Thứ trưởng Vũ Hải Quân: Thể chế hóa Nghị quyết 57, luật AI, chuyển đổi số quốc gia

Nỗ lực đưa Nghị quyết 57 đi vào cuộc sống

Chiều 26/11, Diễn đàn Kinh tế mùa Thu năm 2025 bước vào phiên đối thoại với lãnh đạo các Bộ, ngành Trung ương nhằm đánh giá thực trạng và các giải pháp đột phá cho phát triển số hóa, cũng như mục tiêu quốc gia trong chuyển đổi xanh.

TS. Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội đã đặt câu hỏi cho ông Vũ Hải Quân, Thứ trưởng thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ về việc Bộ đã thể chế hóa các chủ trương và chính sách của Nghị quyết 57 như thế nào để đưa đường lối của Đảng vào cuộc sống? Trong đó, lộ trình mà Bộ đã thực hiện và sẽ triển khai trong thời gian tới để Nghị quyết thật sự đi vào thực tiễn.

TS. Trần Du Lịch cho rằng, có ý kiến ví Nghị quyết 57 giống như “khoán 10” trong nông nghiệp trước đây, nếu được triển khai hiệu quả, có thể mở ra động lực mạnh mẽ thúc đẩy phát triển.

Ông Vũ Hải Quân, Thứ trưởng thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ (thứ 3 từ trái sang) trả lời các câu hỏi tại phiên đối thoại.

Theo ông Vũ Hải Quân, Thứ trưởng thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ, có thể nói, Nghị quyết 57 là một nghị quyết mang tính “khoán 10” mới. Lần đầu tiên, Tổng Bí thư trực tiếp làm Trưởng Ban Chỉ đạo thực hiện nghị quyết, cho thấy Đảng, Bộ Chính trị và Trung ương xác định phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là vấn đề then chốt và cũng là động lực tăng trưởng mới để đưa Việt Nam trở nên giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Do đó, thời gian qua, Bộ đã triển khai rất nhiều nhiệm vụ nhằm cụ thể hóa Nghị quyết 57. Cụ thể, trong kỳ họp Quốc hội trước, Bộ đã trình 5 dự án luật, bao gồm cả sửa đổi và bổ sung. Tại kỳ họp lần này, Bộ tiếp tục trình thêm 5 dự án luật nữa. Như vậy, chỉ trong một năm, Bộ đã xây dựng và trình 10 dự án luật mới.

Ngoài ra, Bộ đang phải hoàn thành 17 nghị định từ nay đến cuối năm, cùng hệ thống thông tư đi kèm. Đây là khối lượng công việc rất lớn, nhưng là bước quan trọng nhất để thể chế hóa đường lối của Đảng trong phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Trong 10 dự án luật nêu trên, có nhiều dự án luật hoàn toàn mới được xây dựng lần đầu và đang trình Quốc hội xem xét, như Luật Trí tuệ nhân tạo, Luật Chuyển đổi số. Bên cạnh đó là các dự án luật sửa đổi nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý cho sự phát triển của ngành.

Theo Thứ trưởng thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ, hiện Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã được Quốc hội thông qua. Luật này thể chế hóa nhiều chủ trương quan trọng như: Quy định tổng chi cho khoa học - công nghệ - đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số bằng 3% tổng chi ngân sách nhà nước.

Song song đó là thay đổi cơ chế phân bổ kinh phí theo hướng dựa vào hiệu quả, không dàn đều; chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, có cơ chế thử nghiệm công nghệ mới; hoàn thiện chính sách thu hút nhân tài, lần đầu đưa khái niệm kiến trúc sư trưởng vào luật.

Thứ trưởng Vũ Hải Quân thông tin, Bộ đã tham mưu Chính phủ ban hành 11 công nghệ chiến lược, trong đó 6 công nghệ trọng điểm sẽ được triển khai ngay trong năm 2025. Có thể nói, đây là bước đột phá lớn về thể chế để thúc đẩy khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, Luật Công nghệ cao (sửa đổi) đang được Bộ xây dựng và trình Quốc hội. Luật này thể chế hóa nhiều nội dung mới của Nghị quyết 57, đặc biệt là khái niệm công nghệ chiến lược và hệ sinh thái doanh nghiệp phát triển sản phẩm công nghệ chiến lược.

Trong đó, luật bổ sung nhiều chính sách ưu đãi mạnh mẽ như: Ưu đãi thuế dựa trên tỷ lệ nội địa hóa, tỉ lệ nội địa hóa càng cao thì mức ưu đãi càng lớn; khấu trừ chi phí R&D lên đến 200% đối với doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu, phát triển; hoàn thiện mô hình khu đô thị công nghệ cao để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hoàn chỉnh, thay vì chỉ dừng lại ở các khu công nghệ cao truyền thống.

“Có thể khẳng định rằng, Bộ Khoa học và Công nghệ đang được Chính phủ giao một khối lượng công việc rất lớn. Đến thời điểm này, chúng tôi đã và đang nỗ lực tối đa để thể chế hóa các chủ trương của Đảng, góp phần đưa Nghị quyết 57 thực sự đi vào cuộc sống”, Thứ trưởng Vũ Hải Quân chia sẻ.

Toàn cảnh phiên đối thoại tại Diễn đàn Kinh tế Mùa thu năm 2025.

Xây dựng Luật Chuyển đổi số

Tiếp tục, TS. Trần Du Lịch đặt vấn đề về Luật Chuyển đổi số, những điểm mới, điểm quan trọng nhất của dự luật, tháo gỡ được những vướng mắc nào trong hoạt động chuyển đổi số hiện nay...

Thứ trưởng Vũ Hải Quân cho biết dự án Luật Chuyển đổi số là một đạo luật hoàn toàn mới, nên quá trình xây dựng đòi hỏi nhiều nghiên cứu và tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Trong quá trình được Chính phủ giao chủ trì soạn thảo để trình Quốc hội thảo luận và thông qua, nhóm xây dựng luật đã tiếp thu nhiều mô hình, bài học hay trên thế giới.

Ông cho biết có thể chia sẻ một số nội dung chính của dự án luật dù vẫn đang hoàn thiện và chưa được Quốc hội thông qua. Thứ nhất, dự án luật xác định rõ nguồn lực cho chuyển đổi số. Nhóm soạn thảo đề xuất dành 1% trong tổng mức 3% chi cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo để triển khai chuyển đổi số. Điều này thể hiện quan điểm khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là ba trụ cột quan trọng của phát triển quốc gia trong giai đoạn tới.

Thứ hai, luật sẽ luật hóa toàn bộ hoạt động chuyển đổi số của các cơ quan trung ương và Chính phủ, trong đó có việc ban hành Khung kiến trúc Chính phủ số quốc gia. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một mô hình Chính phủ số thông minh, nơi người dân được trao quyền, thụ hưởng dịch vụ công đơn giản, thuận tiện.

Tại các cuộc họp Ban chỉ đạo, nhiều ý kiến cũng đề nghị tiến tới miễn phí chữ ký số cho người dân. Theo Thứ trưởng, dự án luật quán triệt tư tưởng lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, là chủ thể được phục vụ.

Thứ ba, luật quy định chính sách phát triển hạ tầng số, dữ liệu số và các hoạt động liên quan đến chuyển đổi số. Đồng thời đề xuất nhiều chính sách khuyến khích phát triển kinh tế số, đặc biệt hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, lực lượng được xem là nòng cốt thúc đẩy kinh tế số.

Song song đó, dự án luật cũng đặt trọng tâm vào phát triển xã hội số. Trong đó có các chính sách thu hẹp khoảng cách số giữa vùng sâu, vùng xa và đô thị. Nhận thức được sự chênh lệch này, nhóm soạn thảo đã đưa vào các giải pháp thể chế hóa nhằm giúp người dân ở mọi khu vực đều có thể tiếp cận dịch vụ số. Những nội dung như văn hóa số, kinh tế số, xã hội số, giáo dục - y tế số cũng được đề cập như những nền tảng căn bản của xã hội số.

Thứ trưởng nhấn mạnh, tài chính cho chuyển đổi số hiện là vấn đề khó nhưng rất quan trọng. Nhiều bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp còn gặp vướng mắc trong đấu thầu, mua sắm, phát triển nền tảng số. Bộ Khoa học và Công nghệ đang tích cực tham vấn với các cơ quan để cụ thể hóa chính sách, tháo gỡ các rào cản này.

Ông chia sẻ thêm: “Luật Chuyển đổi số là lĩnh vực rất mới nên chúng tôi vừa làm vừa học. Quan điểm của Bộ là luật phải mang tính kiến tạo, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, hỗ trợ họ chuyển đổi chứ không phải tạo thêm rào cản hay chỉ đơn thuần quản lý”.

Hoài Sương