Thời trang Việt: Sáng tạo bền vững

Từ di sản văn hóa đến sáng tạo hiện đại

Ra đời năm 2012, thương hiệu thời trang Kilomet109 định hướng phát triển dòng thời trang cao cấp, sử dụng chất liệu sinh thái thân thiện với môi trường. Các thiết kế dựa trên nguồn nguyên liệu địa phương và kỹ thuật dệt sợi tơ, bông, gai, kỹ thuật nhuộm chàm và vẽ sáp ong của phụ nữ các dân tộc như Nùng, Dao, Thái, Tày, Mường, Mông…

Nhà thiết kế Vũ Thảo, Giám đốc sáng tạo của Kilomet109 kể, cô đã làm việc chặt chẽ với nhiều cộng đồng dân tộc thiểu số, trong đó có người Nùng U, nhóm nhỏ trong cộng đồng người Nùng tại miền núi phía Bắc Việt Nam. Lần đầu tiên đến bản làng của đồng bào Nùng U, nhà thiết kế Vũ Thảo nhận ra rằng chỉ còn rất ít nghệ nhân có thể tạo ra được những bộ trang phục truyền thống tinh xảo, và quy trình sản xuất đã gần như biến mất.

Điều ấn tượng nhất là chất liệu vải nhuộm chàm của người Nùng U có màu đen bóng, mềm mại. Tuy nhiên, để khôi phục quy trình này, nhóm Kilomet109 cùng đồng bào phải chế tạo công cụ, học lại kỹ thuật truyền thống, trồng cây chàm, nhuộm chàm... Đặc biệt, để tạo ra sắc đen bóng ánh đỏ đặc trưng, nghệ nhân phải nhuộm chàm tới 60 lần trong vòng 3 tháng...

Thời trang bền vững ngày càng được nhiều nhà thiết kế, thương hiệu Việt Nam quan tâm. Ảnh: VN+

Nhà thiết kế Vũ Thảo quan niệm, di sản không thể chỉ được giữ gìn, mà còn hướng tới đổi mới để trường tồn. Nhận thức rõ nguy cơ sản phẩm truyền thống mất đi tính ứng dụng, Kilomet109 đã biến các kỹ thuật sẵn có, ví dụ như lăn đá, thành nền tảng để sáng tạo ra những dòng sản phẩm mới, phù hợp với đời sống hiện đại.

Qua 8 năm theo đuổi chủ đề phát triển bền vững trong thời trang, Giám đốc nội dung Tạp chí ELLE Việt Nam Nguyễn Liên Chi cho biết, giai đoạn đầu, các nhân vật xuất xuất hiện chủ yếu là nhà thiết kế và nhà hoạt động xã hội quốc tế. Nhưng theo thời gian, ngày càng xuất hiện nhiều câu chuyện từ các nhà thiết kế Việt Nam như thương hiệu Kilomet109, hay Dòng Dòng - thương hiệu tái chế những tấm bạt cũ thành túi xách…

Nhiều câu chuyện truyền cảm hứng cũng đến từ các nghệ nhân bảo tồn chất liệu vải truyền thống; người sáng tạo và sử dụng vật liệu thay thế; hay ứng dụng công nghệ trong thiết kế để hạn chế rác thải…

Chuyển từ nhận thức sang hành động

Thời trang bền vững không còn là một xu hướng thoáng qua. Nó đã vượt ra khỏi những bộ sưu tập mang tính biểu tượng để trở thành một phong trào toàn cầu - một cuộc tái cấu trúc triết lý sản xuất và tiêu dùng trong ngành công nghiệp tỷ đô. Các tổ chức và thương hiệu thời trang lớn không chỉ nhận ra trách nhiệm của mình, mà còn hiểu rằng phát triển bền vững là con đường duy nhất để ngành tồn tại và phát triển.

Tâm điểm của sự thay đổi này chính là các tuần lễ thời trang quốc tế, nơi tính bền vững đã được nâng lên thành tiêu chí bắt buộc. Bà Evelina Danielsson Valladares - Quản lý cấp cao về phát triển bền vững tại Tuần lễ Thời trang Copenhagen - chia sẻ về việc tiên phong công bố một khung tiêu chuẩn bền vững rõ ràng và minh bạch, mời gọi các sự kiện thời trang khác tại Amsterdam, Berlin, London… cùng nhau tạo ra tác động lan tỏa.

Khung tiêu chuẩn này yêu cầu các thương hiệu tham gia phải đáp ứng những tiêu chí tối thiểu ở nhiều khía cạnh: sử dụng chất liệu thông minh như vật liệu tái chế, vải tồn kho, chất liệu giảm thiểu ô nhiễm; tối ưu hóa thiết kế để kéo dài tuổi thọ sản phẩm; bảo đảm quyền lợi người lao động xuyên suốt chuỗi cung ứng; minh bạch hóa quy trình sản xuất; tiết kiệm tài nguyên trong quá trình giới thiệu, vận chuyển sản phẩm tới người tiêu dùng.

Thời trang bền vững đã trở thành một phong trào toàn cầu. Ảnh: vneconomy.vn

Theo bà Alexandra Mornet - Giám đốc Phát triển bền vững về Thủ công & Chuỗi cung ứng tại Pandora, khách hàng, đặc biệt là thế hệ trẻ, ngày càng đòi hỏi sự minh bạch và trách nhiệm từ các thương hiệu. Với doanh nghiệp, đây không chỉ là đạo đức mà còn là chiến lược kinh doanh dài hạn: đáp ứng thị trường, tuân thủ pháp lý và duy trì tính khả thi trong một thế giới đang thay đổi. Thực tế, quan niệm bền vững hạn chế sáng tạo đã lỗi thời. Ngày nay, chính sự khan hiếm về chất liệu bền vững lại trở thành chất xúc tác cho đổi mới. Các nhà thiết kế buộc phải sáng tạo hơn, tinh tế hơn để tạo ra những sản phẩm vừa độc đáo, vừa có trách nhiệm.

Thời trang bền vững không chỉ hướng tới bảo vệ môi trường, mà còn được quan tâm về tác động văn hóa và xã hội. Theo nhà thiết kế Vũ Thảo, các dự án không chỉ tạo ra sản phẩm đẹp mà còn tạo sinh kế và bảo tồn di sản. Việc giúp người dân địa phương, đặc biệt là phụ nữ, có thu nhập từ nghề dệt may tại quê nhà đã góp phần ngăn tình trạng di cư đến thành phố lớn.

Khi nghề truyền thống được hồi phục, thậm chí đàn ông quay trở lại làng trồng trọt, tham gia quá trình sản xuất. Việc giữ gìn và trồng lại cây chàm, cây bản địa dùng để nhuộm vải, đã góp phần bảo vệ cảnh quan bản địa, thay vì bị thay thế bằng cây công nghiệp kinh tế cao. Đồng thời, người dân - từng không thấy trang phục của mình là thời trang - bắt đầu nhìn nhận lại giá trị của di sản, khôi phục lòng tự hào.

Theo bà Nguyễn Liên Chi, nhiều thương hiệu Việt Nam đã bắt đầu nói về thời trang bền vững, thể hiện sự dịch chuyển trong nhận thức, biến đây thành từ khóa “trending”, một công cụ xây dựng thương hiệu. Tuy nhiên, với một số hãng thời trang, sự thay đổi này vẫn còn dừng ở bề mặt. Việc sử dụng các chất liệu lụa, linen hay nhựa tái chế… được xem là “bền vững”, nhưng chưa phản ánh đầy đủ chiều sâu của khái niệm này.

Thời trang bền vững không chỉ là những bộ sưu tập đẹp mắt, đó là một cách tiếp cận toàn diện, từ thiết kế, lựa chọn chất liệu, quy trình sản xuất, đến cách sản phẩm được đưa ra thị trường và đến tay người tiêu dùng. Nếu xu hướng này được nuôi dưỡng trong cộng đồng, nơi mọi người chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và hành động, thì thời trang bền vững có thể trở thành một phong trào xã hội mạnh mẽ.

Thảo Nguyên