Thư từ Mỹ: Ai là Tổng thống thứ 47 của xứ cờ hoa?

Bầu cử Mỹ 2024 có yếu tố kịch tính khi Tổng thống đương nhiệm Joe Biden rút lui cuộc đua vào Nhà Trắng vào ngày 22-7, nhường quyền cho Phó tổng thống Kamala Harris đứng ra tranh cử, đối đầu với ứng cử viên đảng Cộng hòa là cựu Tổng thống Donald Trump.

Bảy tiểu bang chiến trường định đoạt bầu cử Mỹ

Do người dân di chuyển chỗ ở vì công việc và giá mua nhà thấp nên thành phần cấu trúc xã hội thay đổi tại một số tiểu bang. Những tiểu bang có sự dịch chuyển dân cư lớn sẽ tạo ra lượng cử tri ủng hộ cho 2 đảng ngang nhau, ví dụ như Georgia, Arizona, North Carolina trước đây là những tiểu bang truyền thống về đảng Cộng hòa, sau bầu cử 2020 đã chuyển thành bang chiến trường, nghĩa là lượng cử tri ủng hộ 2 đảng ngang nhau hoặc lượng cử tri trung lập chiếm đa số. Kỳ bầu cử 2024 có 7 bang chiến trường, gồm Pennsylvania, Michigan, Wisconsin, Nevada, Georgia, Arizona, North Carolina.

Tính từ năm 1992 đến 2020 có 5 kỳ bầu cử, đảng Dân chủ thắng tại bang Pennsylvania là 4/5 lần, bang Michigan là 4/5, bang Wisconsin là 4/5, bang Nevada là 4/5. Ðảng Cộng hòa chiến thắng tại bang North Carolina là 4/5, tiểu bang Arizona là 4/5, tiểu bang Georgia là 3/5.

Người dân ở thủ đô Washington D.C chờ xem ai là Tổng thống thứ 47 của Mỹ. Ảnh: THE NEW YORK TIMES

Các tiểu bang truyền thống của đảng Dân chủ có tổng cộng 226 phiếu đại cử tri và đảng Cộng hòa là 219, ứng cử viên nào đạt con số 270 đại cử tri sẽ thắng cử. Bên cạnh 49 bang hầu như đã được định hình, bang Pennsylvania duy nhất còn lại đang ở thế cân bằng cho bà Harris và ông Trump. Như vậy, ai chiến thắng ở tiểu bang này thì người đó sẽ trở thành Tổng thống Mỹ thứ 47.

Pennsylvania với dân số là 13 triệu người và cử tri đi bầu cử khoảng 7,5 triệu người. Pennsylvania nằm trong vùng đông bắc nước Mỹ, nơi truyền thống của đảng Dân chủ. Cựu Tổng thống Trump lần đầu tiên thắng tại Pennsylvania kể từ năm 1992 với 40.000 phiếu, lượng cử tri đi bầu trên 6,1 triệu người. Sau đó ông Biden thắng lại với 80.000 phiếu, lượng cử tri đi bầu trên 7,2 triệu người.

Ðịa chính trị Mỹ

Theo địa chính trị Mỹ, vùng đất ủng hộ đảng Dân chủ là vùng giàu có chiếm khoảng 65% GDP và 65% dân số cả nước Mỹ, bao gồm các tiểu bang về công nghiệp, công nghệ, tài chính, giáo dục, văn hóa nghệ thuật.

Hình thức bầu cử tổng thống Mỹ khác với các nước trên thế giới. Người chiến thắng dựa vào số phiếu đại cử tri của từng tiểu bang, chứ không dựa vào số phiếu phổ thông của người dân Mỹ.

Từ khi lập quốc, các nhà lập pháp định ra 538 đại cử tri đại diện cho 50 tiểu bang, ứng cử viên đạt 270 phiếu là trở thành Tổng thống Mỹ Mỗi tiểu bang có số phiếu đại cử tri khác nhau, tiểu bang càng đông dân thì đại số cử tri càng lớn, ví dụ như tiểu bang lớn như New York có số đại cử tri là 29, tiểu bang nhỏ như Vermont là 3. Số đại cử tri tạo ra thế cân bằng, bảo vệ người dân thuộc tiểu bang vùng xa xôi, hoặc chống lại một đảng làm tổng thống trong nhiều nhiệm kỳ.

Người dân quận Manhattan, TP New York theo dõi kết quả bầu cử Mỹ. Ảnh: NEW YORK TIMES

Bầu cử Mỹ theo hệ thống đại cử tri cũng có bất lợi, ví dụ tiểu bang California là truyền thống đảng Dân chủ, những người muốn bỏ phiếu cho ứng cử viên đảng Cộng hòa xem như không tính về mặt kỹ thuật vì đa phần người dân bầu cho ứng cử viên đảng Dân chủ, như vậy ứng cử viên đảng Dân chủ có được 50 đại cử tri từ California. Trong kỳ bầu cử 2000 và 2016, mặc dù ông Al Gore (bầu cử 2000) và bà Hillary Clinton (bầu cử 2016) thua cuộc nhưng số phiếu bầu phổ thông vẫn con hơn so với đối thủ lần lượt là ông George W. Bush (con) và ông Donald Trump.

Những lợi thế và bất lợi cho bà Harris, ông Trump

Các chỉ số kinh tế đưa ra thuận lợi cho nhiệm kỳ Tổng thống Biden. Chỉ số Dow Jones và Nasdag cho thấy sức khỏe của nền kinh tế Mỹ và dưới thời ông Biden, chỉ số này là 43,300 điểm và Masdag là 18,000 điểm, trong khi trong nhiệm kỳ ông Trump, chỉ số Dow Jones đạt cao nhất là 29,400 điểm và Nasdag là 11,500 điểm.

Theo tiền lệ tại Mỹ, một đảng cầm quyền chính phủ được 8 năm để tạo sự phát triển kinh tế và xã hội ổn định. Ngoại trừ có sự cố đặc biệt xảy ra cho đất nước, ví dụ trước bầu cử 1992 là kinh tế Mỹ rơi vào khủng hoảng dẫn đến Tổng thống George Bush (cha) thua cuộc, trước bầu cử 2020 là dịch COVID-19 và kết quả 600.000 người chết và kinh tế đóng cửa dẫn đến Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng thua cuộc.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump không được cưụTổng thống Bush (con) và một số chính trị gia cao cấp trong đảng Cộng hòa ủng hộ vận động tranh cử. Tuy nhiên ông Trump được tỉ phú Elon Musk đến Pennsylvania ủng hộ vận động tranh cử quyết liệt.

Riêng bà Harris được 4 cựu tổng thống đảng Dân chủ ủng hộ, gồm cựu Tổng thống Clinton - nổi danh với chính sách về kinh tế, ông Obama - người truyền cảm hứng cho giới trẻ và người da màu, đi vận động tại 2 bang chiến trường Pennsylvania và Michigan. Ngoài ra, bà Harris được sự ủng hộ những người có sức hút mạnh trong giới giải trí như Taylor Swift, Beyonce, Oprah Winfrey.

Bà Harris được ít người biết đến như một nhà lãnh đạo, người dân Mỹ vẫn chưa sẵn sàng cho một nữ tổng thống, nhưng bà có lợi thế về tính ôn hòa, chính sách sức khỏe, quyền phá thai, kinh tế cho tầng lưu trung lưu.

Còn ông Trump có tài nói lưu loát, có những chính sách tốt kinh tế và biên giới, phong cách nhà lãnh đạo mạnh mẽ. Ðiểm bất lợi của ông Trump là tạo ra hình ảnh xấu khi tuyên bố bầu cử 2020 có gian lận và dẫn đến cuộc bạo loạn vào tòa nhà Quốc hội Mỹ ngày 6-1-2021, làm tổn hại đến nền dân chủ Mỹ.

Có lẽ bầu cử 2024 cũng giống như 2020, những cử tri trung lập rất khó chọn lựa vị tổng thống cho mình, vì không ai có sự nổi bật.

TRẦN THẮNG (Kỹ sư hàng không, đang sinh sống tại tiểu bang Connecticut)