Thuế đối ứng của Mỹ: Doanh nghiệp cần tăng sức chống chịu

Hội thảo Thuế đối ứng của Hoa Kỳ & Ứng phó của doanh nghiệp Việt Nam

Cơn địa chấn chưa từng có trong tiền lệ

Đầu tháng 4/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ công bố thuế đối ứng đối với hầu hết các quốc gia có quan hệ thương mại với Mỹ. Trong đó, Việt Nam có thể bị áp thuế đối ứng lên tới 46%, trở thành một trong những quốc gia bị áp thuế đối ứng cao nhất.

Tại Hội thảo "Thuế đối ứng của Mỹ & ứng phó của doanh nghiệp Việt Nam" diễn ra ngày 18/4, ông Phạm Tấn Công, Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết: Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất áp thuế đối ứng đại trà đã tạo ra cơn địa chấn thương mại toàn cầu, báo hiệu một bước ngoặt mới cho thương mại toàn cầu

Mặc dù gần đây, Mỹ đã thông báo tạm hoãn thuế đối ứng trong 90 ngày, chỉ áp dụng mức 10% với hầu hết đối tác thương mại, nhưng nguy cơ vẫn treo lơ lửng.

“Trước áp lực rất lớn trong nước và quốc tế, thậm chí ngay trong nội bộ Chính phủ, Quốc hội Mỹ cũng có sự tranh cãi gay gắt về các loại thuế này, vì vậy, Tổng thống Mỹ đã thông báo tạm hoãn áp thuế đối ứng. Tuy nhiên, tôi cho rằng, không ngoại trừ đây là chiến lược của Tổng thống Donald Trump”, ông Phạm Tấn Công nhận định.

Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký VCCI cho rằng, chính sách thuế đối ứng của Hoa Kỳ sẽ đặc biệt ảnh hưởng đến các ngành xuất khẩu chủ lực, trong đó nhiều mặt hàng trọng điểm của Việt Nam không nằm trong danh sách miễn trừ, trong khi các đối thủ trong khu vực lại được hưởng thuế suất thấp hơn.

Không chỉ doanh nghiệp trực tiếp xuất khẩu, mà cả hệ sinh thái liên quan như nhà cung ứng nguyên liệu, đơn vị gia công, logistics, tài chính… cũng sẽ bị ảnh hưởng dây chuyền. Chi phí sản xuất tăng, chuỗi cung ứng gián đoạn sẽ là những thách thức lớn cho các ngành hàng xuất khẩu.

Theo rà soát của VCCI, hơn 29% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2024 là sang thị trường Mỹ, với các mặt hàng chủ lực như: điện tử, dệt may, da giày, gỗ và sản phẩm gỗ, thủy sản, máy móc, thiết bị… Điều này cho thấy, nếu mức thuế đối ứng bị áp dụng, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ bị tổn thương nặng nề, ảnh hưởng tới tăng trưởng GDP và ổn định kinh tế vĩ mô.

Bên cạnh đó, Việt Nam còn đối diện với các tác động dây chuyền và chuyển hướng thương mại. Đơn cử, hàng hóa từ các nước bị áp thuế sẽ tìm cách chuyển sang các thị trường khác, làm gia tăng cạnh tranh.

Phân tích rõ hơn về những tác động của thuế đối ứng đối với nền kinh tế Việt Nam, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế cho rằng, việc Mỹ đề xuất áp thuế đối ứng với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đã tạo ra một số thách thức đối với nền kinh tế.

Thứ nhất, việc này có thể khiến kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam giảm do nhu cầu yếu đi. Khối FDI, kể cả từ Mỹ, bị ảnh hưởng vì tâm lý nhà đầu tư dao động, rủi ro chính sách toàn cầu và chính sách khuyến khích sản xuất tại Mỹ.

Thứ hai, xu hướng bảo hộ thương mại, kiểm soát xuất khẩu và điều tra trốn thuế, nguồn gốc xuất xứ, trung chuyển hàng hóa,... có thể gia tăng, tạo ra rủi ro bị áp thuế đối ứng và hạn chế xuất khẩu công nghệ cao.

Thứ ba, cạnh tranh với hàng hóa từ các nước khác xuất khẩu sang Việt Nam, do thừa cung, nhất là từ Trung Quốc. Đồng thời, chi phí logictics có thể tăng cao, đi kèm với các rủi ro khác liên quan tới lãi suất và tỷ giá.

Trước thực trạng đó, TS. Cấn Văn Lực dự báo: Với kịch bản cơ sở, giá sử Mỹ áp thuế đối ứng khoảng 20% - 25% lên hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ, ước tính giá trị phải trả thêm khoảng 55 tỷ USD/năm.

Trong trường hợp Việt Nam giảm thuế xuống 0% cho hàng Mỹ, tổn thất giảm thu thuế ước tính khoảng 1,2 tỷ USD.

Dệt may, thủy sản, đồ gỗ, cùng với các ngành liên quan như bất động sản khu công nghiệp và logistics, được đánh giá là những lĩnh vực chịu tổn thương nặng nề nhất sau quyết định áp thuế của Mỹ.

Đặt ra giải pháp chiến lược để ứng phó với chính sách thuế của Hoa Kỳ

Dù có những khó khăn nhất định, ông Phạm Tấn Công cũng nhìn nhận đây là thời điểm để Việt Nam tái định vị vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Ông Công cho rằng, trong nguy có cơ, các doanh nghiệp cần chủ động chuyển đổi và nâng cao sức chống chịu.

Từ thực tế trên, VCCI kiến nghị Chính phủ đối thoại chiến lược với Mỹ ở cấp cao nhằm đạt được các thỏa thuận song phương, giảm xung đột, minh bạch thông tin, thúc đẩy nhập khẩu từ Mỹ, cân bằng thương mại và tạo niềm tin chính trị.

Các ngành liên quan thực hiện đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và chuỗi cung ứng, tận dụng hiệu quả các hiệp định tự do (FTA) thế hệ mới như EVFTA, CPTPP, RCEP để mở rộng thị trường tại EU, Canada, Australia…; đồng thời khai thác các thị trường tiềm năng như Tây Nam Trung Quốc, Trung Đông, Mỹ Latinh và phát triển thị trường nội địa.

Bên cạnh đó, các ngành, lĩnh vực cần tái cấu trúc chuỗi cung ứng và công nghiệp hỗ trợ; nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, kiểm soát chặt chẽ nguồn gốc xuất xứ; phát triển công nghiệp nền tảng như hóa chất, vật liệu mới, logistics, công nghệ cao… nhằm giảm phụ thuộc nhập khẩu và rủi ro thương mại.

Đặc biệt, doanh nghiệp cần đẩy mạnh tham gia chuỗi cung ứng chiến lược của Mỹ như đầu tư vào các trung tâm kỹ thuật bán dẫn, công nghiệp xanh, năng lượng tái tạo để trở thành mắt xích đáng tin cậy trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Ông Đậu Anh Tuấn khuyến cáo các doanh nghiệp nên theo dõi sát các động thái chính sách của Hoa Kỳ trong 90 ngày tạm hoãn, đồng thời chủ động phối hợp, đàm phán với đối tác để tranh thủ xuất hàng sớm.

Về lâu dài, theo ông Tuấn, doanh nghiệp cần tái cơ cấu thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào một thị trường lớn; tận dụng các FTA thế hệ mới; cải tiến mô hình sản xuất theo hướng bền vững; xây dựng chuỗi cung ứng hiệu quả, tăng năng lực cạnh tranh.

TS. Cấn Văn Lực cho rằng, các doanh nghiệp nên tận dụng tốt các chính sách hỗ trợ về thuế, phí và tín dụng để tối ưu chi phí, đồng thời nắm bắt xu hướng chuyển đổi kép (xanh hóa và số hóa) nhằm xây dựng chiến lược phát triển phù hợp với các yêu cầu ESG.

Theo ông Lực, doanh nghiệp cần đa dạng hóa thị trường, đối tác, chuỗi cung ứng, sản phẩm, dịch vụ và nguồn vốn để thích ứng với chuyển đổi xanh và mô hình kinh doanh tuần hoàn. Ngoài ra, doanh nghiệp cần nâng cao năng lực cạnh tranh toàn diện, từ công nghệ, nhân lực đến quản trị rủi ro và minh bạch xuất xứ hàng hóa.

Cuối cùng, ông khuyến khích doanh nghiệp tận dụng cơ hội từ các FTA thế hệ mới và việc nâng cấp quan hệ Việt Nam với các quốc gia như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Úc, Malaysia, New Zealand và Singapore.

Ông Lực cho rằng, Việt Nam có một số cơ hội nhất định trong việc mở rộng xuất khẩu sang các thị trường khác khi họ tìm nguồn thay thế. Việt Nam cũng có thể có cơ hội từ xu hướng dịch chuyển đầu tư, chuỗi cung ứng. Đồng thời, doanh nghiệp phải đa đang dạng hóa, tăng nội lực và đáp ứng các tiêu chuẩn mới, từ đó tăng sức chống chịu.

Thái Hoàng