Thuế tiêu thụ đặc biệt: Tăng mạnh với thuốc lá

Thuốc lá lậu bị lực lượng chức năng thu giữ.

Tăng nhanh và đột ngột sẽ gây tác dụng ngược

Theo Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) Nguyễn Thị Cúc, nếu tăng thuế quá nhanh và đột ngột sẽ gây ra tác dụng ngược: không những không đạt mục tiêu giảm tỷ lệ hút thuốc, tăng thu ngân sách, mà còn kéo theo các hệ lụy về an ninh quốc gia và môi trường kinh doanh khi thuốc lá lậu tràn lan và sản lượng thuốc lá hợp pháp giảm mạnh.

“Việc tăng thuế làm tăng giá bán, có thể hạn chế sản xuất thuốc lá, tuy nhiên chưa hẳn đã đạt được mục tiêu giảm tiêu thụ mặt hàng này cũng như hạn chế tác hại của thuốc lá. Do thực tế việc thuế cao có thể dẫn đến hàng nhập lậu tăng, người tiêu dùng chuyển sang dùng thuốc lá lậu hoặc một bộ phận nhỏ chuyển cơ chế tự cung, tự cấp vừa thất thu thuế tiêu thụ đặc biệt, vừa không đảm bảo chất lượng sản phẩm, gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân” - bà Cúc nói.

Về vấn đề buôn lậu, Thượng tá Lê Thiện Thành - Phó trưởng Phòng Hướng dẫn điều tra, Cục Phòng, chống ma túy và tội phạm, Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng (BĐBP), cho hay trong năm 2024, hoạt động buôn lậu, nhập lậu thuốc lá điếu ngoại, nguyên liệu thuốc lá không rõ nguồn gốc xuất xứ vào nước ta đang là vấn đề gây nhức nhối trong xã hội, ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá hợp pháp, gây thất thu ngân sách nhà nước.

Trong bối cảnh đó, theo ông Thành, cần có lộ trình, chính sách tăng thuế phù hợp thực tiễn, trong đó chủ động thực hiện hài hòa mục tiêu của Chính phủ đặt ra về hạn chế tiêu dùng.

“Lộ trình tăng thuế nên giãn ra để lực lượng Bộ đội Biên phòng và các cơ quan quản lý thị trường có thêm thời gian để chuẩn bị kế hoạch và lực lượng nhằm ứng phó hiệu quả với việc buôn thuốc lá lậu tăng cao do thuế tăng”- Thượng tá Lê Thiện Thành nhấn mạnh đồng thời cho rằng, cần sớm sửa đổi Nghị định 98/2020/ND-CP để ban hành chế tài xử phạt nghiêm đối với hành vi vận chuyển, buôn bán và sử dụng thuốc lá lậu, củng cố cơ sở pháp lý trong công tác phòng chống buôn lậu, cũng như tạo môi trường kinh doanh lành mạnh cho các doanh nghiệp hợp pháp tồn tại.

Còn theo VTCA, cần cân nhắc kỹ những tác động của việc tăng thuế nhanh, cao tới thị trường, hoạt động sản xuất kinh doanh, người tiêu dùng. Kiểm soát hàng nhập lậu; Hướng đến chính sách điều tiết hiệu quả, bền vững; đảm bảo hài hòa các lợi ích: bảo vệ sức khỏe cộng đồng, ổn định sản xuất kinh doanh của chuỗi cung ứng sản phẩm và nguồn thu ngân sách nhà nước.

Cân nhắc thời điểm

Nói về dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi liên quan đến mặt hàng thuốc lá, Chủ tịch VTCA Nguyễn Thị Cúc nhấn mạnh, phương án 1 của dự thảo là cách tiếp cận hợp lý hơn, giảm thiểu những tác động tiêu cực đến các chủ thể liên quan so với phương án 2. Tuy nhiên lộ trình tăng thuế nên được giãn ra phù hợp hơn, không nên tăng liên tục hằng năm, nhằm giúp ngành thuốc lá hợp pháp có đủ thời gian chuyển đổi và thích nghi.

Ông Hoàng Minh Hiếu - Ủy viên Thường trực, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, cho rằng đến thời điểm hiện nay, việc tăng thuế cần bảo đảm có lộ trình hợp lý để hỗ trợ các doanh nghiệp (DN) thuốc lá trong nước có thời gian thích nghi và ổn định sản xuất, từ đó giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực việc làm của người lao động trong toàn chuỗi giá trị của ngành, đảm bảo an sinh xã hội; đồng thời hỗ trợ sử dụng nguồn vốn nhà nước hiệu quả đối với những DN sản xuất thuốc lá có vốn đầu tư nhà nước.

“Với bản chất thuế tiêu thụ đặc biệt áp dụng để điều chỉnh hành vi người tiêu dùng, cần có đánh giá định lượng xem xét liệu việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt lên mặt hàng thuốc lá có thực sự khiến giảm số lượng người hút thuốc, hay lại đẩy người tiêu dùng tìm đến các loại thuốc lá lậu, giá rẻ, chất lượng không đảm bảo” - ông Hiếu băn khoăn.

Nhiều ý kiến cho rằng, thuốc lá là sản phẩm có hại cho sức khỏe và cần thiết phải điều chỉnh thuế để điều chỉnh hành vi. Tuy nhiên, việc thay đổi hành vi tiêu dùng có thể theo nhiều hướng khác nhau như không dùng nữa hoặc lại chuyển sang dùng loại khác. Bên cạnh đó, tăng thuế sẽ tăng thu ngân sách nhưng ngân sách có thể bị giảm khi khối lượng tiêu dùng, sản xuất giảm đi...

Vì vậy, nên lùi thời điểm tăng thuế đến năm 2027 để có thời gian tuyên truyền, thông tin, tác động tới nhà sản xuất, DN, người tiêu dùng. Cùng với đó cần có giải pháp đồng bộ tuyên truyền, chống buôn lậu...

T.Hằng