TikTok: Giữa tiện ích giải trí và nỗi lo lệch chuẩn văn hóa

Không thể phủ nhận, sự bùng nổ của nền tảng mạng xã hội TikTok đã thay đổi căn bản cách chúng ta tiếp cận thông tin và giải trí. Chỉ bằng những video dạng ngắn, TikTok len lỏi vào mọi ngóc ngách của đời sống, từ thành thị đến nông thôn, từ người già đến trẻ nhỏ. Nền tảng này mở ra cơ hội quảng bá sản phẩm, lan tỏa những giá trị tốt đẹp, cập nhật kiến thức một cách nhanh chóng và sáng tạo.

Tuy nhiên, đằng sau sự hào nhoáng của những "xu hướng" (trend) liên tục thay đổi, "Góc nhìn" của chúng ta cần nhìn thẳng vào những tác động sâu sắc mà nó đang định hình nên nhận thức và hành vi của khán giả.

Thứ nhất, đó là nguy cơ về một xã hội "nghiện" nội dung nhanh

Đặc thù của TikTok là các video cực ngắn, dồn dập, với âm thanh và hình ảnh kích thích mạnh. Điều này vô hình trung rèn luyện cho não bộ thói quen thỏa mãn tức thì. Khán giả, đặc biệt là giới trẻ, dần mất đi khả năng tập trung vào các nội dung sâu, dài và đòi hỏi tư duy phân tích.

Sự kiên nhẫn để đọc hết một cuốn sách, xem một bộ phim nghệ thuật hay thậm chí là đọc một bài báo phân tích dài, đang trở nên xa xỉ. Khi mọi thứ đều có thể được "lướt" qua trong 15 giây, khả năng tư duy phản biện và tiếp nhận kiến thức hệ thống bị bào mòn nghiêm trọng. Chúng ta đang tiếp nhận thông tin theo kiểu "ăn liền" – nhanh, dễ nuốt, nhưng thiếu hụt dinh dưỡng tri thức.

Thứ hai, đó là sự lệch chuẩn về giá trị văn hóa và lối sống

Để theo đuổi "view" (lượt xem) và "like" (lượt thích), nhiều nhà sáng tạo nội dung sẵn sàng bất chấp, sản xuất những video nhảm nhí, giật gân, thậm chí đi ngược lại thuần phong mỹ tục. Nguy hiểm hơn, khi một nội dung độc hại, lệch chuẩn được lặp đi lặp lại với tần suất cao, nó dần "bình thường hóa" cái sai trong nhận thức của khán giả.

Những trào lưu vô bổ, những phát ngôn gây sốc, hay việc khoe khoang sự giàu có một cách kệch cỡm lại dễ dàng trở thành xu hướng, được tung hô. Trong khi đó, những giá trị về lao động chân chính, tri thức, hay lòng nhân ái lại có nguy cơ bị xem nhẹ. Như một bài viết trong chuyên mục "Góc nhìn" đã từng đề cập, "Mỗi người dân hãy là sứ giả văn hóa". Vậy chúng ta đang là "sứ giả" cho nền văn hóa nào trên không gian mạng?

Công nghệ không có lỗi, nền tảng cũng chỉ là công cụ. Vấn đề cốt lõi nằm ở "bộ lọc" của người dùng.

Đã đến lúc các cơ quan quản lý cần có những chế tài mạnh mẽ hơn để thanh lọc "nội dung rác", nhưng quan trọng hơn, chính mỗi khán giả phải tự xây dựng cho mình một bộ lọc văn hóa vững chắc. Gia đình và nhà trường cần tăng cường định hướng, giáo dục kỹ năng số cho thế hệ trẻ, giúp các em phân biệt được đâu là nội dung giá trị và đâu là rác thải độc hại.

Sử dụng TikTok để giải trí, học hỏi là nhu cầu chính đáng, nhưng đừng để sự tiện ích đó chi phối và làm xói mòn nền tảng nhận thức của chúng ta. Khán giả thông thái sẽ quyết định sự tồn tại của nội dung sạch.

Việt Tuyên