Thuế quan của ông Trump mở ra kỷ nguyên mới của chủ nghĩa bảo hộ

Các container tại Cảng Vancouver ở Canada vào tháng trước. Ảnh: Getty.

Các mức thuế mới này đã chấm dứt hàng thập kỷ tự do thương mại giữa 3 quốc gia, và có thể làm gián đoạn hoàn toàn các ngành công nghiệp.

Mức thuế 25% được áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mexico và Canada, ngoại trừ các sản phẩm năng lượng như dầu thô và khí tự nhiên sẽ bị đánh thuế 10%. Canada đã tuyên bố sẽ áp dụng các biện pháp thuế trả đũa.

Nếu các mức thuế này vẫn tiếp tục, chúng có khả năng thay đổi mạnh mẽ quan hệ giữa Mỹ và 2 đối tác thương mại lớn nhất của mình, đảo ngược đột ngột dự án mở rộng tự do thương mại của Mỹ với các đồng minh trong suốt nhiều thập kỷ qua. 3 quốc gia này trước đó đã hoạt động dưới một hiệp định thương mại tự do được ông Trump làm trung gian trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Ngoài các mức thuế đối với Mexico và Canada, ông Trump vào 3/3 đã ký một sắc lệnh hành pháp áp dụng thêm mức thuế 10% đối với Trung Quốc, ngoài mức thuế 10% đã có hiệu lực từ tháng trước. Thay đổi này cũng có hiệu lực từ 4/3, ngay sau nửa đêm.

Chính quyền của ông Trump đã viện dẫn việc buôn lậu ma túy và người nhập cư bất hợp pháp qua biên giới Mỹ là lý do để áp đặt thuế. Ông Trump cũng cho rằng việc áp thuế sẽ giúp tăng cường hoạt động sản xuất tại Mỹ. “Vì vậy, họ sẽ phải có một mức thuế, và điều họ phải làm là xây dựng các nhà máy ô tô, và các cơ sở khác tại Mỹ, trong trường hợp đó các bạn sẽ không phải chịu thuế”, ông nói.

Mức thuế tác động thế nào đến nền kinh tế?

Sự bất ổn đã bắt đầu ảnh hưởng đến nền kinh tế Mỹ, làm chậm các đơn hàng kinh doanh và khiến các công ty khó lên kế hoạch hơn. Điều này xảy ra trong bối cảnh nền kinh tế cũng đang chịu tác động từ các yếu tố khác, bao gồm việc sa thải hàng loạt công chức liên bang, cắt giảm các chương trình tài trợ của chính phủ và các hạn chế đối với nhập cư.

Chứng khoán Mỹ đã giảm mạnh vào hôm đầu tuần sau khi ông Trump xác nhận các mức thuế sẽ được áp dụng, dẫn đầu là mức giảm 2,6% của chỉ số Nasdaq Composite vốn nặng về công nghệ.

Các nhà sản xuất đang cảm nhận được sự khó khăn. “Các mối đe dọa thuế và sự bất ổn là rất phá vỡ,” một người tham gia khảo sát sản xuất tháng 2 của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Dallas cho biết trong báo cáo tuần trước. “Đây là một thời kỳ bất ổn đối với các nhà sản xuất, rất khó để lập kế hoạch kinh doanh”, một người tham gia khảo sát của Fed Kansas cũng cho biết trong khảo sát tháng 2.

Báo cáo sản xuất tháng 2 từ Viện Quản lý Cung ứng (ISM) vào ngày 3/3 có 20 lần đề cập đến thuế trong thông cáo báo chí, so với 4 lần trong tháng 1, theo Goldman Sachs. Một trong những bình luận trong báo cáo này nêu rằng: “Khách hàng đang tạm dừng các đơn hàng mới do sự bất ổn liên quan đến thuế. Không có chỉ đạo rõ ràng từ chính quyền về cách thức áp dụng, vì vậy rất khó để dự đoán chúng sẽ ảnh hưởng thế nào đến kinh doanh”.

Chỉ số quản lý mua hàng của ISM giảm nhẹ trong tháng 2, cho thấy sự chậm lại trong tăng trưởng sản xuất.

Giới doanh nghiệp nói gì?

Ngành công nghiệp ô tô, với các chuỗi cung ứng trải dài trên cả 3 quốc gia, đặc biệt dễ bị tổn thương bởi biện pháp thuế. Trong sự kiện công bố kết quả tài chính của Ford Motor tháng trước, Giám đốc Điều hành Jim Farley cảnh báo rằng các mức thuế 25% kéo dài đối với Canada và Mexico “sẽ có tác động lớn đối với ngành công nghiệp của chúng tôi, với hàng tỷ USD lợi nhuận bị bốc hơi”.

Việc ứng phó của một số doanh nghiệp nhỏ cũng rất khó khăn. The Penny Ice Creamery, công ty kem có trụ sở tại Santa Cruz, California, không có nhiều không gian dư thừa để tích trữ những loại hạt rắc đặc biệt nhập khẩu từ Canada. Họ cũng phải thắt chặt ngân sách sau một mùa Đông có doanh số chậm chạp.

Một số công ty dự định sẽ gánh chịu chi phí tăng thêm do thuế, ít nhất là trong thời gian này. Chipotle Mexican Grill cho biết họ kỳ vọng thuế đối với các sản phẩm nhập khẩu từ Mexico như bơ có thể ảnh hưởng đến biên lợi nhuận của công ty trong năm nay. Công ty này cho biết họ sẽ cố gắng hấp thụ các mức chi phí tăng thêm, thay vì tăng giá cho khách hàng, vì sự bất ổn về thời gian kéo dài của các mức thuế này.

Một số công ty đang chuẩn bị cho mức giá cao hơn đối với thực phẩm nhập khẩu. Ảnh: CNBC.

Thuế quan tác động ra sao đến nền kinh tế trong dài hạn?

Các nhà kinh tế cảnh báo rằng thuế quan có thể làm tăng giá trong khi cũng làm chậm nền kinh tế, tăng rủi ro của “stagflation” (lạm phát đình trệ, sự kết hợp giữa tăng trưởng chậm và lạm phát cao).

Nếu các mức thuế vẫn tiếp tục, chúng có thể đẩy lạm phát lên trong các tháng 3, 4 và 5 khi các công ty tăng giá để bù đắp cho chi phí nhập khẩu cao hơn, Michael Feroli, nhà kinh tế trưởng của JPMorgan Chase, cho biết.

Các mức thuế này cũng có thể gây hại cho các nhà xuất khẩu của Mỹ nếu nền kinh tế của Canada và Mexico gặp khó khăn và nếu họ trả đũa bằng các mức thuế của riêng mình. “Nếu những quốc gia đó rơi vào suy thoái, chỉ riêng điều này cũng là lý do để kỳ vọng xuất khẩu của Mỹ sang những nước này sẽ chậm lại”, ông nói.

Đã từng có tiền lệ?

Mỹ từng tăng thuế đối với các đối tác thương mại lớn trong quá khứ, nhưng mức tăng thường là dần dần, theo Douglas Irwin, nhà kinh tế của Đại học Dartmouth, người đã viết cuốn sách “Clashing Over Commerce: A History of U.S. Trade Policy”.

Các đợt tăng thuế mạnh mẽ như thuế Smoot-Hawley năm 1930 chỉ tác động đến một phần nhỏ của nền kinh tế Mỹ vì một số hàng hóa được miễn thuế và vì lúc đó quốc gia này ít phụ thuộc vào thương mại hơn, ông Irwin cho biết.

Vào năm 1807, Quốc hội Mỹ đã thực hiện một lệnh cấm gần như toàn diện đối với thương mại nước ngoài để đáp trả việc lực lượng Anh bắt giữ các tàu của Mỹ trong thời kỳ chiến tranh Napoléon. “Điều này đã gây ra thiệt hại lớn cho nền kinh tế Mỹ”, ông Irwin nói.

Theo Wall Street Journal

Thu Quyên