Tìm hiểu lịch sử khẩn hoang và định cư thời Nguyễn

Cuốn “Lịch sử khai khẩn Cao nguyên An Khê, 1864-1888”. (Ảnh: Omega Plus Books)

An Khê là địa danh thuộc tỉnh Gia Lai ngày nay, là nơi từng có nhiều phát hiện khảo cổ giá trị, chứng minh rằng đây là cái nôi cổ xưa nhất của loài người. Từ năm 2014 đến nay, các nhà khoa học khảo cổ cũng đã phát hiện ra cả một quần thể di tích Sơ kỳ đồ Đá cũ, được xác định là niên đại khởi đầu của toàn bộ tiến trình lịch sử đất nước. Khảo cổ học cũng đồng thời phát hiện hàng loạt các di tích, “công xưởng” thuộc thời Hậu kỳ đồ Đá mới cách ngày nay từ 3.000 đến 4.000 năm, ở nhiều nơi thuộc địa bàn thị xã An Khê và các huyện Kbang, Đăk Pơ, Kông Chro, tỉnh Gia Lai.

An Khê không chỉ là cửa ngõ lên rừng xuống biển, nối liền đất liền với đại dương, mà còn là trung tâm đầu mối của các tuyến đường thủy, bộ hay kết hợp cả thủy lẫn bộ từ đông sang tây và từ tây sang đông; từ bắc xuống nam và từ nam lên bắc. Do vị trí vô cùng đặc biệt này, mà người Việt trong công cuộc mở cõi về phương nam cũng sớm tìm đến An Khê.

“Lịch sử khai khẩn Cao nguyên An Khê, 1864-1888” do tác giả Andrew Hardy, một nhà nghiên cứu lịch sử hiện đại và đương đại Việt Nam ở Viện Viễn Đông Bác cổ thực hiện.

Cuốn sách tập trung vào chính sách di dân của triều Nguyễn tại An Khê, khu vực có vị trí chiến lược quan trọng - cửa ngõ của Tây Nguyên.

Cuốn sách đề cập đến các giai đoạn khai khẩn và di dân (1864-1888): gồm Dự án 1 (1864-1867) do Nguyễn Đức Thăng lãnh đạo, Dự án 2 (1870-1872) do Đặng Duy Hanh lãnh đạo, Dự án 3 (1877-1885) do Phan Văn Điển lãnh đạo.

“Lịch sử khai khẩn Cao nguyên An Khê, 1864-1888” như một cuốn phim được mở ra với cuộc hành trình của Thống đốc Nam Kỳ bấy giờ là Auguste Eugène Navelle từ cảng Quy Nhơn lên cao nguyên An Khê vào những ngày giữa tháng 12/1884. Những điều tai nghe, mắt thấy của "người trong cuộc" đã giúp cho Andrew Hardy hình dung ra các bước triển khai của toàn bộ lịch sử tái khẩn hoang cao nguyên An Khê hồi cuối thế kỷ 19.

Điều đặc biệt, hình ảnh trên trang bìa của cuốn sách là hình từ An Khê Đình nhìn về phía núi Mò O do tác giả chụp vào năm 2018.

Andrew Hardy là giáo sư sử học, chủ nhiệm ban nghiên cứu lịch sử hiện đại và đương đại Việt Nam ở Viện Viễn Đông Bác cổ (EFEO). Thành viên của Trung tâm Đông Nam Á (CASE), UMR8170, điều phối viên của Dự án Horizon 2020 ‘Competing Regional Integrations in Southeast Asia’ (www.crisea.eu).

Các tác phẩm của ông tập trung vào những cuộc di cư của người Việt Nam, lịch sử của Champa và miền trung Việt Nam, các mối quan hệ liên sắc tộc trên bán đảo Đông Dương. Cùng với Arlo Griffiths và Geoff Wade, ông đã xuất bản cuốn “Champa: Territories and Networks of a Southeast Asian Kingdom”, EFEO, Paris, 2019.

Sách thuộc Tủ sách Lịch sử Việt Nam của Omega Plus.

HÀ CHI