôn: có chưa đến 40 nhà, vai trò của họ là phân phối thương mại ấn phẩm. Họ cũng cung cấp và phân tích thông tin hỗ trợ các hiệu sách trong việc trưng bày kinh doanh sách (Paju Book City tại Hàn Quốc)

• Hiệu sách: Có khoảng hơn 13.500 hiệu sách

• Quỹ Nhật Bản hỗ trợ dịch thuật hoặc xuất bản các tác phẩm về các chủ đề: nhân văn, khoa học xã hội và nghệ thuật, xuất bản sách giới thiệu văn hóa Nhật Bản bằng tiếng nước ngoài

• Năm 2018, ngành đã xuất bản được 71.661 đầu sách mới, 2.821 đầu tạp chí lần lượt tăng 1,9% và 2,6%, tổng số sách và tạp chí đang được lưu thông trên thị trường lần lượt là 942 triệu cuốn và 1,835 tỷ cuốn. Số lượng sách bán được là 572 triệu cuốn, tương đương doanh thu là 7 tỷ USD, tăng 2,3% và lợi nhuận đạt được tăng 36,3% so với cùng kì năm 2017. Số lượng tạp chí bán được là 1,06 tỷ cuốn, tương đương doanh số là 5,9 tỷ USD, tăng 9,4% và lợi nhuận đạt được tăng 43,7% so với cùng kì năm 2017.

• E-comic chiếm 89% tổng số đầu sách điện tử được bán ra tại Nhật trong năm 2022 (nguồn: Hiệp hội Xuất bản Nhật Bản). Comics chiếm 41.,5% trên tổng số sách in và sách điện tử được bán năm 2022 (nguồn: Nippon.com).

Xuất bản tại khu vực Đông Nam Á

1. Indonesia

- Có trên 3.000 NXB.

- Năm 2014 tổng số đầu sách mới được xuất bản là 44.327 đầu sách, gần gấp đôi số đầu sách mới được xuất bản năm 2012. Sau khi trở thành GOH 2015, 1.500 đầu sách Indonesia đã được bán bản quyền ra các ngôn ngữ khác, các tác giả trở thành tác giả quốc tế. Nhiệm vụ mới của Ủy ban sách quốc gia là phải bán được nhiều bản quyền ra thế giới

- Chính phủ có Quỹ cho việc dịch sách Indonesia ra các ngôn ngữ khác và có những khoản ngân quỹ tài trợ cho việc đưa các tác giả ra nước ngoài diễn thuyết.

2. Malaysia

- Có 33 triệu dân, doanh thu ngành là 240 triệu USD. Theo tiêu chuẩn của UNESCO, GDP của ngành xuất bản phải chiếm 0,1% cả nước (30.000 đầu sách được xuất bản) nhưng thực tế tại Malaysia chỉ đạt con số 18.000.

- Có 400 NXB.

- Tỷ lệ đọc: Năm 2010 là 8 cuốn/người/năm; năm 2014 là 15 cuốn/người/năm

- Năm 2020, Kuala Lumpur tổ chức 2.000 sự kiện từ 21/4, phục vụ chiến lược là Thủ đô sách Thế giới. Phát triển thư viện điện tử (sân bay, trường học, thư viện, điểm công cộng)

Năm 2003 thị trường xuất bản của Khối Asean chỉ đứng vị trí thứ 10 trên thế giới nhưng đã nỗ lực vươn lên vị trí thứ 7 năm 2013, và dự kiến vị trí thứ 5 năm 2020, sau thị trường xuất bản Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ.

Xuất bản tại Việt Nam

Năm 2023, doanh thu toàn ngành Xuất bản ước đạt 99.700 tỷ đồng (giảm 2% so với năm 2022), tổng số tiền nộp ngân sách nhà nước ước đạt 3.378 tỷ đồng (giảm 8% so với năm 2022); số xuất bản phẩm in là: 33.000 xuất bản phẩm với 450 triệu bản (giảm 11% về xuất bản phẩm và giảm 23% về bản so với cùng kỳ năm 2022).

Trong đó có 5 NXB có doanh thu đạt trên 100 tỷ đồng, gồm: NXB Giáo dục Việt Nam đạt 2.654,4 tỷ đồng, đạt 114% so với năm 2022; NXB Kim Đồng 400 tỷ đồng đạt 81% so với năm 2022, NXB Tài nguyên - Môi trường và Bản đồ Việt Nam đạt 182 tỷ đồng, NXB Trẻ đạt 158,1 tỷ đồng, NXB Chính trị Quốc gia, Sự thật 103,65 tỷ đồng (94% so với 2022).

Tôi thấy rõ rằng vị trí của xuất bản còn khá khiêm tốn. Vấn đề vẫn nằm ở tam giác 2 chân: Doanh thu - Lợi nhuận - Vị thế. Rõ ràng khi doanh thu lớn và có lợi nhuận cao thì sẽ đóng thuế nhiều, góp phần cho ngân sách quốc gia, trong khi doanh thu hiện nay của cả ngành xuất bản chúng ta chưa bằng một doanh nghiệp cỡ tầm trung của cả nước, chưa nói đến tầm khu vực và thế giới!

Trên thực tế, hoạt động xuất bản không chỉ có nhiệm vụ bảo tồn và truyền bá các giá trị văn hóa tinh thần nhằm nâng cao dân trí, phát triển văn hóa, xây dựng nền tảng tư tưởng, thế giới quan, nhân sinh quan; xây dựng đạo đức, lối sống và phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam; góp phần đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước; vừa khẳng định, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc, mà còn là hoạt động kinh doanh phát triển kinh tế, góp phần vào sự phát triển kinh tế chung của Việt Nam trong những năm gần đây.

TS Nguyễn Mạnh Hùng

Ảnh: stirworld