Thủ tướng Israel thăm Mỹ: Nhiều kỳ vọng, ít kết quả

Tổng thống Donald Trump và Thủ tướng Benjamin Netanyahu tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng ở Washington, DC, ngày 7/4. (Nguồn: Times of Israel)

Ngày 6-7/4, Thủ tướng Israel và phu nhân thăm chính thức Mỹ. Xét lịch sử cùng diễn biến trong quan hệ song phương thời gian qua, mọi thứ tưởng chừng sẽ “thuận buồm xuôi gió” cho ông Netanyahu.

Là nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên tới Mỹ sau khi ông Trump áp thuế quan mới, chính trị gia này muốn mình là “hình mẫu” cho các quốc gia trên thế giới trong đàm phán với chính quyền của Tổng thống Donald Trump, dù về thương mại, Dải Gaza, bài toán Iran hay quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ.

Đồng thời, chuyến thăm góp phần xoa dịu tình hình quê nhà, nơi các cuộc tuần hành liên tiếp, phiên tòa về tham nhũng hay vụ Qatargate đang gây áp lực không nhỏ với ông Netanyahu. Tuy nhiên, tờ Times of Israel đánh giá những gì diễn ra cho thấy một thực tế rất khác.

Quan điểm cùng “rắn”

Trong xung đột Israel-Hamas, quan điểm hai bên không quá khác biệt. Ông Trump khẳng định: “Tôi muốn thấy xung đột chấm dứt. Tôi tin nó sẽ chấm dứt vào thời điểm nào đó không quá xa trong tương lai”. Chính trị gia này nêu rõ hiện các bên đã triển khai nhiều nỗ lực để trả tự do cho các con tin bị Hamas giam giữ, song đây sẽ là “quá trình dài”. Ông chủ Nhà Trắng coi việc Mỹ “kiểm soát và làm chủ Dải Gaza… là một điều tốt”, ngay cả khi đề xuất này bị cộng đồng các nước Hồi giáo và nhiều nước trên thế giới phản đối.

Ông Netanyahu cho biết nước này đang xây dựng “một thỏa thuận khác mà chúng tôi mong sẽ thành công”. Tuy nhiên, bên cạnh cam kết giải cứu tất cả các con tin, Thủ tướng Israel nêu rõ sẽ “loại bỏ hoàn toàn” Hamas khỏi Dải Gaza để “người dân Gaza có thể tự do di chuyển tới nơi nào họ mong muốn”, ám chỉ “tầm nhìn táo bạo” của ông Donald Trump về di dời người Palestine khỏi khu vực này.

Bất ngờ từ Iran

Trong bối cảnh đó, sự khác biệt rõ nét đầu tiên giữa hai bên nằm ở cách tiếp cận với Iran. Trước thềm trao đổi với ông Trump, ông Netanyahu cho rằng sẽ là “điều tốt” nếu ngoại giao có thể ngăn chặn chương trình hạt nhân Iran.

Song, Times of Israel cho rằng Thủ tướng Israel và các quan chức tháp tùng đã không lường trước được tuyên bố của ông Trump: Tổng thống Mỹ cho biết các quan chức “ở cấp cao nhất” của xứ cờ hoa đang đàm phán trực tiếp với Iran từ ngày 5/4 về vấn đề này. Tuy nhiên, do tuyên bố trên diễn ra chỉ ít lâu trước khi hai nhà lãnh đạo họp báo, đồng thời không muốn tạo thêm căng thẳng trong quan hệ song phương, ông Netanyahu và cộng sự không có nhiều sự lựa chọn ngoài chấp nhận “sự đã rồi”.

Động thái này có ba điểm nhấn. Trước hết, ông Trump vẫn tin tưởng vào khả năng gặt hái kết quả thông qua đối thoại trực tiếp Mỹ - Iran.

Đồng thời, việc triển khai đàm phán với Tehran mà không tham vấn Nhà nước Do Thái có thể ảnh hưởng tới lợi ích của Israel trong các nội dung được hai bên thảo luận. Quan trọng hơn, dù Israel là đồng minh của Mỹ, tầm ảnh hưởng của Nhà nước Do Thái tới các quyết sách của Nhà Trắng dưới thời ông Trump dường như đang thu hẹp.

Không nhượng bộ

Về thuế quan, câu chuyện cũng diễn biến theo chiều hướng không có lợi cho Israel. Ngay trong ngày công du đầu tiên trên đất Mỹ, Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã có cuộc gặp “thân tình và hiệu quả” với Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick, cố vấn pháp lý Pierre Gentin và đại diện thương mại Jamieson Greer.

Kịch bản đó không lặp lại trong cuộc gặp với ông chủ Nhà Trắng một ngày sau đó. Times of Israel đánh giá ông Trump tránh đưa ra cam kết về gỡ bỏ thuế quan, dự kiến lên tới 17%, đối với Israel.

Ngoài ra, Tổng thống Mỹ đề cập khoản hỗ trợ của Washington như góp phần khẳng định tính đúng đắn của thuế quan áp đặt với Nhà nước Do Thái: “Đừng quên rằng chúng tôi đã giúp Israel rất nhiều. Chúng tôi đã hỗ trợ Israel 4 tỷ USD… Chúng tôi hỗ trợ Israel hàng tỷ USD mỗi năm. Một trong những mức cao nhất với bất kỳ quốc gia nào”.

Kết quả này phản ánh quyết tâm của ông Trump để thay đổi thương mại thế giới thông qua thuế quan. Israel, đồng minh thân cận, không phải là ngoại lệ.

Tương tự là vấn đề từ Ankara. Ông Trump khen người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, một trong những nhà lãnh đạo chỉ trích Israel mạnh mẽ nhất, là “rất thông minh”, chúc mừng Ankara đã “giành quyền kiểm soát Syria”. Đồng thời, Tổng thống Mỹ khẳng định: “Bất kỳ vấn đề nào (giữa Israel) và Thổ Nhĩ Kỳ, tôi tin rằng đều có thể giải quyết được, chỉ cần chúng ta hành xử hợp lý”.

Theo Times of Israel, đây rõ ràng không phải là kết quả tích cực mà Thủ tướng Benjamin Netanyahu mong muốn nhận được khi đặt chân tới xứ cờ hoa.

Mặc dù vậy, chuyến thăm tái khẳng định sự ủng hộ của Washington với Nhà nước Do Thái trong xung đột tại Dải Gaza, đồng thời giúp Israel nắm bắt quan điểm của ông Trump trong các vấn đề then chốt, từ đó có điều chỉnh phù hợp để mang tới kết quả, dù là trong thương mại, quan hệ với Iran cũng như Thổ Nhĩ Kỳ.

Phan Quân