Thực thi hiệu quả Luật Thủ đô (sửa đổi):Cần sự đồng lòng của chính quyền, người dân và doanh nghiệp

TS. Mạc Quốc Anh

Theo TS.Mạc Quốc Anh: Luật Thủ đô (sửa đổi) có những điểm nhấn đặc biệt quan trọng như:

Phân quyền mạnh mẽ cho Hà Nội: Một trong những điểm mới quan trọng nhất của Luật Thủ đô (sửa đổi) là cơ chế phân quyền mạnh mẽ hơn cho chính quyền thành phố Hà Nội trong quản lý đất đai, tài chính, quy hoạch và các lĩnh vực trọng yếu khác. Về tài chính - ngân sách, Luật cho phép Hà Nội được giữ lại 45 - 50% số thu ngân sách trên địa bàn, thay vì mức 35% hiện tại (theo Nghị quyết 973/2020/UBTVQH14). Điều này giúp Thủ đô có thêm nguồn lực đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giao thông, giáo dục và an sinh xã hội. Về quản lý quy hoạch và đất đai, Hà Nội được quyền chủ động phê duyệt và điều chỉnh quy hoạch cục bộ, rút ngắn thời gian thực hiện các dự án đầu tư công và đầu tư tư nhân. Điều này giúp giảm tình trạng “treo dự án”, tạo điều kiện thuận lợi để thu hút vốn đầu tư.
Thúc đẩy phát triển kinh tế sáng tạo và đô thị thông minh: Luật Thủ đô (sửa đổi) lần này đề cập đến việc phát triển khu vực kinh tế sáng tạo, khu công nghệ cao và đô thị thông minh, đây là bước đi mang tính đột phá giúp Hà Nội tăng cường năng lực cạnh tranh quốc tế. Về Kinh tế sáng tạo: Theo số liệu từ Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Nội, đến năm 2023, Hà Nội có khoảng 3.000 DN khởi nghiệp sáng tạo, nhưng vẫn thiếu các chính sách hỗ trợ đặc thù. Luật Thủ đô mới đưa ra các quy định ưu đãi về thuế, tín dụng, mặt bằng, nguồn nhân lực, tạo điều kiện để hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển mạnh mẽ. Về Đô thị thông minh: Hà Nội sẽ triển khai rộng rãi chính quyền điện tử, giao thông thông minh, năng lượng sạch và các giải pháp chuyển đổi số trong quản lý đô thị. Dự kiến đến năm 2030, Hà Nội sẽ cắt giảm 50% thủ tục hành chính giấy tờ, thay thế bằng các nền tảng công nghệ.
Định hướng phát triển bền vững và bảo vệ môi trường: Luật Thủ đô (sửa đổi) đặt trọng tâm vào vấn đề bảo vệ môi trường, phát triển xanh và bền vững. Trong đó, có hai điểm đáng chú ý: Siết chặt kiểm soát ô nhiễm không khí: Theo báo cáo của Trung tâm Quan trắc Môi trường, trong năm 2023, chỉ số PM2.5 tại Hà Nội trung bình 45 - 50µg/m³, cao gấp đôi tiêu chuẩn của WHO (25µg/m³). Luật quy định tăng cường xử phạt DN xả thải vượt mức, đồng thời thúc đẩy các giải pháp giao thông xanh như xe buýt điện và đường sắt đô thị; Hạn chế phát triển nhà cao tầng ở nội đô: Khu vực nội đô Hà Nội hiện có mật độ dân cư trung bình 23.000 người/km² - cao hơn nhiều so với các đô thị khác trong khu vực. Luật mới siết chặt cấp phép dự án nhà cao tầng ở khu vực trung tâm, đồng thời khuyến khích phát triển đô thị vệ tinh như Hòa Lạc, Sóc Sơn, Xuân Mai nhằm giãn dân hợp lý.

Có ý kiến cho rằng Luật đã tháo gỡ nhiều rào cản, “điểm nghẽn”, đáp ứng nhu cầu phát triển ngày càng cao của Thủ đô? Ông có tán thành quan điểm này?

Tôi hoàn toàn đồng ý với nhận định này. Trong nhiều năm qua, Hà Nội gặp phải không ít “điểm nghẽn” về cơ chế, hạ tầng, nguồn lực tài chính và môi trường đầu tư. Luật Thủ đô (sửa đổi) đã đưa ra các giải pháp để tháo gỡ những rào cản này. Cụ thể:

Tháo gỡ “nút thắt” về cơ chế chính sách: Trước đây, một số chính sách đặc thù của Hà Nội phải xin ý kiến từ Chính phủ hoặc Quốc hội, dẫn đến thời gian phê duyệt kéo dài. Nay, với cơ chế phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn, Hà Nội có thể chủ động quyết định các vấn đề quan trọng mà không phải chờ đợi lâu. Chính quyền thành phố cũng được trao quyền lớn hơn trong cấp phép đầu tư, quy hoạch đô thị và quản lý đất đai, giúp cải thiện đáng kể môi trường đầu tư.
Giải quyết “điểm nghẽn” về hạ tầng giao thông: Hiện nay, Hà Nội có hơn 7,6 triệu phương tiện giao thông, trong đó khoảng 6,2 triệu xe máy. Tốc độ tăng trưởng xe cá nhân hàng năm lên đến 7%, gây quá tải hệ thống đường sá. Luật mới tạo cơ chế ưu tiên phát triển giao thông công cộng, khuyến khích xe điện, mở rộng metro và hạn chế xe cá nhân trong nội đô. Đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông là ví dụ điển hình. Sau nhiều năm trì trệ, khi có cơ chế đặc thù từ Luật, dự án đã vận hành hiệu quả với hơn 80.000 lượt khách/ngày.
Cải thiện môi trường đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế: Theo báo cáo PCI 2023, Hà Nội đứng thứ 28/63 tỉnh, thành phố về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh, nhưng vẫn thấp hơn so với TP Hồ Chí Minh và Bắc Ninh. Luật mới đưa ra các ưu đãi về thuế, mặt bằng và thủ tục hành chính nhằm thu hút nhiều hơn dòng vốn FDI và DN tư nhân.

Từ lý thuyết đến thực tiễn là một khoảng cách khá xa. Để Luật Thủ đô (sửa đổi) thực sự đi vào cuộc sống, chúng ta phải làm gì, thưa ông?

Luật Thủ đô (sửa đổi) sẽ chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được triển khai đồng bộ, quyết liệt với sự vào cuộc của chính quyền, DN và người dân. Để đảm bảo Luật đi vào thực tiễn, chúng ta cần thực hiện một số giải pháp quan trọng như sau:

Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến luật đến mọi tầng lớp xã hội: Hiện nay, nhận thức của nhiều người dân, DN và cả một số cán bộ, công chức về nội dung của Luật Thủ đô (sửa đổi) vẫn còn hạn chế. Vì vậy, việc tuyên truyền, phổ biến luật cần được triển khai mạnh mẽ và đồng bộ qua nhiều kênh khác nhau: Tổ chức các hội thảo, tọa đàm chuyên sâu dành cho cán bộ quản lý, DN, các nhà đầu tư để họ hiểu rõ về các quy định mới, nhất là những thay đổi liên quan đến thủ tục hành chính, ưu đãi đầu tư, cơ chế phân cấp, phân quyền; Sử dụng phương tiện truyền thông đa dạng như báo chí, truyền hình, mạng xã hội để phổ biến thông tin một cách dễ hiểu, dễ tiếp cận với người dân; Biên soạn tài liệu hướng dẫn thực hiện luật, cung cấp miễn phí cho các cơ quan, DN và hộ gia đình để đảm bảo mọi người đều nắm rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình theo luật mới. Mục tiêu: Trong 6 tháng đầu năm 2025, Hà Nội cần đạt ít nhất 90% cán bộ công chức, 80% doanh nghiệp và 70% người dân nắm được các quy định quan trọng của Luật Thủ đô (sửa đổi).
Xây dựng kế hoạch triển khai thực thi luật cụ thể, có lộ trình rõ ràng: Để luật đi vào thực tiễn, cần có một kế hoạch hành động chi tiết theo từng giai đoạn, bao gồm: Ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện luật: Ngay sau khi luật có hiệu lực (từ ngày 1/1/2025), Hà Nội đã phải nhanh chóng hoàn thiện các nghị định, thông tư hướng dẫn, giúp các đơn vị liên quan có căn cứ pháp lý để triển khai; Thành lập tổ công tác liên ngành để rà soát, điều chỉnh các quy định hiện hành sao cho đồng bộ với Luật Thủ đô (sửa đổi). Ví dụ, các quy định về phân cấp ngân sách, quản lý đất đai, cấp phép đầu tư cần được điều chỉnh theo cơ chế mới để tránh chồng chéo, mâu thuẫn.

Lập kế hoạch triển khai theo từng lĩnh vực: Thành lập Ban giám sát thực hiện luật với sự tham gia của đại diện Quốc hội, HĐND TP, Mặt trận Tổ quốc, DN và người dân để đánh giá định kỳ việc thực hiện luật; Xây dựng hệ thống phản ánh, tiếp nhận ý kiến người dân và DN về các vấn đề phát sinh khi thực thi luật. Các kiến nghị cần được xử lý kịp thời để tránh gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư và đời sống dân cư; Công khai, minh bạch quá trình thực hiện: Định kỳ 6 tháng hoặc 1 năm, chính quyền TP cần công bố báo cáo đánh giá tác động của Luật Thủ đô (sửa đổi), trong đó nêu rõ những kết quả đạt được và những vấn đề còn tồn đọng để có giải pháp kịp thời. Mục tiêu: Đảm bảo ít nhất 95% các quy định của luật được thực hiện đúng tiến độ, hạn chế tối đa các sai phạm, tiêu cực trong quá trình triển khai.

Huy động sự tham gia của cộng đồng, DN và người dân: Luật Thủ đô (sửa đổi) không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà còn cần sự tham gia tích cực của cộng đồng DN và người dân. Cụ thể: DN cần chủ động tìm hiểu các cơ hội và chính sách mới trong luật để tận dụng lợi thế từ các ưu đãi đầu tư, hỗ trợ khởi nghiệp, phát triển kinh tế số; Người dân cần thực hiện đúng các quy định về quản lý đô thị, bảo vệ môi trường để góp phần xây dựng Hà Nội xanh - sạch - đẹp. Đồng thời, người dân có thể phản ánh, đề xuất các giải pháp cải thiện chính sách thông qua các kênh tiếp nhận ý kiến từ chính quyền; Tạo cơ chế đối thoại giữa chính quyền và DN để đảm bảo việc thực thi luật được sát với thực tiễn, giải quyết nhanh chóng những vướng mắc phát sinh. Mục tiêu: Trong vòng 3 năm sau khi Luật có hiệu lực (đến năm 2028), ít nhất 80% DN và người dân đánh giá hài lòng về việc thực thi luật qua các khảo sát độc lập.

Tóm lại, Luật Thủ đô (sửa đổi) mở ra cơ hội lớn để Hà Nội bứt phá, nhưng thành công hay không phụ thuộc vào quá trình thực thi. Nếu có kế hoạch triển khai bài bản, cơ chế giám sát chặt chẽ và sự đồng lòng từ chính quyền, DN, người dân, chúng ta sẽ đưa Hà Nội phát triển đúng với kỳ vọng, trở thành một đô thị hiện đại, đáng sống và hội nhập quốc tế.