HIV ảnh hưởng đến sức khỏe răng miệng như thế nào?

HIV (virus gây suy giảm miễn dịch ở người) tấn công và làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể khó chống lại các tác nhân gây bệnh. Trong đó, khoang miệng và lưỡi là nơi dễ xuất hiện tổn thương sớm nhất.

Các triệu chứng có thể bao gồm loét, nhiễm nấm, thay đổi màu sắc niêm mạc, mụn rộp hoặc mụn cóc. Chăm sóc răng miệng đúng cách và điều trị HIV kịp thời đóng vai trò quan trọng để hạn chế biến chứng.

1. Các bệnh lý răng miệng thường gặp ở người nhiễm HIV

1.1 Loét miệng (loét áp tơ)

Loét miệng là những vết loét nhỏ, viền đỏ, thường xuất hiện trên lưỡi, má hoặc mặt trong môi. Các vết loét này gây đau khi ăn uống hoặc nói chuyện, đặc biệt nếu nằm dưới lưỡi. Khoảng 50% người nhiễm HIV gặp tình trạng này. Nguyên nhân thường do hệ miễn dịch suy yếu, căng thẳng hoặc khô miệng do thuốc điều trị HIV.

Loét nhẹ có thể tự lành và giảm đau bằng kem gây tê không kê đơn. Trường hợp nặng cần điều trị bằng nước súc miệng, corticosteroid hoặc thuốc theo toa...

Nguyên nhân gây loét miệng thường do hệ miễn dịch suy yếu, căng thẳng hoặc khô miệng do thuốc điều trị HIV.

1.2 Nhiễm nấm miệng (tưa miệng do Candida)

Tưa miệng là một loại nhiễm trùng nấm men, gây ra các mảng trắng hoặc vàng phủ trên lưỡi, amidan, nướu hay vòm miệng. Người bệnh có thể cảm thấy rát, khó chịu và dễ chảy máu. Đây là nhiễm trùng miệng phổ biến nhất ở người nhiễm HIV. Khi hệ miễn dịch suy yếu và khô miệng kéo dài, nấm men dễ phát triển quá mức.

Điều trị bằng thuốc chống nấm dạng ngậm, viên uống hoặc nước súc miệng.
Tưa miệng có thể tái phát nếu miễn dịch vẫn yếu.

1.3 Bạch sản lông miệng (Oral Hairy Leukoplakia – OHL)

Bạch sản lông miệng (OHL) gây ra các mảng trắng giống như sợi lông ở hai bên lưỡi, đôi khi ở niêm mạc má và môi. Dấu hiệu này thường liên quan đến nhiễm virus Epstein-Barr (EBV), đặc biệt ở bệnh nhân HIV chưa điều trị. Một số người bị mất vị giác hoặc nhạy cảm với nóng lạnh.

Các mảng có thể tự biến mất, nhưng không có cách chữa khỏi virus Epstein-Barr tiềm ẩn. Trường hợp cần thiết có thể dùng thuốc kháng virus hoặc dung dịch bôi ngoài da để loại bỏ mảng bám.

1.4 Herpes miệng

Do virus Herpes simplex type 1 (HSV-1) gây ra, herpes miệng biểu hiện bằng mụn nước nhỏ chứa dịch trắng/vàng trên môi, lưỡi hoặc vòm miệng, sau đó vỡ thành vết loét đỏ lớn hơn. Herpes miệng ảnh hưởng đến gần 20% số người nhiễm HIV. Sống với hệ miễn dịch yếu làm tăng nguy cơ bùng phát herpes miệng, đồng thời cũng dễ lây lan hơn.

Bệnh rất dễ lây qua hôn hoặc dùng chung đồ dùng. Hiện chưa có thuốc chữa khỏi, nhưng thuốc kháng virus giúp giảm triệu chứng và ngăn tái phát.

1.5 Mụn cóc ở miệng

Do virus HPV gây ra, mụn cóc ở miệng có dạng u nhỏ, cứng, màu trắng hoặc xám, thường ở lưỡi, môi hoặc dây hãm lưỡi. Người nhiễm HIV có nhiều khả năng bị nhiễm HPV và mụn cóc miệng hơn do hệ miễn dịch suy yếu.

Mụn cóc ở miệng có thể loại bỏ bằng phẫu thuật hoặc đốt lạnh, nhưng nguy cơ tái phát cao.

1.6 Tăng sắc tố melanin

Tăng sắc tố melanin ở miệng trông giống như những mảng phẳng, màu nâu trên lưỡi, môi, nướu, má hoặc vòm miệng. Sự đổi màu này là do sự gia tăng melanin (sắc tố da) trong miệng.

Một số người nhiễm HIV xuất hiện mảng nâu ở lưỡi, nướu hoặc môi. Đây là tác dụng phụ thường gặp của thuốc kháng retrovirus (như zidovudine/AZT). Tình trạng này thường không nguy hiểm, nhưng nếu ảnh hưởng thẩm mỹ, có thể trao đổi với bác sĩ để đổi thuốc.

2. Cách phòng ngừa và chăm sóc răng miệng khi nhiễm HIV

Giữ vệ sinh răng miệng tốt: Đánh răng 2 lần/ngày và dùng chỉ nha khoa.
Khám nha sĩ định kỳ: Ít nhất 6 tháng/lần để phát hiện sớm bất thường.
Dùng thuốc điều trị HIV đều đặn: Giúp ức chế virus và phục hồi miễn dịch.
Tránh khô miệng: Hạn chế rượu, thuốc lá, đồ ăn mặn; uống đủ nước; dùng máy tạo ẩm hoặc nước súc miệng hỗ trợ.

3. Khi nào cần đi khám?

Người nhiễm HIV nên đi khám ngay khi có dấu hiệu thay đổi trong khoang miệng như loét, khô miệng kéo dài, đau rát hoặc xuất hiện mảng trắng, mụn cóc. Các triệu chứng này có thể báo hiệu HIV tiến triển và hệ miễn dịch suy yếu. Nếu không điều trị, người bệnh dễ bị nhiễm trùng huyết, có nguy cơ tử vong.

Các dấu hiệu khác cần chú ý: Mệt mỏi, sốt, ớn lạnh, đau họng, phát ban, đau cơ, nổi hạch và đổ mồ hôi đêm…

Mời độc giả xem thêm:

BS. Nguyễn Bích Ngọc