Thuốc lá điện tử: Mối nguy cận kề với não bộ và sức khỏe tâm thần của trẻ em

Thạc sĩ Nguyễn Tuấn Lâm, đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam cảnh báo rằng một trong những mối lo ngại lớn hiện nay là sự hiện diện của nicotine trong các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, cùng những tác động nghiêm trọng của chúng đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ.

Khi trẻ em tiếp xúc với nicotine thông qua thuốc lá điện tử, chất này có thể tác động trực tiếp đến các vùng của não bộ liên quan đến học tập, trí nhớ và khả năng tập trung.

Bên cạnh nicotine, thuốc lá điện tử còn chứa hàng loạt hóa chất khác, nhiều trong số đó có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là phổi và hệ tim mạch.

Việc này không chỉ ảnh hưởng tạm thời mà còn có thể gây ra những thay đổi lâu dài trong cấu trúc và chức năng não bộ, ảnh hưởng đến quá trình học hỏi, khả năng phát triển kỹ năng xã hội và sự điều tiết hành vi.

Một trong những ảnh hưởng đáng lo ngại nhất là nicotine có thể làm thay đổi sự phát triển của các kết nối thần kinh, khiến não bộ của trẻ trở nên nhạy cảm hơn với các chất gây nghiện khác trong tương lai.

Ngoài ra, nicotine còn làm rối loạn hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, từ đó ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc và hành vi của trẻ. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ em và thanh thiếu niên tiếp xúc với nicotine có nguy cơ cao mắc các rối loạn tâm lý như lo âu, trầm cảm và rối loạn hành vi.

Những vấn đề này có thể kéo dài và trở nên nghiêm trọng hơn nếu trẻ tiếp tục sử dụng các sản phẩm chứa nicotine như thuốc lá điện tử.

Vì não bộ của trẻ em vẫn đang trong giai đoạn phát triển, chúng dễ dàng bị nghiện nicotine hơn so với người trưởng thành. Khi bắt đầu sử dụng thuốc lá điện tử, trẻ có thể nhanh chóng hình thành thói quen và cảm thấy cần thiết phải tiếp tục sử dụng để duy trì cảm giác thư giãn hoặc hưng phấn. Việc sử dụng kéo dài sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nghiêm trọng như tim mạch, hô hấp, và thậm chí là ung thư.

Bên cạnh nicotine, thuốc lá điện tử còn chứa hàng loạt hóa chất khác, nhiều trong số đó có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe, đặc biệt là phổi và hệ tim mạch. Một số chuyên gia cảnh báo rằng việc hít phải các chất này có thể gây viêm phổi, tổn thương tế bào và thậm chí là ung thư phổi.

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) từng ghi nhận, tính đến ngày 18/2/2020, tại Mỹ đã có 2.807 trường hợp nhập viện do hội chứng viêm phổi cấp liên quan đến việc sử dụng thuốc lá điện tử, trong đó có 68 ca tử vong tại 29 bang.

Đáng chú ý, 15% số ca nhập viện là người dưới 18 tuổi, 37% từ 18-24 tuổi, với độ tuổi trung bình là 24. Các bệnh nhân thường có triệu chứng khó thở, ho, đau ngực, sốt, ớn lạnh, tiêu chảy, buồn nôn, nôn, tim đập nhanh và phổi có các điểm mờ. Tất cả đều có tiền sử sử dụng thuốc lá điện tử trong vòng ba tháng trước đó và đã được loại trừ các bệnh nhiễm trùng phổi khác.

So sánh giữa thuốc lá truyền thống và thuốc lá điện tử, TS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai nhận định rằng, nếu như thuốc lá truyền thống có độc tố chủ yếu từ việc đốt cháy lá thuốc thì ở thuốc lá điện tử, các chất độc lại đến từ hàng loạt hợp chất hóa học tổng hợp.

Đáng lo ngại hơn, để thu hút giới trẻ, các nhà sản xuất đã pha trộn hàng chục nghìn loại hương liệu và phụ gia nhằm tạo mùi, tạo khói, tạo màu và tăng cảm giác “phê”. Khi các chất này bị đốt nóng, chúng có thể sinh ra hàng loạt chất độc mới, gây tổn thương nghiêm trọng cho các cơ quan nội tạng, đặc biệt là phổi.

TS.Nguyên cũng nhấn mạnh rằng, ngay cả những chất tưởng như vô hại như vitamin cũng có thể trở thành độc tố nguy hiểm khi bị đốt cháy trong thuốc lá điện tử. Ông dẫn chứng các ca tử vong bất thường từng được ghi nhận tại Mỹ có liên quan đến vitamin E acetate, một thành phần có trong tinh dầu thuốc lá điện tử.

Khi bị đốt cháy, vitamin E đã tạo ra chất độc gây tổn thương nghiêm trọng đến phổi người dùng. Đáng chú ý, Viện Pháp Y Quốc gia Việt Nam cũng đã phát hiện vitamin E trong các sản phẩm thuốc lá điện tử lưu hành trong nước, đồng nghĩa với việc Việt Nam hoàn toàn có thể đối mặt với những ca tử vong tương tự trong thời gian tới.

Và vitamin E mới chỉ là một trong hàng ngàn chất phụ gia khác đang được sử dụng, điều khiến nguy cơ về sức khỏe càng trở nên khó kiểm soát.

Không dừng lại ở đó, các thành phần phụ gia trong thuốc lá điện tử cũng rất phức tạp và thay đổi liên tục theo thị hiếu thị trường. Khi bị đốt nóng, chúng có thể sinh ra các hợp chất mới gây độc hại, dẫn đến những tình trạng bệnh lý rất khác nhau và rất khó dự đoán.

Đặc biệt đáng báo động là tình trạng thuốc lá điện tử bị pha trộn với các loại ma túy tổng hợp, đặc biệt là cần sa. Các chuyên gia cho biết đã ghi nhận nhiều trường hợp thanh thiếu niên bị hôn mê, ngừng tim ngay sau khi sử dụng thuốc lá điện tử chứa ma túy.

Tình trạng này khiến giới trẻ phải đối mặt với nguy cơ kép là vừa nghiện nicotine, vừa nghiện ma túy và để lại hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và trí tuệ của cả một thế hệ.

Trước những mối nguy hiểm đó, các chuyên gia kêu gọi phụ huynh, nhà trường và toàn xã hội cần tăng cường giáo dục, nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá điện tử và nicotine đối với trẻ em.

Trẻ cần được trang bị kiến thức đầy đủ để hiểu rõ rủi ro và có khả năng từ chối các sản phẩm gây hại này. Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng cần siết chặt hơn nữa việc kiểm soát hoạt động sản xuất, tiếp thị và bán thuốc lá điện tử, đặc biệt là ngăn chặn việc tiếp cận của trẻ em và thanh thiếu niên đối với loại sản phẩm này.

Việc bảo vệ sức khỏe của thế hệ trẻ khỏi các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không chỉ là trách nhiệm của ngành y tế mà còn là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. Sự vào cuộc quyết liệt từ nhiều phía là yếu tố then chốt để chặn đứng những hệ lụy nghiêm trọng có thể xảy ra trong tương lai gần.

D.Ngân