Thượng tọa Thích Bản Lượng, Phó trưởng Ban trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Hà Nam: Đạo Phật giúp con người hướng thiện, sống theo đạo lý từ bi, trí tuệ

P.V: Thưa Thượng tọa, với sự ra đời, phát triển qua hàng nghìn năm, Phật giáo đã có những đóng góp nổi bật thế nào trong đời sống xã hội?

Thượng tọa Thích Bản Lượng: Theo các sử liệu để lại, Phật giáo được du nhập vào Việt Nam từ thế kỷ I, đầu kỷ nguyên Tây lịch. Trải qua hơn 2000 năm phát triển, Phật giáo đã để lại nhiều dấu ấn sâu sắc trong đời sống văn hóa, tinh thần và xã hội Việt Nam nói chung và Hà Nam nói riêng. Theo đó, Phật giáo đã có những đóng góp to lớn về hình thành, xây dựng đạo đức và lối sống. Cụ thể, Phật giáo khuyến khích từ bi, hỷ xả, không sát sinh, sống chân thật và khoan dung. Những giá trị này góp phần hình thành nên nhân cách và lối sống nhân hậu của người Việt; khuyến khích đời sống an lạc, tránh xa bạo lực, giúp con người hướng thiện, giảm thiểu hành vi tiêu cực. Ở lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, đó là các công trình kiến trúc, điêu khắc, hội họa như: chùa chiền, tượng Phật, tranh vẽ Phật giáo…, trong đó nhiều công trình có giá trị nghệ thuật cao. Cùng với đó, nhiều lễ hội như: lễ Phật đản, lễ Vu Lan báo hiếu, cũng mang đậm dấu ấn Phật giáo, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần người Việt.

P.V: Trong dòng chảy đó, tại Hà Nam, Phật giáo cũng đã có những đóng góp rất tích cực trong công cuộc phát triển phải không, thưa Thượng tọa?

Thượng tọa Thích Bản Lượng: Đúng vậy. Phật giáo tại tỉnh Hà Nam đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần và xã hội của người dân địa phương. Trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa, Hà Nam có nhiều ngôi chùa cổ nổi tiếng mang đậm dấu ấn lịch sử và nghệ thuật Phật giáo. Phật giáo cũng góp phần bảo tồn kiến trúc cổ, các lễ hội truyền thống và giá trị văn hóa dân gian gắn với tín ngưỡng Phật giáo. Trên địa bàn tỉnh hằng năm có hàng trăm lễ hội diễn ra, trong đó có nhiều lễ hội gắn với các ngôi chùa, với đạo Phật và tín ngưỡng Phật giáo.

Phật giáo ở Hà Nam cũng góp phần tích cực vào việc giáo dục đạo đức và lối sống. Một số chùa tổ chức khóa tu mùa hè, rèn luyện, giáo dục đạo đức cho thanh thiếu niên; các tăng, ni giảng dạy về lòng từ bi, vị tha, lối sống lành mạnh và không sa vào các tệ nạn xã hội. Đặc biệt, Phật giáo Hà Nam góp phần tích cực vào công tác từ thiện, an sinh xã hội thông qua việc tích cực tổ chức các hoạt động cứu trợ thiên tai, trao tặng quà Tết, xây nhà tình nghĩa, hỗ trợ người nghèo, bệnh nhân khó khăn,... Hằng năm, nhiều chương trình từ thiện do các nhà chùa phối hợp với chính quyền địa phương thực hiện, mang lại hiệu quả thiết thực. Một số nhà chùa còn nhận nuôi dưỡng nhiều trẻ mồ côi, trẻ không nơi nương tựa, trẻ bị bỏ rơi..., giúp các cháu được bảo vệ, chăm sóc, được học hành và có tương lai tươi sáng hơn.

Một nghi lễ tại Lễ hội Xuân Tam Chúc 2025. Ảnh: Đan Vũ

Những di tích Phật giáo cổ kính, lễ hội truyền thống thu hút khách thập phương, góp phần thúc đẩy du lịch địa phương. Tiêu biểu như: lễ hội chùa Long Đọi Sơn, lễ hội chùa Bà Đanh,… là các sự kiện tâm linh lớn, gắn với văn hóa và lịch sử của tỉnh. Phật giáo Hà Nam cũng tích cực tham gia vào phong trào đại đoàn kết toàn dân tộc. Các tăng, ni, phật tử tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, giữ gìn ổn định chính trị, an ninh trật tự và xây dựng cộng đồng đoàn kết, yêu thương.

P.V: Trong những năm qua, Hà Nam là nơi diễn ra một số sự kiện quan trọng của Phật giáo trong nước và quốc tế như Đại lễ Phật đản Vesak 2019, và vừa qua là sự kiện cung nghinh, tôn trí xá lợi Đức Phật tại chùa Tam Chúc. Theo Thượng tọa, đây có phải là những sự kiện quan trọng của Phật giáo diễn ra ở tỉnh có ý nghĩa đặc biệt, mang lại những giá trị to lớn?

Thượng tọa Thích Bản Lượng: Đại lễ Phật đản Vesak 2019 tổ chức tại chùa Tam Chúc là một sự kiện Phật giáo quốc tế quan trọng với nhiều ý nghĩa sâu sắc về tôn giáo, văn hóa và ngoại giao. Có ba sự kiện trọng đại trong cuộc đời Đức Phật Thích Ca Mâu Ni là Đản sinh, Thành đạo và Nhập Niết bàn. Đại lễ Phật đản Vesak là dịp để phật tử toàn thế giới thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với Đức Phật và giáo lý từ bi, trí tuệ mà Ngài để lại; tôn vinh các giá trị cốt lõi của Phật giáo là hòa bình, khoan dung, nhân ái, từ bi và trí tuệ.

Đại lễ Vesak 2019 là sự kiện do Liên hợp quốc công nhận, với sự tham dự của hơn 110 quốc gia và vùng lãnh thổ, hàng chục nghìn tăng, ni, phật tử và đại biểu quốc tế. Sự kiện khẳng định vai trò và vị thế của Việt Nam trong cộng đồng Phật giáo thế giới, cũng như vai trò tích cực trong việc thúc đẩy hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững. Qua đó, góp phần tăng cường giao lưu văn hóa, đối thoại liên tôn giáo và hiểu biết giữa các dân tộc. Đại lễ Vesak Liên hợp quốc 2019 được tổ chức tại chùa Tam Chúc- một công trình tâm linh lớn, thể hiện sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, mang đậm bản sắc Việt Nam đã nâng cao vị thế của tỉnh Hà Nam, giúp Hà Nam khẳng định vị thế trong khu vực và trên trường quốc tế. Đó cũng là dịp để Hà Nam giao lưu với các nền văn hóa khác, học hỏi và tiếp thu các giá trị nhân văn, hòa bình; góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Phật giáo, phát triển du lịch tâm linh tại Hà Nam. Người dân có cơ hội tham gia sự kiện quốc tế đã nâng cao nhận thức về vai trò của văn hóa, tôn giáo trong đời sống xã hội.

Đặc biệt tháng 5/2025 vừa qua, trong khuôn khổ Đại lễ Phật đản Liên hợp quốc Vesak 2025, xá lợi Đức Phật - Bảo vật quốc gia Ấn Độ được cung nghinh đến Việt Nam. Chùa Tam Chúc, Hà Nam vinh dự được chọn là một trong những địa điểm đón và tôn trí xá lợi Đức Phật. Sự kiện này mang nhiều ý nghĩa sâu sắc về mặt tâm linh, văn hóa và tinh thần Phật giáo. Dưới góc độ tâm linh và tín ngưỡng, xá lợi Đức Phật là những di vật thiêng liêng còn lại sau khi Đức Phật nhập Niết bàn, được xem là biểu tượng thiêng liêng của sự giác ngộ, thanh tịnh và từ bi. Việc cung nghinh xá lợi là một cách tôn kính và tri ân Đức Phật, đồng thời giúp người dân có cơ hội chiêm bái, gieo duyên lành, tăng trưởng niềm tin và phát tâm tu học. Đây cũng là dịp để giáo dục cộng đồng về cuộc đời, giáo lý và công hạnh của Đức Phật, giúp truyền cảm hứng cho người dân hướng thiện, sống theo đạo lý từ bi, trí tuệ.

Việc rước xá lợi Đức Phật về Việt Nam thể hiện tình đoàn kết và giao lưu văn hóa Phật giáo toàn cầu. Chùa Tam Chúc đã từng là nơi đăng cai những sự kiện Phật giáo lớn nên việc rước xá lợi về đây càng làm tăng giá trị tâm linh và biểu tượng cho hòa bình, đoàn kết. Việc đón xá lợi Đức Phật cũng góp phần nâng cao vị thế của chùa Tam Chúc, đưa nơi đây trở thành điểm hành hương, chiêm bái của phật tử trong và ngoài nước.

Việc đến chiêm bái xá lợi một lần nữa giúp mỗi người dân hiểu sâu sắc hơn về Phật giáo, về chủ đề của Đại lễ Vesak 2025: “Đoàn kết và bao dung vì nhân phẩm con người: Tuệ giác Phật giáo vì hòa bình thế giới và phát triển bền vững”. Từ việc tôn vinh cuộc đời và giáo lý; học hỏi sự hy sinh cao cả đến con đường tu hành tìm ra chân lý của Đức Phật, giúp mỗi người dân thấm nhuần hơn việc thực hành đạo hạnh, sống thiện lành, làm từ thiện. Trong bối cảnh thế giới đầy biến động với chiến tranh, thiên tai và dịch bệnh, Vesak 2025 nhấn mạnh tinh thần đoàn kết, bao dung và sẻ chia; gửi gắm thông điệp yêu thương, trách nhiệm và hy vọng cho nhân loại trong thời đại mới. Qua ánh sáng của đoàn kết, bao dung và tuệ giác, khuyến khích mọi người sống với tâm vị tha, tha thứ và chánh niệm...

Trong những ngày xá lợi Đức Phật được tôn trí tại chùa Tam Chúc, đã có hàng chục vạn lượt du khách và phật tử đến chiêm bái, mang theo sự thành kính, hướng về nơi tôn trí xá lợi Đức Phật, ai cũng vui vẻ, hoan hỷ. Qua đó cho thấy, sự kiện không chỉ mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết, tôn trọng lẫn nhau trong cộng đồng phật tử.

Trong suốt hơn 2000 năm qua, Phật giáo đã đồng hành cùng sự phát triển của dân tộc, là một phần không thể tách rời của đời sống văn hóa, tâm linh người Việt. Đạo Phật giúp con người hướng thiện, sống theo đạo lý từ bi, trí tuệ. Hàng vạn tăng ni, phật tử trên mọi miền đất nước cũng như ở Hà Nam không chỉ tinh tấn tu học, hoằng dương chính pháp mà còn không ngừng tích cực tham gia các phong trào thi đua yêu nước, chung tay giúp đồng bào lúc hoạn nạn, khó khăn, làm từ thiện... góp phần quan trọng vào sự phát triển chung, giúp đạo và đời hòa quyện vì sự phát triển trường tồn của dân tộc.

P.V: Trân trọng cảm ơn Thượng tọa!

Đỗ Hồng (Thực hiện)