Tính bản địa từ xơ mướp, lá chít đến trà Shan tuyết: Khởi nghiệp xanh cần chiến lược và bản lĩnh

Các quầy hàng trưng bày sản phẩm dự thi trưng bày tại không gian sự kiện.

Tại vòng bán kết khu vực Hà Nội Cuộc thi Dự án ý tưởng Khởi nghiệp Xanh 2025, hơn 20 dự án đã mang đến những câu chuyện khởi nghiệp từ những nguyên liệu, vật liệu dân dã. Điểm nổi bật là nhiều dự án không chỉ tạo ra sản phẩm, mà còn khai thác giá trị văn hóa, bản sắc địa phương để nâng tầm nông sản.

Khi bản địa thành lợi thế

Doanh nghiệp xã hội Rừng Hạnh Phúc của Nguyễn Trường Sinh giới thiệu mô hình Vườn-Ao-Chuồng-Rừng dược liệu du lịch (VACRDL) trên 2ha. Du khách có thể tham quan, thu hoạch nông sản, học tiếng Thái, tìm hiểu lễ hội. Lợi nhuận từ nông sản sạch, dược liệu và dịch vụ du lịch được tái đầu tư 51% cho trồng rừng, bảo tồn văn hóa.

Từ Phú Thọ, chị Xa Thị Nga (người Mường) mang tới dự án “Trồng và chế biến xơ mướp thành đồ gia dụng”. Xuất phát từ trăn trở khi nhiều phụ nữ địa phương phải xa quê làm công nhân, chị Nga đã tìm hướng đi từ cây mướp trâu, loài cây vừa làm rau, vừa làm thuốc. Xơ mướp được chị chế biến thành sản phẩm thay thế nhựa như bông tắm, cọ rửa, dép, túi… góp phần bảo vệ môi trường.

Sản phẩm tranh vẽ trên xơ mướp, một trong những tác phẩm gây ấn tượng tại cuộc thi.

Green Thạch từ Lạng Sơn lại khai thác giá trị cây thạch đen có chỉ dẫn địa lý. Sau thất bại vì phụ thuộc thị trường Trung Quốc, dự án đã đa dạng hóa sản phẩm, cho ra đời trà túi lọc, nước giải khát, nước súc miệng và xây dựng chân dung khách hàng cụ thể cho từng phân khúc như nhà thuốc, siêu thị tiện lợi, người chơi thể thao.

Khởi nghiệp xanh không chỉ gắn với nông sản, mà còn hướng đến chăm sóc sức khỏe. Nhóm sinh viên Vũ Thị Thu Nhàn, Nguyễn Thực Đáng, Nguyễn Thị Nga từ Hải Phòng đã nghiên cứu, sản xuất băng gạc và chế phẩm chăm sóc vết thương từ thảo dược như nhọ nồi, ngải cứu-vốn có tác dụng cầm máu, kháng khuẩn. Dự án nhắm tới thị trường chăm sóc vết thương trị giá 300 triệu USD, trong khi phân khúc băng gạc thảo dược vẫn bỏ ngỏ.

Dự án EnzymeSang của Đỗ Thị Trang và Nguyễn Thị Hà Trang khai thác giá trị enzyme từ trái cây, hướng đến chuỗi sinh kế nông nghiệp. Giám khảo Hoàng Sơn Công gợi ý liên kết trực tiếp với nhà vườn để tận dụng nguồn bưởi non bị bỏ đi, giảm chi phí và tạo lợi thế cạnh tranh.

Ở lĩnh vực dược liệu, dự án Chavigreen thảo dược xanh cho mái tóc Việt của Đào Văn Khoa chọn ngách chăm sóc tóc cho mẹ và bé. Các giám khảo đánh giá đây là thị trường tiềm năng nhưng cảnh báo rủi ro nếu không mở rộng phân khúc.

Dự án “Nghệ sành-ủ lên men chum sành” được lọt vào vòng chung kết cuộc thi.

Trong khi đó, dự án “Nghệ sành-ủ lên men chum sành” của nhóm Nguyễn Trọng Hùng, Nguyễn Thu Lành tập trung phát triển sản phẩm từ nghệ, dành cho phụ nữ sau sinh, người có vấn đề về tiêu hóa, dạ dày. Giám khảo Đàm Quang Thắng đánh giá nhóm đã xác định phân khúc rõ ràng, còn giám khảo Hoàng Sơn Công nhấn mạnh tính khoa học và sự khác biệt khi kết hợp nghệ với tiêu đen Phú Quốc, cùng cách ủ truyền thống bằng chum sành-chi tiết giúp tạo câu chuyện sản phẩm hấp dẫn trên thị trường.

Sau hai ngày thi 27/9 và 28/9 với nhiều cung bậc cảm xúc, từ hơn 20 dự án tranh tài ở vòng bán kết khu vực phía bắc, Ban Tổ chức đã chọn ra 8 ý tưởng, dự án xuất sắc bước tiếp vào Vòng chung kết Cuộc thi Dự án Khởi nghiệp Xanh lần thứ 11 năm 2025.

Ở bảng A có 2 dự án: “Cocosoil – Đất lành từ vỏ dừa xanh” của nhóm Nguyễn Hoàng Dũng và Nguyễn Hương Giang (Hà Nội); “Mô hình Rừng hạnh phúc” của Nguyễn Trường Sinh (Hà Nội).

Bảng B có 6 dự án: “Bột dưỡng sinh thuận Việt” của nhóm Trương Thị Hải Thuận, Phạm Thị Thúy, Phạm Thị Tuyến (Hà Nội); “Nghệ sành-ủ lên men chum sành” của vợ chồng Nguyễn Trọng Hùng và Nguyễn Thu Lành (Hà Nội); “Lươn Lưu Gia-Tái sinh tài nguyên bản địa, kiến tạo sinh kế xanh” của Nguyễn Văn Lưu (Ninh Bình); “RiTi-Phát triển sinh kế bền vững từ hành trình khôi phục giống cúc cổ hữu cơ” của nhóm Hoàng Minh Thành, Lê Hùng Vỹ, Đặng Thành Luân (Ninh Bình); “Trồng và chế biến xơ mướp thành đồ gia dụng thay thế sản phẩm nhựa độc hại” của Xa Thị Nga (Phú Thọ); “Trà cánh hạc Bạch Vân – Trà sinh thái gắn với du lịch cộng đồng” của nhóm Bùi Thị Mai, Nguyễn Thị Sáng (Thái Nguyên).

Từ hơn 20 dự án tranh tài ở vòng bán kết khu vực phía bắc, Ban Tổ chức đã chọn ra 8 ý tưởng, dự án xuất sắc bước tiếp vào Vòng chung kết Cuộc thi Dự án Khởi nghiệp Xanh lần thứ 11 năm 2025.

Trong số đó, Hà Nội có 4 dự án, Ninh Bình 2 dự án, các tỉnh Phú Thọ và Thái Nguyên mỗi tỉnh 1 dự án.

Như vậy, kết thúc ba vòng bán kết trên toàn quốc, Cuộc thi Dự án Khởi nghiệp Xanh lần thứ 11/2025 đã chọn được 36 ý tưởng, dự án xuất sắc góp mặt tại Vòng chung kết, dự kiến tổ chức cuối tháng 10/2025.

Cần hơn bản địa: Khoa học và thị trường

Ông Đàm Quang Thắng, Chủ tịch Hội đồng cố vấn khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia, thành viên Ban giám khảo nhận định: “Điểm nổi bật là các nhóm đã xác định rõ thị trường, từ đó biến vấn đề thành giải pháp, sản phẩm cụ thể. Nhiều sản phẩm xuất phát từ nguyên liệu quen thuộc nhưng được nâng tầm thành sản phẩm giá trị cao hơn. Các đội thi đã biết áp dụng công nghệ, xây dựng mô hình kinh doanh bài bản, tạo lợi thế cạnh tranh rõ rệt”.

Theo ông, khác biệt của năm nay là các dự án chú trọng khai thác tài nguyên bản địa, qua đó gia tăng việc làm, thu nhập, quảng bá rộng rãi hơn. Đây là tư duy phát triển phù hợp xu thế và nhu cầu xã hội.

Ông Đàm Quang Thắng, Chủ tịch Hội đồng cố vấn khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia, thành viên Ban giám khảo nhận xét về phần thi các thí sinh.

Ban giám khảo đã đưa ra 7 nhóm tiêu chí để đánh giá, gồm: ý tưởng sản phẩm, phát triển sản phẩm, đội ngũ khởi nghiệp, tính khả thi, mô hình kinh doanh, lợi thế cạnh tranh và tác động xã hội.

Ông nhấn mạnh: “Nhiều bạn trẻ ở địa phương cho rằng chỉ cần đáp ứng nhu cầu người dùng tại chỗ là đủ. Nhưng khi bước vào thị trường lớn hơn, các bạn phải có bài toán và giải pháp phù hợp. Đó là thách thức nhưng cũng là cơ hội để khẳng định mình”.

Những phần tranh tài ở vòng bán kết bảng B cho thấy: Ý tưởng hay chưa đủ. Khởi nghiệp xanh muốn bền vững cần chiến lược kinh doanh chặt chẽ, bằng chứng khoa học và năng lực quản trị. Nếu chỉ dừng ở tính bản địa, độc đáo mà thiếu tính thị trường, dự án khó đi xa và khó bắt kịp xu hướng phát triển hiện nay.

THANH TRÀ