Tiệm trà và cà phê 400 năm sắp đóng cửa

't Zonnetje trong tiếng Hà Lan có nghĩa “mặt trời nhỏ” Từ thế kỷ 17 đến nay cửa hàng bán trà và cà phê cho khách du lịch lẫn khách quen người địa phương ghé đến mỗi tuần hoặc mỗi 2 tuần.

Nhưng cửa hàng sắp đi đến cuối hành trình. Bà chủ Marie-Louise Velder dự định đóng cửa vào cuối tháng 5 này vì không còn đủ sức duy trì hoạt động sau nhiều năm tiền thuê nhà tăng vọt - một bước lùi đáng kể với nỗ lực bảo tồn bản sắc Amsterdam trước làn sóng đô thị hóa đẩy giá cả lên cao.

Sinh ra và lớn lên tại thủ đô của Hà Lan, bà Velder (76 tuổi) tiếp quản 't Zonnetje từ năm 1999. Bà nhận được sự ủng hộ nồng nhiệt từ bạn bè lẫn khách hàng kể từ khi tờ Het Parool đưa tin về quyết định đóng cửa.

“Tôi nhận rất nhiều cuộc gọi. Và tôi nghĩ sẽ có sự giúp đỡ từ chính quyền. Đây là điều tôi hy vọng”, bà Velder chia sẻ.

Nhiều khách hàng lâu năm rất buồn trước tin 't Zonnetje sắp không còn nữa. Kate Carlisle lần đầu phát hiện ra cửa hàng trong một chuyến đi Amsterdam trước khi chuyển đến đây sinh sống. Suốt 8 năm qua cô cùng chú chó của mình luôn nhận được sự chào đón nồng nhiệt từ bà Velder, hiện tại cứ cách vài tuần cô lại mua cà phê. Tình yêu dành cho cà phê và động vật gắn kết cô với bà Velder. Với Carlisle, 't Zonnetje không còn nữa là mất mát lớn.

“Bản thân cửa hàng, lịch sử, con phố đều là di sản. Vì vậy tôi thực sự hy vọng điều gì đó sẽ xảy ra để bảo vệ nơi này. Nếu không nơi này chỉ giống các trung tâm mua sắm mà thôi”, Carlisle bày tỏ suy nghĩ.

Không gian hoài cổ của 't Zonnetje - Ảnh: Blane Bachelor/CNN

Cỗ máy thời gian

Bước vào 't Zonnetje ta có cảm giác quay ngược về quá khứ. Sàn gỗ nguyên bản, kệ cũ đặt đầy hộp trà và gia vị, từng thùng cà phê hạt từ nhiều nơi trên thế giới như Ethiopia, Bồ Đào Nha, Peru đặt cạnh nhau ngay ngắn, một chiếc cân Berkel cổ điển hiện diện uy nghiêm.

Trang thông tin du lịch Amsterdam giới thiệu 't Zonnetje khai trương vào năm 1642 (mặc dù cuốn sách về cửa hàng của chủ nhân trước ghi thời gian thành lập là năm 1612). Hoạt động kinh doanh bắt đầu bằng 1 xô than, 1 xô nước cùng thảo mộc. Sau đó cửa hàng bán thêm trà và cà phê.

Vài thế kỷ trước, nước từ cửa biển Ijsselmeer gần như tràn vào cửa hàng. Bà Velder kể: “Thuyền đã đến đây và mang theo hàng hóa”.

Nữ chủ nhân hiện tại mua 't Zonnetje không cần hợp đồng mà chỉ bằng một cái bắt tay. Quãng thời gian đầu tiếp quản buộc Velder phải học hỏi nhiều, nhưng bà quyết tâm tìm hiểu trà và cà phê, cũng như thị hiếu khách hàng.

“Mất đến 5 - 6 năm tôi mới hiểu được việc uống trà và uống cà phê thực sự là gì, tôi phải tìm hàng ở đâu, phải làm gì và thứ gì quan trọng hơn” , Velder chia sẻ. Cuối cùng bà tạo dựng nên tên tuổi với nhiều mặt hàng chất lượng cao từ khắp nơi trên thế giới. Cửa hàng từng có đến 350 loại trà, một số được chế biến theo công thức bí mật riêng trước khi cắt giảm chuẩn bị đóng cửa. Hiện tại 't Zonnetje có 15 loại cà phê.

Nhiều năm qua 't Zonnetje còn mở quán cà phê để khách nán lại thưởng thức và trò chuyện, nhưng dịch vụ này không trụ nổi thời đại dịch COVID-19. Mặc dù vậy cửa hàng vẫn mang tinh thần Amsterdam, đóng vai trò nơi tụ họp lẫn phô bày lịch sử.

Nhiều khách hàng lâu năm rất buồn trước tin 't Zonnetje sắp không còn nữa - Ảnh: Blane Bachelor/CNN

Chật vật tồn tại

Tháng 10 năm nay Amsterdam sẽ kỷ niệm 750 năm thành lập. Thành phố đang tìm mọi cách bảo tồn lịch sử độc đáo của mình trước tình trạng quá tải du lịch.

Trong thập niên qua, chính quyền tập trung phát triển du lịch theo hướng ngăn chặn làn sóng khách ồ ạt tìm đến mà chỉ thu hút đúng đối tượng khách là người muốn tìm hiểu văn hóa địa phương, không tham gia loạt tệ nạn khét tiếng của thành phố. Amsterdam tăng thuế du lịch, cấm tổ chức tour vào khu phố cổ De Wallen, cấm du thuyền, hạn chế số lượng cửa hàng chỉ phục vụ riêng du khách. Tất cả đều chưa đem lại hiệu quả rõ ràng, vài biện pháp khác như cấm cho thuê nhà nghỉ dưỡng tại một số khu phố nhất định thì bị tòa án bác bỏ.

Cửa hàng có lịch sử lâu đời 't Zonnetje ngày càng dễ bị ảnh hưởng bởi giá thuê tăng, chịu cạnh tranh khốc liệt từ doanh nghiệp chạy theo trào lưu trên TikTok hay bán cần sa cho khách du lịch. Tháng 3.2023, ngôi sao quyền anh người Mỹ Mike Tyson mở cửa hàng cần sa đầu tiên của mình tại Amsterdam.

Giáo sư nhân chủng học Dimitris Dalakoglou (Đại học Vrije Universiteit Amsterdam) nhận xét quyết định đóng cửa 't Zonnetje là “cái chết nhỏ” cho thành phố. Bất động sản trên địa bàn thành phố đang thay đổi nhanh chóng để đem lại lợi nhuận cho giới ngân hàng, giới đầu tư nhà đất, người giàu sống trong khu đô thị mới, còn các nhóm cư dân cũ dần bị đẩy ra xa.

Ở trường hợp 't Zonnetje, chủ tòa nhà nơi cửa hàng thuê mặt bằng không ngừng tăng tiền thuê khoảng 18.000 euro/năm. Đến tháng 8.2024, tiền thuê lại tăng gấp đôi lên 6.000 euro/tháng buộc bà Velder phải kiện ra tòa.

Nhưng dù tòa ra phán quyết yêu cầu giảm tiền thuê xuống 50.000 euro/năm, chi phí kinh doanh vẫn quá cao so với doanh thu chỉ khoảng 300 euro/ngày.

Tiền thuê tăng không phải thách thức duy nhất. Velder còn có tranh chấp với một doanh nhân địa phương mà bà cho biết đã đề nghị giúp đỡ cửa hàng lúc khó khăn. Tuy nhiên thỏa thuận không bao giờ thành hiện thực và họ đưa nhau ra tòa.

Cẩm Bình